Júma, 29 Nauryz 2024
Qogham 41901 0 pikir 10 Qantar, 2017 saghat 16:54

QYRGhYZ AQYNDARY QAZAQTY QYRYNA ALDY. NEGE?

Azamat Bolghonbaev pen Aaly Tutkychev. Ekeui de qyrghyz aqyny. Qazaqstangha talay kelip, Jýrsin Erman jýrgizetin Halyqaralyq aitystargha qatysqan. Tipti jýldeden qanjyghalary bos qaytqan emes.

Juyrda әleumettik jelide dәl osy eki aqynnyng Ystyqkóldegi aitysy jariya boldy. Beynejazbanyng jariyalanghan uaqytyna qarasaq, aitys 2016 jyly bolghan. Onda sózining bismillәsin «onbaghan qazaq» dep bastaghan aitysyn "manqa qazaq" dep ayaqtap, ekeui qazaq halqyna, onyng últtyq qúndylyqtaryna, mәdeniyetine til tiygizgen. Aytys sahnasynan auyzdaryna kelgendi aitqan ekeuding búl «aqyndyghy» qazaq-qyrghyz qarym-qatynasyna syzat týsirip, halyqaralyq, qala berdi últaralyq daudyng biltesin tútatar týri bar. Sondyqtan da, biz sózdi kóbeytpey viydeo-jazbany tolyq jariyalay salghandy jón kórip otyrmyz.

;feature" type="application/x-shockwave-flash">;feature" />;feature" />

Jә, dau shaqyrmaq oiymyz joq. Áueli qyrghyzdyng Azamat pen Aaly deytin eki aqynynyng Qazaqstandaghy aitystaryna bir nazar audara keteyik.

Azamat Bolghanbaev әrige barmasaq ta, byltyrghy jyly Almaty qalasynyng 1000 jyldyghyna arnalghan aitysqa qatysty. Sol aitysta qazaqtyng oraq tildi jas aqyny Shúghayyp Sezimhanmen aitysyp, «eki elding yntymaghyn jyrlayyq» degen Azamat iyghyna qazaqtyng shapanyn kiyip, qalyng qazaqtyng shapalaq qoshemetine bólenip, aqyry aitystyng ýshinshi jýldesin iyemdenip ketken edi. (

)

Biz Azamat pen Aalynyng aitysyna baylanysty Shúghayypqa habarlasyp edik, ol dauly aitystyng erterekte bolghandyghyn aitty. Degenmen, Jýrsin Erman basqaratyn odaq qyzmetkeri bolghan song Shúghayyp, qyrghyz aqyndarynyng Qazaqstandaghy aitysqa qalay kelgendigin әngimelep, Azamat pen Aalynyng bizding elde ótetin  aytysqa búdan bylay qatyspaytynyn aitty.

Aytpaqshy, Qyrghyzstanda bolatyn aitysqa jii qatysyp jýrgen aqyn Serik Qaliyev Azamattyng byltyr kýzde Taldyqorghanda ótken Sýiinbaydyng 200 jyldyghyna arnalghan aitysta da jýldeli qaytqanyn esimizge týsirdi. «Men ol ekeuining aitysyn әli kórmedim. Biraq, estuim bar. Azamat byltyrgha deyin Qazaqstandaghy aitysqa qatysyp jýrdi. Tipti, Taldyqorghanda ol jýldeli bolghan. Búl dúrys emes, әriyne. Úyat bolghan eken», - dedi.

2014 jyly Astana tórindegi alaman aitysqa qatysqan Aaly Tutkychev Elbasy Núrsúltan Ábishúlynan bastap, Qazaqstan men qazaq halqyn asyra maqtady. Sol kezde ot auyzdy, oraq tildi Rinat Zaitovpen aitysyp, odan onbay útylghan edi. Alayda, Aaly men Rinattyng aitysy óte tartymdy bolyp, ol aitysty Myrzatay Joldasbekov bastaghan marqasqalar «XXI ghasyrdaghy Sýiinbay men Qataghannyng aitysy boldy» dep bagha berdi (

). Odan bólek Aaly, qazaq aqyndarynan Serik Qaliyev, Balghynbek Imasheev, Hansha Rayysqyzy, Aynúr Túrsynbaevalarmen birneshe mәrte aitysqan edi. Onda da aragha qylau týsirer esh әngime aitylmaghan. Alayda Aalynyng qazaq aqyndary men qazaq halqynyng tarihy turaly aitqandary әleumettik jelini sharlap jýr. Aalynyng múnysyn batyryp aitqan Rinat edi. (
)

Aytysker aqyn Bolatbek Orazbaev Azamat pen Aalynyng aitysy turaly oiyn kópshilikpen bólisip, «Qyrghyzdarmen aitysqanda batyrynqyrap aitsang baghandy tómendetip, "qyrghyz-qazaq bauyrmyz, últaralyq mәsele qozghadyn" dep birinshi ainalymnan-aq úshyryp jiberetin qazylar alqasy bir kórip alsyn osyny» dedi.

Osydan keyin eki aqynnyng Qazaqstandaghy aitysqa qalay kelip jýrgendigin bilmek bolyp, Jýrsin Ermangha habarlastyq. Jýrsin agha syrqattanyp jatqanyn jәne ol ekeuining aitysyn kórmegenin aitty.

«Bir eneden ala da tuady, qúla da tuady» demekshi, biz búl arada kýlli qyrghyz halqynyng auzyndaghy sóz Aaly men Azamattyng auzyndaghy sóz degen oidan aulaqpyz. Tek Qarqara jaylauyn daulap, qazaq halqyna til tiygizgen Aaly men Azamattyng sózin sholaq belsendi sayasatkerler qozdyryp әketse, týrkitildes eki elding baylanysyna syzat týsui әbden mýmkin.

Geosayasy әm tarihy jayttardy da әrkez eskergen abzal. Qazaq dәl qazir Kenesary men Nauryzbay batyrlardyng basyn daulaghysy kelse, shamasy әbden jetedi. Qazaqtyng úly ghalymy Shoqan Shynghysúly qyrghyzdyng Manas jyryn birinshi bolyp hatqa týsirdi. Kenes odaghy túsynda sol Manasty óktem biylik joqqa shygharghanda, Manasty qorghaytyn bir qyrghyz tabylmaghanda, qazaqtan Múhtar Áuezov qorghap qalmap pa edi? Qala berdi Shynghysty Shynghys (Aytmatov) etken de Múhtar Áuezov edi. Qazaqty qyryna alyp yrlaghan Aaly bastap, Azamat qoshtaghan qyrghyz aqyndary múny esten shygharmaghany jón.

Aldaghy uaqytta Rýstem Qayyrtayúly bastaghan qazaq aqyndary «Abai.kz» portaly arqyly ýn qatyp, qyrghyzdyng eki aqynyna jauap beretin bolady.

Múnyng syrtynda bizding Syrtqy ister ministrligi de qarap jatpay, qazaqty qorlaghan aqyndardyng qatelegin resmy Bishkekke eskertui tiyis. Sebebi, búl eki aqyn halqymyzdy mazaqtap qana qoymay, qazaq pen qyrghyzdyng ortasyna ot jaghyp, eki el arasynda soghys ashugha ashyq nasihat jasap otyr. 

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1582
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3616