Júma, 29 Nauryz 2024
Bilgenge marjan 9775 22 pikir 28 Shilde, 2017 saghat 10:24

Myrzatay Joldasbekov. Shapan syry

Ata múrasynyng qaysybirining qadirine jete baghalau ýshin qadir-qasiyetin jete bilu paryz. Endeshe qarapayym ghana shapannyng syr-symbatyna qanyghyp kórelik.

«Shapan - qazaqtyng eng kóp taraghan, asa qasterli, kәdeli syrt kiyimining erteden kele jatqan týri. Ádette, onyng tysy men as­tarynyng ortasyna qoydyng jýnin salyp, syrtyn shúgha, barqyt, key jerlerde maqpal siyaqty әdemi әri myqty matamen qaptap, syryp tigetin bolghan.  Ertede sal-seriler men auqatty adamdargha shapandy jibek pen barhyt siyaqty baghaly matadan tikken. Tipti tiginshining she­berligine qaray, shapannyng ja­ghasy men ónirine, jeng úshtaryna әde­mi ong-órnek salyp, kestelegen. Shapangha salynar ong-órnek te sheberding últtyq ónerdi boyyna qanshalyqty sinirgenine kóp baylanysty. Ony aityp otyrghanym, bertin kele shapangha tekemet, basqa da túrmystyq zattargha salynatyn oilardy salu jii kezdesip, shapannyng qadir-qasiyetin týsiru bayqalady.

Ádette shapan tizeden tómen týsip, qol úshyn jauyp túruy qajet. Ertede shapandy baghalaghany sonshalyq, onyng formasyna qarap, shapan iyesining әleumettik jaghdayyn angharugha bolatyn. Tize bersek, shapannyng týrleri kóp. Mysaly, jergilikti túrghyndar shapandy úly jýz, orta jýz, kishi jýz ýlgileri dep te bólip jatady. Sonday-aq, ony geografiyalyq aimaqqa qaray Jetisu ýlgisi, Arqa ýlgisi dep te ataytyn bolghan. Shapannyng taghy bir tarihy ejelgi «Jeti jarghy» zanynda últtyq salt-dәstýrdi búz­ghan adamdargha kóp jaghdayda at ne­mese shapan aiyp tarttyrghan. Hal­qymyzdyng sóz qoldanysyndaghy «at-shapan aiyp tartu» degen sóz, mi­ne, osydan qalghan.

Qazir biz shapandy shetelden kelgen qonaqtarymyzgha ne qúdalarymyzgha kәde-syy retinde paydalanatyn boldyq. Negizinde shapandy sheberler, belgili dizaynerlerimiz talghampazdyqpen, baghaly matalardan, mysaly, shúghadan, kóstem-shalbar tigetin matadan, barhyttan fasonyn qazirgi zamangha say tikse, kez-kelgen er-azamattarymyzdyng sәn-saltanatyn keltiretini sózsiz. Tipti últtyq brendke ainalyp, sheteldikter satyp alyp jatsa, qanday kórim bolar edi. Shapan tolyqsha kelgen, iyqty er-azamattardyng ajaryn ashyp túrady. Tipti qysqy, kýzgi shapan týrleri bar ekenin úmytpau kerek. Sәngerler qashanda erte kezdegi kiyimderdi zerttey kele, óz iydeyalaryn qosyp, jana sәn ýlgisin shygharady emes pe. Sondyqtan bizding otandyq sәngerlerimiz oilanuy qajet.

Iya, qarap otyrsaq, bir ghana shapannyng astarynda qanshama tariyh, salt-dәstýr jatyr. Bardy baghalau, qadirleu qajettigi de osynda. Qazaqtyng baghy zamandardan beri ýzilmey kele jatqan ata salty, dәstýri boyynsha shetten kelgen qadirli qonaqtardyng da iyghyna shapan jauyp jatsa әbden jarasady.

27 shilde, 2017 jyl

Abai.kz

 

22 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1567
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2261
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3542