بەيسەنبى, 28 ناۋرىز 2024
ەكونوميكا 8141 3 پىكىر 12 تامىز, 2019 ساعات 10:59

ەت ەكسپورتىنان قازاقتىڭ داڭعازالىعىن عانا كورىپ وتىرمىز

ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ العاشقى جارتىجىلدىعىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا مال شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى كورسەتكىش وتكەن جىلدىڭ وسى ۋاقىتىمەن سالىستىرعاندا بىردەن 10,5%-عا ارتتى. باسقا سالالاردىڭ 50 پايىزى ءوسىمىن مىنا كورسەتكىشتىڭ تىم قۇرىعاندا جارتىسىنا جەتكىزسە قازاقستان ەكونوميكاسى  قارىشتار ەدى، ال ۇكىمەت ۇجىمدىق ەڭبەك ەرى اتانار ەدى! نەگىزى، جاڭا اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى ساپارحان وماروۆتىڭ ۇكىمەت وتىرىسىنداعى ەسەبىنە قاراساق، جاعداي ءبىرشاما سەنىم ۇيالاتادى. سيىر ەتىن ءوندىرۋ بويىنشا 2018 جىلدىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس ىشكى تۇتىنۋ 98%-عا جەتتى، ال ەكسپورتقا 19,9 مىڭ توننا شىعارامىز. قوي ەتىن ەكسپورتتاۋ 3 مىڭ توننانى قۇرايدى. دوڭىز ەتىنىڭ ەكسپورتى دا قاناعاتتانارلىق – 400 توننانى قۇراپ وتىر.

باستىسى ادامدى قاناتتاندىراتىن بولاشاققا جوسپار ەمەس پە.

ەت وندىرۋدەگى مالشارۋاشىلىعى دامۋىنىڭ ۇزاقمەرزىمدى باعدارلاماسى 10 جىلدا ەت كومبيناتى مەن جەم-ءشوپ الاڭى بار كووپەراتسيالاردا جۇمىس ىستەيتىن 80 مىڭ وتباسىلىق شارۋاشىلىق قۇرۋدى جوسپارلاپ وتىر.

ءسۇت وندىرۋدەگى مالشارۋاشىلىعىنىڭ ۇزاقمەرزىمدى باعدارلاماسى ءسۇت ءوندىرۋدى ملن تونناعا دەيىن جەتكىزۋدى جوسپارلاعانقۇس شارۋاشىلىعىن دامىتۋ باعارلاماسى ءونىمنىڭ ءوسۋىن ءۇش ەسەدەن ارتىق قىلۋدى قاراستىرىپ جاتىردوڭىز شارۋاشىلىعىن دامىتۋ باعدارلاماسى بويىنشا ءونىم ەكى ەسەگە دەيىن وسەدى دەپ جوسپارلانۋدامىنە، بۇل مينيسترءدىڭ ەسەبىنەن كورسەتىلگەن دەرەكتەر.

الەۋمەتتىك جەلىلەردە قازىرگى اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترىباسقاشا ايتقاندا “جايانشەيىن رەسمي عانا” وتىر، ۇزاق مەرزىمدى جوسپارلار وعان دەيىن بەكىتىلىپ قويعان,كوپتەگەن مەملەكەتتىك قاراجات ەسەبى جوسپار بويىنشاەندىگى ءمينيستردىڭ جۇمىسى اقشا اعىمىن ءوز جونىمەن تاراتۋعا كەدەرگى كەلتىرمەۋ دەپ ايتىپ جاتىرءتىپتى ولاي بولسا دا، ەگەر اقشا ناقتى ىسكە جۇمسالىپ جاتسا وندا راسىمەن دە كەدەرگى كەلتىرمەگەن ءجون.

اقشا قوماقتىمىسالى بيىلعى جىلى رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 429 ملرد تەڭگە قاراستىرىلىپ وتىربىزدەگى اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ كولەمى 4,5 ترلنتەڭگەياعني ءبىزدىڭ دۇكەن سورەلەرىندەگى ونەركاسىپتىك تاۋارلار باعاسىنىڭ ءار ءبىر ونىنشى تەڭگەءسى مەملەكەتتىك (ءبىزدىڭياعني سالىقتولەۋشىلەردىڭ ەسەبىنەن) دوتاتسيا.

وپتيميستىك باعىتىمىزدان اينىمايىق. ستراتەگييالىق تۇرعىدا ەت وندىرىسىنە كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ جانە ەكسپورتقا شىعارۋدى كوزدەۋ وتە دۇرىس قادام. ءتۇسىندءىرەتىن بولساق،قازىر الەمدىك نارىقتا كەز كەلگەن تاۋاردى كەز كەلگەن كولەمدە شىعارۋعا ەش كەدەرگى جوق، تاۋاردى وتكىزۋمەن پروبلەما بارسوندىقتان بارلىق دامىعان ەلدەر ءوز وندىرۋشىلەرىن بارىنشا قورعايدىال وزىنىكى ەمەستەردەن تابيعاتىنان جوق دۇنيەنى عانا كىرگىزەدىمىسالىقازاقستاننىڭ مۇنايىقارا جانە ءتۇستى مەتاللدار جانە شيكى ۋران.سونداي-اق وڭدەلمەگەن استىق. مىسالعاءدال وسىلاي وزبەك اعايىندار بىزدەن ۇن ەمەس، بيداي ساتىپ الادىسەبەبى ۇن تارتاتىن كۇشتى قۇرىلعىلار ولاردىڭ وزدەرىندە دە بەر.

