ماڭعىستاۋ وبلىسىن اگرارلىق وڭىرگە جاتقىزۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى دەيتىندەر بار. دەيتۇرعانمەن، اگرارلىق سەكتوردى وبلىس ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنىڭ درايۆەرىنە اينالدىرۋ ماقساتىندا اتا كاسىپ - مال شارۋاشىلىعىن قارقىندى دامىتۋمەن قاتار، ەگىن شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ىسكە اسىرىلىپ كەلەدى. بۇل تۋرالى ماڭعىستاۋ وبلىسى اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ باسشىسى سەرىك بەرىشباەۆ مالىمدەدى.

ايتا كەتۋ كەرەك، ءبىرىنشى جارتى جىلدىقتا 2658,5 توننا ەت، 3000 توننا ءسۇت، 808,6 مىڭ دانا جۇمىرتقا، 4708,6 توننا ۇن، ونىڭ ىشىندە 4513,3 توننا ءبىرىنشى سۇرىپتى ۇن وندىرىلگەن. جالپى مال شارۋاشىلىعى سالاسىندا ىلگەرىلەۋ جوق ەمەس. اروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋدىڭ 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارىندا، مال شارۋاشىلىعىندا تاۋارلاردىڭ، جۇمىستاردىڭ جانە كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ەكونوميكالىق قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ نەگىزگى ەكى باعىت بويىنشا ايقىندالعان.

2017 جىلعا اسىل تۇقىمدى مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا، مال شارۋاشىلىعىنىڭ ءونىمىنىڭ ونىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىرۋعا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 80 300,0 مىڭ تەڭگە قاراجات ءبولىنىپتى. اسىل تۇقىمدى مال شارۋاشىلىعى - ساپالى دا مول ءونىم ءوندىرۋ كوزى، مالدىڭ ومىرشەڭدىگى مەن ونىمدىلىگىن، ءونىم ساپاسىن ارتتىرۋدىڭ نەگىزگى جولى. قازىرگى تاڭدا ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا 36 اسىل تۇقىمدى مال شارۋاشىلىعى سۋبەكتىسى تىركەلگەن.

2017 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنە دەيىنگى ستاتيستيكاعا كوز جۇگىرتسەك، مال سانىنىڭ كورسەتكىشى مىناداي: ءىرى قارا مال - 19656 باس، وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا - 16101 باس، ياعني كورسەتكىش 22,1% ارتىپ وتىر. ال قوي بولسا - 398279 باسقا جەتكەن، 2016 جىلدىڭ وسى كەزەڭڭمەن سالىستىراتىن بولساق 3,4% ارتقان. ەشكى - 114747 باس، وتكەن جىلى 106154 باس بولاتىن، ارتۋ كولەمى 8,1% قۇرادى. جىلقى باسى بولسا 10,4% ارتقان، ياعني 83348, وتكەن جىلى 75518 بولاتىن. تۇيە - 62597 باس، ال وتكەن جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىراتىن بولساق 8,0% ارتقاندىعى بايقالادى، ياعني 2016 جىلى - تۇيە سانى 57987 باس بولاتىن. قۇس بولسا - 28949 باس، وتكەن جىلمەن سالىستىرعان 2,1% ارتىپ وتىر.

تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە ەگىن شارۋاشىلىعى. ايتا كەتۋ كەرەك، وبلىستا ەگىن القابى 2017 جىلى 1100 گا بولدى، ال وتكەن 2016 جىلى 941 گا بولاتىن. وڭىردە 2014-2015 جىلدارى 15 جىلىجاي كەشەنى بولسا، 2016 جىلدان بەرى 27 جىلىجاي كەشەنى جۇمىس جاساۋدا. ونىڭ ىشىندە ونەركاسىپتىك جىلىجاي-5, فەرمەرلىك جىلىجاي-2, جىلىجاي كەشەندەرىندەگى ەگىس القابى 20,0 گا.

