Júma, 29 Nauryz 2024
Bilgenge marjan 7318 2 pikir 24 Tamyz, 2017 saghat 13:57

Shala qazaqtar qalay sóileydi?

Shala qazaqtardyng tilderinde adam attaryn qysqartyp aituy:

Bәke (Berik) – Beko, Seke (Serik) – Seko, Ereke (Ermek) – Eko, Mәke (Maqan) – Maks, Kәke (Kәuken) – Kolya, Sәke (Sandughash) – Sandu, Bәke (Baqytgýl) – Baha, Bәke (Bahtiyar) – Bohti, Eseke (Esen) – Esita, Aseke (Asqar) – Asyoka, Tәke (Talghat) – Tuka, Bәke (Bolat) – Boka, Kýleke (Kýlpan) – Klyona t.b. Seke (Seken) – Sikosh, Beke (Beken) – Bikosh.

Shala qazaqtardyng sóilemdegi sózderding arasyna kereksiz sózderdi qosyp jazuy (aytuy):

 

Balabaqsha

Kitaphana zaly júmys isteydi

Qazaq tili

Ánshi

Qúrylysshy

Ýiretu

Gazgha arnalghan

Mamandar dayarlau

Oqu oryny

Bilimin jetildiru

Mamandar

Kólikti juu

Ún

Gazet

Syra

Balmúzdaq

Qant

Úsaq qant

Sәbiyler

Tómengi synyp

Dýkender

Dýkender

Toghandardy tazartu

Gaz qúbyry

Baylanys bólimshesi

Jenildikter jasalady

Taqyryp

Kepilsiz

Ayyp tóleu

Kónil kóteru

Biylghy kóktemde

Biylghy jazda

Sóilemeytin úl

Aqsha tóleu (audaru)

Gaz qúbyryn jóndeu

Damu

Kýn tәrtibi

Susyndar

Últtyq taghamdar

Tәrbiye

Em jasau

Dәrihana

Qauipsizdik

Imandy adam

Qazaqy (-shyl) adam

Ólender

Ángime

Synshyl adam

Adamshylyghy

Qazirgi zamandaghy

1.     Ismer adam

Keshke deyin

Tang atqansha

Tang aldynda

Keshke tayau

Auyzsha aitu

Jazbasha

Qoyma

Elu jyldyq toy

1.     Arzan bagha

Dýkender

Úiqysyzdyq

2.     Arzan ýiler

Sapaly

Sapasyz

Taldau

Oy-órisin damytu

Túrghyn ýiler

Sport sarayy

Tabighy qoryq

Emtihan tapsyru

Tabighy qalpynda

«Aynúr» ashanasy

Ákimshilik, әkimdik

Túrghylyqty jeri

Kórpe

Orama nan

Tergeu toby

Jayaular

Solay beriniz

Úsaqtap beriniz

Bir qarbyz

Bir jýk mәshiynesi

Búl úl

On shege

1.     On kýn ishinde

2.     Túghyr

Bir biylet

Bir qorap sýt

Bir ýy túrghyzdy

Kómek bola ma

On júmyrtqa

3.     Ótuge bolmaydy

4.     Jol erejesi

5.     Ishek auruy

Ashana

Emhana

Oqytu (bilim beru)

Et (sýt)

