Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Bilgenge marjan 36387 4 pikir 16 Tamyz, 2017 saghat 10:56

«Koka-kolanyn» paydasy men ziyany

«Koka atauy – kokain ósimdigi atauynan shyqqan. Odan «kokaiyn» atty jergilikti tagham ónimderi, esirtki (narkotiyk) jәne koka-kola atty susyn alynady.

«Koka-kola» – Amerikandyq «The Coca-Cola Company» kompaniyasy óndiretin alkogolisyz gazdalghan susyn.

«Koka-kola» susyny 1886 jyly AQSh-ta oilap tabylghan, әlemning 200-den astam elderinde satylady.

Susynnyng qúramy tolyq aitylmaydy, kommersiyalyq qúpiya delinedi». (Vikiypediya – ashyq ensiklopediyasynan).

Songhy jyldardaghy әlem elderi ghalymdarynyng zertteu qorytyndylary boyynsha jasaghan ortaq tújyrymy:

Qazirgi tanda adam aghzasyna, әsirese jas balalargha asa  qauipti susyndardyng biri koka-kola. Búl susyn Amerikanyng brendine ainalyp әlemge taralghany sonshalyq, búl gazdalghan susynnyng dýnie jýzinde sekundyna 8 myng stakany ishiledi eken. Keyingi kezde atalghan susynnyng adam aghzasyna keltiretin ziyany turaly mamandar dabyl qagha bastady. Tayauda «Koka-kola» kompaniyasy óz susynynyng jasalu qúpiyasyn ashugha mәjbýr bolghannan keyin múnday kýdikter tipti kýsheydi. Kompaniya ókilderining aituynsha, susynnyng negizgi qúpiyasy koshenili qúrtynan alynatyn azyq-týlik qospada eken. Ádette onyng qúramyna qant, koka aghashynyng janghaghy, fosfor qyshqyly, kofeiyn, karameli, kómirqyshqyly qosylady dep kórsetiletin. Endi óndirushiler susynnyng týsin ózgertetin boyau retinde qoldanylatyn koshenili qúrtynyng esh ziyany joq dep eldi sendiruge tyrysuda. Degenmen «koka-kolanyn» adam aghzasyna keltirer zalaly kýnnen-kýnge dәleldenip otyr. Eger jýrgizilgen tәjiriybelerge sýiensek, bir stakan koka-kolagha salynghan kesek et biraz uaqyttan keyin býrisip, kishireyip ketedi eken. Dәrigerlerding payymdauynsha, koka-kola, әsirese, balalardyng bas sýiegine, oilau qabiletterine orasan zor ziyan keltiredi. Jalpy gazdalghan susyndy mólsherden tys paydalanu adam aghzasyndaghy kalisiy, temir sekildi eng manyzdy elementterdi joyyp, esesine qúramyndaghy esirtki zat ómirinizdi eki esege qysqartady. Esesine «koka-kolany» tot basqan zattardy, aighyzdalghan әinekti sýrtuge paydalansanyz, kereginizge jaraydy.

Ózderiniz kórip otyrghanday, koka-kolanyng qúramy túnyp túrghan himikattar men ziyandy boyaghysh zattar jәne gazdar. Taza eshtene joq! Búl susynmen amerikandyqtar mәshiynening motoryn juatyn kórinedi. Qazaqstandyq  dәriger  mamandar stakangha qúiylghan susyngha bauyrdy salghanda, bauyrdyng irip (shirip) ketetinin, sozylmaly asqynyp ketetin aurudyng payda boluy osy susyndardyng kesirinen bolatynyn algha tartady.

Jaqynda medisina ghylymdarynyng kandidaty Aygýl Syzdyqova: "Jajda-nichto, imidj - vse? Koka-kola: ugroza dlya zdoroviya nasii" degen enbeginde "Koka-kolanyn" ziyandy jaghy turaly jazyp shyqty. Búl material gazet betterinde jariyalandy.

«Iman» jurnalynyng 2009 jylghy aqpan aiyndaghy sanynda Raushan Kәrishalovanyng «Coca-Cola- haram» degen maqalasy men «Preziydent jәne halyq» (№04 (177) 30-qantar, 2009 j) gazetinde «Coca-Cola».. qúrttan jasalady» degen maqalalar jaryq kórdi.