ەگىن شارۋاشىلىعى سالاسىندا ۇساق شارۋاشىلىقتاردان بولەك «كاسپياگروكومپاني» جشس ءىرى جىلىجاي كەشەنى جۇمىس جاساپ كەلەدى. «Creen house» E.C.O.» اق-نىڭ كولەمى 3 گا جىلىجاي كەشەنى ىسكە قوسىلدى، وسى جىلى كوكونىستەر، قۇلپىناي وتىرعىزىلدى. 2017 جىلعا ەگىن شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا 181800,0 مىڭ تەڭگە ءبولىندى، قازىرگى تاڭدا قارجىنى يگەرۋ ماقستاندا قىزمەتتەر جۇرگىزىلۋدە.

ينۆەستيتسيالىق سالىمدار كەزىندە اگروونەركاسىپتىك كەشەن سۋبەكتىسى شەككەن شىعىستاردىڭ ءبىر بولىگىن وتەۋ بويىنشا سۋبسيديالاۋ: 2017 جىلعا ينۆەستيتسيالىق سالىمدار كەزىندە اگروونەركاسىپتىك كەشەن سۋبەكتىسى شەككەن شىعىستاردىڭ ءبىر بولىگىن وتەۋ بويىنشا سۋبسيديالاۋ ءۇشىن 260,240 مىڭ تەڭگە بولىنگەن.

"2017 جىلعا 30 قۇدىق قازىلادى دەپ جوسپارلانعان. وسىعان بايلانىستى، 6 ينۆەستوردان (شارۋا قوجالىقتار) ءوتىنىم كەلىپ ءتۇستى. 6 ينۆەستوردىڭ قۇجاتتارى قارالىپ، كوز جەتكىزۋ اكتىسى جاساقتالىپ، وپەراتورلىق قورىتىندى دايىندالدى. قازىرگى تاڭدا، اتالعان 6 ينۆەستوردىڭ قازىلعان قۇدىعىنا كەتكەن شىعىندى وتەۋ نەگىزىندە سۋبسيديالاۋعا ءتيىستى نەمەسە ءتيىستى ەمەستىگىن انىقتاۋ ماقساتىندا كوميسسياعا شەشىم قابىلداۋ ماقساتىندا ۇسىنىلدى", - دەيدى سەرىك بەرىشباەۆ.

وتكەن جىلى 5 اۋىلشارۋاشىلىعى كووپەراتيۆتەرى قۇرىلعان بولاتىن. ولار «بولاشاق»، «نەسىبە-جان»، «اتامەكەن-ماڭعىستاۋ»، «بوتاكوز ۇجىمى»، «بەينەۋ». بيىل قۇرىلعان كووپەراتيۆ سانى - 6. اتاپ ايتقاندا «ولجا»، «بەرگەن بەك»، «باس ءۇستىرت»، «اسار»، «ەلتاي» جانە «كىزىلوزەن». بۇلاردىڭ بارلىعى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ءوندىرۋ، جيناۋ جانە وتكىزۋمەن اينالىسادى.

ۇساق شارۋاشىلىقتاردى بىرىكتىرە وتىرىپ، ءىرى اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆتەرىن قۇرۋ ارقىلى، ءوندىرىستى ىرىلەندىرۋ باعىتىندا مال شارۋاشىلىعى دامىعان بەينەۋ جانە ماڭعىستاۋ اۋداندارىندا جۇيەلى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. ماسەلەن، تەك بەينەۋ اۋدانىنىڭ وزىندە 2017-2020 جىلدارى كەلەسى 6 كووپەراتيۆتەر اشۋ جوسپارلانۋدا: بەينەۋ سەلوسىندا «مۋسيرا»، بورانقۇل اۋىلىندا «قاراقۇم»، ەسەت اۋىلىندا «ەسەت»، سام اۋىلىندا «سام قۇمى»، سارعا اۋىلىندا «سارعا» جانە تولەپ اۋىلىندا «تولەپ» كووپەراتيۆتەرى.

