Islam – beybitshilik pen meyirimdilik din retinde әlemdegi aluan  nәsili, týrli tilderdi, әrqily últtyq erekshelikteri bar últtar men úlystardy biriktirip otyrghan әlemdik din.

Endi beybit ómir men izgilik qaghidalaryn ardaqtaytyn, adamgershilik pen bauyrmashylyqty nasihattaytyn Islamda – zorlyq-zombylyq, músylman bauyryn kәpirlikpen aiyptau, namaz oqymasa aghayyn tuyspen qatynas ýzu, ómir sýrip jatqan memleketting zandaryn moyyndamau, ózimen pikirles bolmaghany ýshin basqalarmen tyghyz qarym-qatynasta bolu, qogham mýshelerine qúrmetsizdikpen qarau, basqalardy býlikke shaqyru siyaqty t.b. ústanymdar bar ma? Eger bar bolsa, onda búlargha Islamnyng kózqarasy qanday degen siyaqty súraqtardyng bizderdi mazalap jýrgeni ras. Sebebi, bizder ata-babamyz ústanghan músylmanshylyqqa bet búrghan kezde, Islam atyn jamylghan kóptegen aghymdar el ishine kirip, halqymyzdyng auyzbirligine iritki salyp bastady. Ýy ishinen ýy tigip, jastardyng bastaryn әbden qatyryp bitti.

Olay bolsa, biz sizben birge osy súraqtardyng bir qataryna azdap jauap izdep kóreyik. Óitkeni, búl mәselelerding әrbiri – ýlken taqyryp, bólek әngime. Arnayy taldau men týsindirmeni qajet etedi. Búlardy bir nemese eki sóilemmen tәmamdau mýmkin emes. Degenmen, qysqasha toqtalyp ótuge tyrysayyq.

Sonymen, Islamda basqa bireudi dinge kýshtep shaqyru, ony qorqytyp-ýrkitu bar ma? Búghan naqty jauapty Alla taghalanyng myna ayatynan kóremiz: «Dinde – kýshteu joq» (Baqara: 256). Islam tarihynda da búghan mysaldar jeterlik. Birde bәdәuy kelip, sahabalarmen túrghan payghambardyng (s.gh.s.) jaghasyna shap beredi de dóreki sózder sóiley bastaydy. Onyng jaghadan qatty ústaghany sonsha payghambardyng moyynynda qyzaryp iz qalady. Payghambardyng qasynda túrghan Omar siyaqty batyr sahabalar dóreki bәdәuiyding sazayyn beru ýshin qylyshyn ústaghan uaqytta payghambar olardy toqtatty. Sóitip, әlgi bәdәuiymen jyly sóilesip, kerisinshe oghan syi-qúrmet kórsetti.

Ekinshisi, Islam namaz oqymaytyndargha jәne ózge din ókilderine qalay qaraydy? Olardyng әrbirine «Sen kәpirsin» nemese «Sen namaz oqysang da, oqymasang da kәpir boldyn!» dep aita ma? Búlay deuimiz – tәkfirshiler ózderin qúptamaghan jәne dindi dәl ózderi siyaqty ústanbaghan adamdardyng barlyghyn kәpirge jatqyzyp, Allanyng ornyna ýkim berip qoyady. Qúranda mynaday ayat bar: «Ey, adam balasy! Shyn mәninde, senderdi bir er, bir әielden (Adam, Hauadan) jarattyq. Sonday-aq bir-birindi tanularyng ýshin senderdi últtar, rular qyldyq» (Hujrat: 13).

Demek, adamdardyng әrtýrli boluy, últtar men úlystar, etnostyq toptar bolyp bólinui – Allanyng jaratylysy. Múnda Alla  eshkimdi qatygezdikke, dúshpandyqqa shaqyryp otyrghan joq, kerisinshe, bir-birlerin tanyp, aralasyp, tatu-tәtti ómir sýruge shaqyrady. Eger Alla qalasa, onda bizderdi últtar men úlystar etip jaratpay,  barlyghymyzdy bir ýmbet etip jasaytyn edi. Qúranda Alla bylay degen:

«(Múhammed Gh.S.) eger Rabbyng qalasa, adamdardy bir-aq ýmmet qylar edi» (Hud: 118). Sondyqtan, bir memlekette týrli adamdardyng birge ómir sýrui jәne olardyng aluan týrli boluy – taghdyr. Al músylman adam taghdyr mәselesinde talaspaydy. Óitkeni, taghdyrgha qarsy kelu – Qúdaydyng әmirine qarsy shyqqanmen ten.