Satu

Zang qyzmeti

Jetkizu

Susyn

Otbasy

Júmys saparymen

Qabilet

Biylet

Biyletpen kiru

Mektep

Ystyq jýgeri

Áskery kiyimder

Bóbekjay balabaqsha

Kitaphana tanu zaly júmys jasayd

Kәsiby qazaq tili

Kәsiby әnshi

Kәsiby ýy salushy

Kәsiby ýiretu

Kәsiby gazgha arnalghan

Kәsiby sheberler dayarlau

Kәsiby oqu orny

Kәsiby qúzirettiligin arttyru

Kәsiby sheberler

Kólikti kәsiby juu

Tógilmeli biday úny

Kýshti gazet

Qúiylmaly syra

Qúiylmaly balmúzdaq

Ólshenbeli qant

Mayda ólshenbeli qant

Mayda baldar

Tómengi mayda synyp

Dýkender jelisi

Ynghayly dýkender jelisi

Toghandar jelisin tazartu

Gaz qúbyry jelisi

Baylanys bólimshesi jelisi

Jenildikter jýiesi jasalad

Tansyq taqyryp

Kepilzatsyz

Ayyp púl tólemi

Mәdeny kónil kóteru

Biylghy jyl kóktemde

Biylghy jyl jazda

Sóilep bilmeytin bala

Ghalamdyq aqsha tólem jelisi

Gaz qúbyry jelisin jóndeu

Kenje damu

Jýieli kýn tәrtibi

Dәstýrli susyndar

Dәstýrli últtyq mәzirler

Uyz tәrbiye

Em-shara jasau

Áleumettik dәrihana

Áleumettik qauipsizdik

Imanauy adam

Qazaqy adam

Imanauy ólender

Zamanauy әngime

Syny kózqarasty adam

Adamy qasiyetteri

Qazirgi zamanauiy

Kәsiby kiyim jasaushy adam

Keshke jaqyngha sheyin

Tan jaqyngha sheyin

Tangha jaqyngha tayau

Keshke jaqyngha tayau

Auyz eki tilde aitu

Jazba tilde

Jýkter qoymasy

Elu jyldyq mereytoy

Qoljetimdi bagha

Óte dәmdi dýkender jelisi

Qymyz úiqysyzdyq

Qoljetimdi ýiler

Joghary dengeydegi sapa

Nashar dengeydegi sapa

Keshendi taldau

Oy-órisin keshendi damytu

Túrghyn ýiler kesheni

Sport sarayy kesheni

Tabighy qoryq kesheni

Keshendi emtihan tapsyru

Tabighy keshendi qalpynda

Aynura ashanasy kesheni

Ákimshilik jaylar

Meken-jayy

Mahabat kórpesi

Shyghys halal samsasy

Jedel tergeu toby

Jayau jýrginshiler

Solay úra beriniz

Maydalap úra beriniz

Bir tal qarbyz

Bir tal jýk mәshini

Bir tal bala

On tal shege

On kýntizbelik kýn ishinde

Keleli túghyr (22 tamyz 2015j)

Bir tal biylet

Bir tal sýt

Bir tal ýy túrghyzdy

Kómek bola ala ma?

On tal túqym

Ótuge tiym salynady

Jol qozghalysy erejesi

Jedel ishek auruy

Tamaq ishu ortalyghy

Densaulyq ortalyghy

Bilim beru ortalyghy

Et (sýt) ortalyghy

Satu ortalyghy

Qúqyqtyq qyzmet kórsetu ortalyghy

Jetkizu kósh basshysy

Densaulyq susyny

Mereyli otbasy

Júmys sapary ayasynda

Kóshbasshylyq qabilet

Kirme biylet

Kiru kirme biyletpen

Baqyt mektebi

Ystyq pisirilgen jýgeri

Áskery pishin arnayy kiyimder

 

 

Shala qazaqtardyng sózderding songhy buynyn býktep, ishine qaray qayyryp sóileui (jazuy):

Basylu, basyluy

Ashylu, ashylymy

Teru, terilui

Jazylu, jazyluy

Taratu, taratyluy

Qoi, qoyylymy

Shaqyru, shaqyryluy

Oqu, oqyluy

Aynalma jol

Kóbeytu, kóbeytilui

Ústauy, ústau (ózin-ózi)

Týsiru, týsirilui

Ósiru, ósirui

Audaru, audaryluy

Tóleu, tólenui

Baspasóz, baspasózde

Ótinim

Ayta almaymyn

Bara almaymyn

Óte almaymyn

Túra almaymyn

Kóre almaymyn

Aytyp otyrmyn

Baramyn

Kelemin

Ótkeli túrmyn

Túramyn

Kórinbeydi

 

Aytqan joqpyn

Barghan joqpyn

Kelgen joqpyn

Túrghan joqpyn

Kórgen joqpyn

 

Ayttym

Bardym

Keldim

Óttim

Kórdim

Jýrdim

 

Súraymyn

Súramaymyn

Bermeymin

Kórmeymin

Estimeymin

Jazbaymyn

Satpaymyn

Ústamaymyn

 

Oynaghan emespin

Kórgen emespin

Bilgen emespin

Súraghan emespin

Alghan emespin

Ashamyn, jabamyn

Biliremin, býldiremin

Basylym, basylymy

Ashylym, ashylymy

Terilim, terilimi

Jazylym, jazylymy

Taratylym, taratylymy

Qoyylym, qoyylymy

Shaqyrylym, shaqyrylymy

Oqylym, oqylymy

Aynalym

Kóbeytilim, kóbeytilimi

Ústanymy, ústanym

Týsirilim, týsirilimi

Ósirilim, ósirilimi

Audarym, audarymy

Tólem, tólemi

Basylym, basylym betterinde

Ótinim

Ayta amayym

Bar amayym

Óte amayym

Túr amayym

Kór amayym

Aytyp otyrym

Baram dep otyrym

Kelem dep otyrym

Ótem dep otyrym

Túram dep otyrym

Kómey otyrym

 

Aytqan joghym

Barghan joghym

Kegen joghym

Túghan joghym

Kógen joghym

 

Aytqam

Bargham

Kegem

Ótkem

Kógem

Jýgem

 

Súrayym

Súramayym

Bermeyim

Kómeyim

Esitpeyim

Jazbayym

Satpayym

Ústamayym

 

Oynamagham

Kómegem

Bimegem

Súramagham

Amagham

Asham, jabam

Bildirem, býdirem

 

 

Núrhalyq Ábdiraqyn

Abai.kz

 

2 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1584
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2284
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3624