جاستاردىڭ كاسىپ اشۋعا دەگەن ىنتاسى جوعارى ەكەندىگى دە قۋانتادى. وڭىرىمىزدە وتكەن جىلى «اتامەكەن» كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ باستاماسىمەن «باستاۋ بيزنەس» جوباسى جۇزەگە اسىرىلا باستادى. ءبىر قۋانتارلىعى، كاسىپكە يكەمدى جاستار قاتارى ارتقان. مىاسەلەن، جاڭاوزەن قالاسىندا – 240 جاس وقىتىلىپ، 45 ملن. تەڭگە قاراجاتتى قۇرايتىن 12 بيزنەس جوبا ماقۇلدانعان. سونىمەن قوسا ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 2 توقسانىندا 75 ادامعا ارنالعان جۇمىس ورنىن اشىلعان. مۇنايلى اۋدانىندا – 48 جاس وقىتىلىپ، 30 ملن. تەڭگە قاراجاتتى قۇرايتىن 12 بيزنەس جوباسى ماقۇلدانىپ، قوسىمشا 15 جۇمىس ورنى اشىلدى.

سەرىك بەرىشباەۆ ءوز سوزىندە قايتا وڭدەۋ سالاسى بويىنشا دا جۇمىستار قولعا الىنعانىن ايتادى. قر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىمەن ءسۇت، ەت، تەرى، ءجۇن، مايلى داقىلدار، استىق، جەمىس-كوكونىس، قانت قىزىلشاسى جانە كارتوپ وڭدەۋدىڭ 9 باعىتى بويىنشا قايتا وڭدەۋ كاسىپورىندارىنىڭ كارتاسى  جاسالعان. وعان وڭىردەگى كەلەسى قايتا وڭدەۋشى كاسىپورىندار ەندى وتىر، ياعني «اقتاۋ ءسۇت»، «اق-نەك»، «بەينەۋ ءسۇت زاۋىتى»، «جاڭاوزەن ءسۇت زاۋىتى»، «Millina food production company ltd» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىكتەر. بۇل كاسىپورىندار نەگىزىنەن رەسەي جانە بەلارۋس ەلدەرىنەن تاسىمالداناتىن قۇرعاق ءسۇت نەگىزىندە جۇمىس جاسايدى.

ەت باعىتى بويىنشا دا اتالمىش كارتاعا كىرگەن كاسىپورىندار بار. ولار «قاراعانتۇبەك» جانە «سەنەك» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىكتەر. وڭىردەگى بىردەن ءبىر ۇن تارتۋ كاسىپورنى «بەينەۋ استىق تەرمينالى» جۇمىس جاسايتىنى بەلگىلى. تەرمينال 2015 جىلى - 30462 توننا، 2016 جىلى 28185,7 توننا، 2017 جىلدىڭ 1 جارتى جىلدىعىندا 5500 توننا ۇن ءوندىردى.

جىل سوڭىنا دەيىن ىسكە اسىرىلاتىن جوبالار كوپ. ولاردىڭ قاتارىندا بەكىرە تۇقىمدى بالىق ءوسىرۋ كەشەنى، قۇس فابريكاسى، قۇتىعا قۇيىلاتىن قىمىز ءوندىرىسى، تاۋىلىگىنە 8000 ليتر تۇيە ءسۇتىن قۇتىعا قۇيۋ زاۋىتى، تاۋىلىگىنە 4000 ليتر تۇيە ءسۇتىن وندىرەتىن تسەح، جىلىجايلار، سىيىمدىلىعى 15000 توننالىق تۇيىرشىكتى جەم وندىرەتىن زاۋىت پەن  سىيىمدىلىعى 1321, 5000 جانە 8500 توننا كوكونىس ساقتاۋ قويمالار قۇرىلىسى اياقتالىسىمەن، يندۋستريالىق جانە اگرارلىق سالالار دامي تۇسپەك.

جوعارىدا ايتىلعان جاڭا بيزنەس جوبالار نەگىزىنەن اقتاۋ قالاسى جانە قاراقيا، تۇپقاراعان، مۇنايلى اۋداندارىندا جۇزەگە اسىرىلماق. ناتيجەسىندە، بارلىعى 300-دەن استام ادام جاڭا جۇمىس ورىندارىمەن قامتىلادى دەپ كۇتىلۋدە. ياعني، مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ جونىندەگى  ءىس-شارا جوسپارىن جۇزەگە اسىرۋ ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايىن جاقسارتۋعا، سونداي-اق وڭىردە شارۋا قوجالىقتارىن دامىتۋعا ماڭىزدى سەرپىن بەرمەك.

 دايىنداعان نۇربول وقۋوۆ، قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

ماڭعىستاۋ وبلىسى، اقتاۋ قالاسى

Abai.kz