Olay bolsa, Islamda barlyq adamnyng qúqyghy ten. Islamda namaz oqityn jәne namaz oqymaytyn, músylman nemese ózge din ókili dep ajyratylmaydy. Islam tarihynda búghan dәlel kóp. Solardyng biri myna oqigha: Halifa Omardyng kezinde bir yahudy hazireti Áliyding ýstinen shaghym aityp keledi. Sonda Omar «sen yahudiysin, ol – músylman, payghambardyng kýieu balasy» dep, eshkimdi bólip-jarghan joq nemese yahudiydi qudalaghan joq, kerisinshe, әdil ýkim shyghardy.

Ýshinshi mәsele, Islamda adamdardy memleketti basqaru jýiesine qarsy shaqyru, biylikke baghynbau nemese býlikke shaqyru bar ma? Ádette, tәkfirshiler: «Basshylyq namaz oqymaydy – demek, olar – kәpir, memleket kәpirlerding qolynda» degen siyaqty úrandardy jii aityp, dinge jana kirgen jastardy býlikke shaqyrady.

Qúrmetti oqyrman, esterinizde bolsyn osynday pikirdegi adamnan boyynyzdy aulaq ústanyz. Búl – Islamgha mýldem jat. Din Islamda býlik – adam óltiruden de auyr kýnә. Búghan myna ayat dәlel:

«Býlik shygharu – adam óltiruden de ýlken» (Baqara: 217). Óitkeni, býlik saldarynan qansha adamdar qyrylyp ketui mýmkin. Býlik – úiyp otyrghan elding tynyshtyghyn búzyp, berekesin qashyrady. Sondyqtan da býlik shygharushy adamgha Allanyn  meyirimi de bolmaydy. Qúran bizge osyny aitady: «Alla býlik shygharushylardy sýimeydi» (Mayda: 64).

Shynayy Islam, tәkfirshiler aitqanday, qoghamdy «músylmandar» jәne «kәpirler» dep bólmeydi, kerisinshe birlikke shaqyryp, araz adamdardy jarastyrugha jigerlendiredi.

Bir kýni Payghambar (s.gh.s.) sahabalargha qarap: «Senderge mәrtebesi jaghynan oraza, namaz jәne sadaqadan da abzal nәrse jayynda habar bereyin be?»  dep súraydy. Sahabalar: «Áriyne» deydi. Payghambar (s.gh.s.): «Ol — renjiskendi jarastyru», – dep aitady (Ábu Daud, Termizy jәne Ibn Mәja).

Bir-birimen renjisken adamdardy jarastyrudy jәne dostyq pen sýiispenshilikti oraza, namaz jәne sadaqadan joghary qoyyp otyrghan Islam qasyndaghy adamgha «Sen kәpirsin» dep aitugha jol bermeydi. Al endi ata-babasy músylman, qajylyqqa barghan, sadaqasyn berip, qolynan kelgenshe orazasyn ústaytyn qazaq balasyna «Sen kәpirsin» dep aitudyng ózi kýpirlik. Olargha islamnyng atynan búlay sheshim shygharugha kim qúqyq beripti? Búl degenimiz – Allanyng atynan sóileu degen sóz.

Qúranda: «Kókter men jerdegi ghayyptyng barlyghy Allagha tәn» degen ayat bar. Adamnyng kózine kórinbeytin ghayyp, onyng jýregindegi imany men niyeti Allagha ghana mәlim. Biz adamnyng týrine nemese sózine qarap «Sen kәpirsin» nemese «Sening qúlshylyghyng qabyl bolmady», «Sen tozaqqa týsesin» degen siyaqty kesimdi sheshimdi eshkim aita almaydy. Múnday qúqyqty Alla eshkimge bergen joq. Tipti, payghambardyng ózi (s.gh.s.) ghúmyr boyy Alladan istiyghfar (jarylqau súrap) aityp ótken. Ábu Hurayra payghambardyng (s.gh.s.):«Allagha qasam! Rasynda men, «Allanyng jarylqauyn súraymyn jәne Oghan tәube etemin» degen sózdi kýnine jetpis mәrteden artyq aitamyn» dep aitqanyn esittim» degen hadisti jetkizgen (Búhariy).

Payghambardyng ózi osynday ýmit arasynda ómir sýrgen bolsa, ózderinen basqasyn kәpir dep sanaytyn tәkfirshilerge múnday senimdilik pen qúqyqty kim beripti degen oigha kelesin.

