Júma, 29 Nauryz 2024
Újdan 15260 1 pikir 26 Aqpan, 2016 saghat 15:53

«ACYL ARNAGhA» BAZYNA

 «Asyl arna» dini-aghartu

 teleradiokompaniyasynyn diyrektory,

qogham qayratkeri M.Tazabekovke ashyq hat

Qúrmetti Múhamedjan myrza, ózinizge mәlim songhy kezderi elektrondy jәne dәstýrli BAQ betterinde diny mәseleler tónireginde týrli oi-pikirler men kózqarastar payda bola bastady. Tipti, solardyng arty keyde  kishigirim daugha da úlasyp jatatyny jasyryn emes. Múnday mәselelerding tuyndauyna bizding qoghamda diny sauatsyzdyq әser etip otyrghany belgili.

Áriyne, búl mәsele qoghamdaghy diny nasihattyng birkelki jýiege týse almay jatqandyghynan ekenin barshamyz jaqsy bilip otyrmyz. Sonymen birge Siz basqaryp otyrghan «Asyl arna»  telearnasyndaghy kórsetilip jatqan diny baghdarlamalardyng kóbi derlik tek bir jaqty, tarihy tәjiriybe degen joqtyng qasy. Berilse de at ýsti, әri reviziya jasau basym týsip jatady. Keybir baghdarlamalardaghy epizodttardy kórgende qazaqty býgin ghana músylman bolghan sekildi elestetuge bolady.

Mәselen, qazaq músylmandyq tarihynda oryn alatyn túlghalar Asan qayghy, Búhar jyrau, Maylyqoja, Mәdeli qoja, Qablisa jyrau, Alban Asan jyrau, Túrmahambet t.b. sekildi túlghalar turaly arnayy baghdarlamarda tolyq mәlimetter berilmeydi. Tarihy oryndar, meshitter men әuliyelerding jatqan jerleri, mazarlary jәne olar turaly mәlimetter tolyq berilmey, tek egenmendik alghan jyldardan bergi meshitter ghana kórsetiledi. Qazaq egenmendik alghaly beri músylman bolghan joq qoy.

Qazaq halqynyng músylmandyq tarihy men mәdeniyetining qalyptasqanyna jýzdegen jyldar ótti emes pe? Sonymen birge kóp jaghdaylarda diny sana, dinning psiholgiyalyq qabattary eskerilmegeni sekildi qazaqy sana, qazaqy bolmys pen diny tәjiriybe de tereng zerttelip, zerdelenip berilmeydi. Kerisinshe tanymdyq baghdarlamalar dinning syrtqy formasyna ghana negizdelip, kóp jaghdayda olar «shirk» «kýpirlik» degen shablondargha qúrylghan. Dinning senimidik jýiesi barsha músylmandargha ortaq bolghanymen tanymdyq jýiesi әrkelki boluy tabighy zandylyq. Sebebi әr halyqtyng tabighiy-klimattyq, ómir sýru salty men bitim bolmysy bir arnagha toghyspaydy. Osy túrghydan Sizding basqaryp otyrghan telearnanyz elimizdegi dәstýrli dinimizdi nasihattaytyn jalghyz arna bolghandyqtan jogharyda keltirilgen olqylyqty toltyra otyryp, «Asyl arnagha» tómendegi mәseleler turaly ghylymiy-tanymdyq baghdarlamalar kórsetilse eken degen bazyna aitpaqpyn.

Elimizde YuNESKO sheshimimen týrki músylman halqyna ortaq diniy-tarihy túlgha, qogham qayratkeri Qoja Ahmet Yasauy jyly bolyp bekitilip әlemdegi barsha týrki músylman júrty toylap jatyr. Bizde ókinishke oray búl mәsele turaly júmghan auyzdaryn ashpay otyr. Osyghan baylanysty Sizding telearna qyzmetkerleri men yasauitanushy, dintanushy ghalymdarmen birlese otyryp, onyng ómiri men shygharmashylyghy jәne shәkirtteri turaly ghylymiy-tanymdyq derekti filimder әzirlep kórsetsenizder. Búl iygi isiniz Sizding de, «Asyl arna» teleradiokompaniyasynyng qazaq halqynyng dәstýrli diny tanymyna qosqan zor ýlesi bolar edi.

Ekinshi mәsele qazirgi uaqytta әsirese jastar, diny qaghidalardy ústanatyn azamattar arasynda Islamdaghy tasauuf (sopylyq) ilimine baylanysty biraz týsinispeushilik jaghdaylar oryn aluda. Keybir jastardyng tipti, diny qyzmetkerlerding de auzynan: «Islamda tasauuf nemese sopylyq ilimi joq emes. Biraq, qazirgi uaqyt búrynghyday sopylyq tariqattar joq. Búl ilimdi ústanyp jýrgender adasyp jýr» degen pikirlerdi kóp estip jatamyz. Osynday pikirlerding arqasynda qoghamda diny jikke bólinushilik pen óz ata-baba joldaryn mansúqtaytyn jastarymyz kýnnen-kýnge kóbeyip bara jatqany aqiqat. Sopylyq ilim arqyly orta ghasyrda Islam órkeniyeti damyp órken jayghany belgili. Óitkeni búl ilimdi orta ghasyrda ómir sýrgen ghúlamalar tek adamnyng jeke basyn damytugha ghana emes, býkil qoghamnyng gýldenui ýshin paydalanghany aqiqat.

Búl mәsele jóninde tek arnayy akademiyalyq bilimi bar dintanushylar ghana bilse, al, qoghamdaghy basqa azamattardyng kónilinde Islam dinining ishki mәni men mazmúny bolghan tasauuf ilimine degen kýdik basymdyq kórsetip túr. Sonymen birge qazirgi tasauuf ilimin ústanushylardyng joly dúrys pa әlde búrys pa? Bolmasa búrynghy ata-babalarymyz ústanghan sopylyq jol qanday bolghan degen ýlken súraq belgisi әr azamattyng kónilinde jýrgeni de dausyz. Qoghamda qordalanghan osy mәselege jan-jaqty akademiyalyq túrghydan siz basqaryp otyrghan telearna ghana jauap beredi degen ýmittemin.

Siz osyghan qalay jauap berer ediniz, Múhamedjan myrza?

Izgi niyetpen dintanushy T.Túrghanqúlov

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1569
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2264
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3553