Onda susyn qúramynda donyzdyng ishek mayynyng paydalanylatyny turaly aghylshyn tilinde mәlimetterding bar ekendigi aitylghan.  Al, Mysyr elining «www. nawafnet.net» saytynda Amerika Qúrama Shtattarynda 6 jyl túryp osy susyndy zerttegen mysyrlyq doktor Kәshghanyng arab tilindegi pikiri de jogharyda aghylshyn tilinde keltirilgen mәlimetpen sәikes shyqqan. Atap óter taghy bir jәit, búl susynnyng qúramymen birdey pepsy kola, sonymen qatar qúramynda limon qyshqyly bar kolleksiyalyq sharap, syra, jýzim shyryny, apelisiyn, t.b. kýndelikti túrmysta da qoldanylady. Keybir «ónertapqysh» pysyqay әielzaty әjethanagha alghashqy eki susynnyng birden eki bótelkesin gazyn pysyldata audaryp iyis-qonys pen qúbyr tattaryn tazalaydy. Osylaysha qúbyr boyynan kir men nәjisting toqtausyz aghuyna erkin jol ashylady. Búl birinshi qyzmeti. Al, uaqyt synynan ótken taghy bir qyzmeti - soyylghan mal qarnynyng býrin pyshaqpen qyryp ketirmey-aq oghan atalmysh eki susyndy qúisa ilezde jiydip, sypyrylyp týse qalady. Al, múny ishushining asqazanyna qanshalyq zardaby tiyetini bir Allagha ghana ayan.

2014 jyldyng aqpan aiynyng basynda Parlament Mәjilisinde deputat V. Nehoroshev energetikalyq susyndardyng adam aghzasyna ziyany turaly mәsele kóterdi. Zang shygharushylar búghan qatysty úzaq pikir alysty. Búqaralyq Aqparat Qúraldaryda búl taqyrypty ilip alyp biraz shulatty. Kәsiby mamandardyng pikirlerin toghytty. Búl susyndardyng adam densaulyghyna belgili dәrejede tiygizer ziyany bar ekendigi  aityldy.

Bizding elimizde energetikalyq susyndardyng zardabynan qalay qútylu mәselesi endi ghana kóterilip jatqanda, al olardyng shyqqan otany Amerikanyng susyn óndirushileri óz mektepterine qúramynda qanty bar susyndardy jetkizudi mýldem toqtatty. Ónerkәsip ókilderining bayandamasynda songhy 5 jylda mektepterge koloriyasy joghary susyndardy jetkizu 95 payyz azaytylghany aityldy. Olar jemis-jiydek shyryndary, su jәne koloriyasy az susyndarmen almastyrylghan. Oghan mektep oqushylarynyng joghary koloriyaly jedel dayyndalatyn tagham men tәtti susyndardyng әserinen jappay salmaq qosuy (shekten tys semirui) negiz bolghan.

Qúran Kәrimde  alkogoli ónimderi men donyz etining haramgha sanalatyny aiqyn kórsetilgen. Áytse de,  adam densaulyghyna ziyany bary aitylyp ta, jazylyp ta jatqan kýmәn tughyzghan energetikalyq susyndardy da óz qalauynsha qoldanushylar da barshylyq. Zayyrly elde nendey tagham men susyndy adal ne haramdyghyna qaramay paydalanu әrkimning óz erkinde. Degenmen, músylmandardy sýiikti payghambarymyz Múhammedting (s.gh.s.): «Shyn mәninde, adal men haramnyng beti ashyldy, biraq búl ekeuining ortasynda kópshilik bile bermeytin kýmәndi nәrseler bar...» degen hadiysi sol kýmәndi nәrselerden boydy aulaq ústaugha shaqyrady. Músylman balasyna, ózine jәne ózing arqyly úrpaghyna synaq (eksperiyment) jasaudyng esh qajettigi joq.

Múhambetkәrim Qojyrbayúly, Manghystau

Abai.kz

 

4 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2253
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3516