Endi tәkfirshilerding aitatyn «hijrat» (músylman memleketine kóshu) ústanymdaryna keleyik. Olardyng pikirinshe, músylman Qazaqstan memleketinen kóship, sharighat ústanatyn islam memleketine kóshui qajet. Birinshiden, býginde әlemde halifalar dәuirindegi siyaqty taza sharighatpen el basqaryp otyrghan Islam memleketi joq. Olar jastardyng basyn qatyryp, әlemdi dýrliktirgen terroristik toptyng qúryp jatqan «Islam memleketine» baryp túramyz demese. Onda da búl úiymnyng Islammen ortaq mýddesi joq ekenin barlyghymyz jaqsy bilemiz.

Sonymen qatar, takfirshiler ózderining hijra (kóshu) ústanymdaryn payghambardyng (s.gh.s.) Mekke qalasynan Mәdinagha kóshuin negiz retinde algha tartady. Ras, Múhammed payghambar (s.gh.s.) Mekkeden Mәdina shaharyna kóshti. Biraq, ol erikti týrde kóshken joq, ony qudalady. Sonday-aq, Mekkeden shyghyp bara jatyp, arqasyna qarap: «Otanym, otanym!» dep aitqany mәlim. Múnda ol kisining tughan jerinen eriksiz ketip bara jatqanyn bayqaymyz. Al endi bizdegi tәkfirshilerding yqpalyna týskenderdi Qazaqstannan qughan kim bar? Ózge memleketti panalap ketetindey Qazaq eli eshkimdi qughan joq. Adam tughan jerin tastap qayda barady? Ne isteydi?

Óz Otanyn tastap, ózgege jәrdem beremin degen adamnan payda joq. Múnday adam – ótirikshi. Menimshe, múnday adam – ózin-ózi aldap, otbasynan, aghayyn-tuystan, túrmys mashaqattarynan qashqan adam. Ókinishke oray, bizding elde de dindi jamylyp, oiy aram, auyrdyng ýstimen jenilding astymen jýretinder de jeterlik. Dindi bilmeytin jastarymyz osynday kәzzaptardyng artynan erip ketpesine kim kepil beredi?

Týiin: Qúrmetti oqyrman, bizding memleketti, Qazaq elin «kәpir» dep aitugha eshkimning qúqyghy joq. Islamdaghy imandylyq, әdeptilik, sabyrlyq pen meyirim, namaz oqu, oraza ústau, qajylyqqa baru, múqtajgha kómek beru, qayyrymdylyq jasau, sadaqa beru, azan shaqyryp at qoy siyaqty t.b. kóptegen adamgershilik qúndylyqtardy bizding halyqtyng әdet-ghúrpynan, túrmys-tirshiliginen kóremiz. Qazaq halqynyng ruhany әlemi men múrasy – Islam qúndylyqtarymen túnyp túr. Imandylyq pen inabattylyqty nasihattap ótken biyler men sheshenderimizdi qayda qoyamyz, qajylyghyn jasap, Mekkeden meshit soqtyrghan Qúnanbaydy qaytemiz? «Adam bol!» dep adamgershilikti nasihattaghan Abaydy, qylyshynan qany tamyp túrghan ateizm kezinde imandylyqty tu etken Shahkәrimdi qayda jatqyzamyz? Sonda olardyng barlyghy kәpir, al dúrys diny bilimi de joq,  qolyna jóndi qalam ústay almaytyn, halqynyng mәdeniyeti men tarihyn bilmeytin adam – músylman ba?

Áriyne, olay emes. Qoghamdy býlik pen janjalgha iytermeleytin, dúrysty búrys, al búrysty dúrys dep ýiretetin osynday diny úiymdar men senimderge saq bolghanymyz jón. Memleketimizge myng da bir alghys, olargha osynday zang túrghysynda saraptama jasap, tiyisti zang normalarymen rettep otyrmasa, onda qoghamdaghy el birligi, tynyshtyq pen túraqtylyqtyng búzylary sózsiz. Jalghyz QMDB (mýftiyat) múnday diny úiymdargha qarsy túrugha sharasyz.

Kezinde meshitke barady degen adamnan saqtanamyz dep oilandyq ba? Joq, onday nәrse oigha da kirgen emes. Biraq, mynaday teris pighyldy diny úiymdardyng әreketi bizdi osyghan әkeldi. Sondyqtan, dindi ýirenemin nemese diny tәlim alamyn degen adam meshitke baryp, imamnan baghyt-baghdar alghany jón. Býginde elimizde, Qúdaygha shýkir, sauatty imamdar men bilimdi dintanushylarymyz kóbeyip keledi. Elimizde beybit ómir men birlik bolsyn.

Jalghas Sandybaev, dintanushy, f.gh.k.

Abai.kz