شىندىعىنا كەلسەك، جوسپاردىڭ اۋقىمدىلىعىنا قاراماستان مەتاللۋرگيا مەن ماشيناجاساۋ سالاسىندا شيكىزات ەمەس ەكسپورتتى جولعا سالۋ مۇمكىندىگىمىز اۋىلشارۋاشىلىعى ءونىمى بويىنشا عانا بارتەحنولوگيالىق وڭدەۋدە مال ءوسىرۋ وسىمدىك وسىرۋدەن كەيىنگى ەكىنشى ورىنداەت عانا ەمەس، ەت ونىمدەرىن ەكسپورتتاۋدى جلعا قويساق ءتىپتى تاماشا بولار ەدى.

ال ەندى ستاتيستيكاعا نازار اۋدارساق، بيىلعى جىلدىڭ قاڭتارى مەن مامىرى ارالىعىندا شەتەلگە جىبەرىلگەن ەت 7,6 مىڭ توننا, ال ەلگە كىرگىزىلگەنى 65,3 مىڭ توننا،ياعني توعىز ەسە كوپبالعىن سيىر ەتىنىڭى بالانسى شامامەن مىنانداي – 1,5 مىڭ تونناشىعارىپ، 1,2 مىڭ توننا كىرگىزءىلگەنال مۇزداتىلعان (جەردىڭ ءبىر تۇكپىرىنەن كەلىپ جاتقانەت ونىمدەرى 4,9 مىڭ توننا، ال شەتەلگە كەتىپ جاتقانى بار-جوعى 0,2 مىڭ توننا ەكەنجىلقى ەتىءمىزدى وزىمىز عانا جەيدى ەكەنبىز (قازاقپىز عوي!), الايدا شەتەلدەن كەلىپ جاتقان جىلقى ەتى 832 توننا (مۇنىمىز قالاي، قازاقتار?).

ەكسپورت پەن يمپورتتا ستاتيستيكالىق ايىرماشىلىق قۇس ەتىندە ءتىپتى الشاقتىقبايقالادى: ەكسپورتقا شىققان قۇس ەتى 4,7 مىڭ توننا بولسا, يمپورت 57,7 مىڭ توننانى قۇرايدى.

ال ەندى اقشاعا شاققاندا قانشا بولادى ەكەنىنە كەلەر بولساق، ەت ەكسپورتى قازاقستانعا 20,6 ملن دوللار قاراجات اكەلسە, يمپورت قالتامىزدان 66,9 ملن. دوللاردى قاعىپ كەتكەن.

ەتتەن جاسالعان ونىمدەر تۋرالى ايتار بولساق، – شۇجىق, سوسيسكالارقاقتالعان ەت, كونسەرۆىلەنگەن ەتتى شەت مەملەكەتتەرگە 1,6 مىڭ توننا ساتىپ, 17,4 مىڭ توننا ساتىپ الدىقبۇدان داستارحانىمىزداعى نەگىزگى ەت ونىمدەرى وزىمىزدىكى ەمەس ەكەنىن كورەمىز.سايكەسىنشە 2,7 ملن دوللار كىرىس, 36,2 ملن دوللار شىعىن – بۇل بىرەۋدەن العان ازىق-ءتۇلىككە تولەگەن قاراجاتىمىز.

مينيسترگە سۇراقەگەر مىڭداعان توننا مۇزداتىلعان سيىر ەتى يمپورتتالاتىن بولساقايداعى 98% قامتاماسىز ەتۋبۇل قازاقستاندىقتاردىڭ داستارحانىنا ەمەس، اشەيىن كونسەرۆىلەرگە دەگەن تۇسىنىكتەمەنى قالاي ۇعىنامىزقازاقستاننىڭ شۇجىعى ارگەنتينانىڭ ەتىنەن جاقسى دايىندالا ما?

ءبىرتۇرلى ەكەنەلدە قايتا وڭدەۋگە ەت تاپشىمۇنداي ەت وڭدەۋگە ءۇزىلدى-كەسىلدى ەت جەتپەيدىسوندىقتان يمپورت ەتتەر اكەلۋگە تۋرا كەلەدىەسەسىنە مىنانداي ديسبالانستىزبەگى بۇرىننان بار جانە ەت ەكسپورتىندا قارقىندى دامۋعا نەشە مارتە ۋادە بەردى.

ەسكە سالايىنقارقىندى دامۋ باعدارلاماسى سوناۋ 2011 جىلى قابىلدانعان. 2016 جىلعا دەيىن ەكسپورتتى 60 مىڭ تونناعا جەتكىزەمىز، 2020 جىلعا قاراي 180 مىڭ تاننا بولادى دەلىنگەنءتيىستى اقشا دا ءبولىندىبۇزاۋلاردى ۇشاقپەن تاسىمالداعاندارىن بارلىق ەل كوردىناتيجە: 2016 جىلى ەكسپورت 12 مىڭ توننادان ازياعني بەس ەسە ازال2019 جىلى 180 مىڭ توننانىڭ ورنىنا بەس ايدا سىيىر ەتىن ەكسپورتتاۋ 1,7 مىڭتوننانى قۇراپ وتىراۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگىءنىڭ سوزىنشە 20 –ما، الدە ءتىپتى 25مىڭ توننا ما… سەنەيىكبىراق مۇنداي “رەكورد” جاي عانا ۋادە ەتىلگەن ەمەس، قوماقتى قارجىلاندىرىلعان جوسپاردان جەتى ەسە از.

مۇنداي اۋقىمدى الشاقتىق كەرى اسەرىن تيگىزبەدى مەجوق، ارينە، بىزدە ونداي بولمايدىوتكەن جىلى مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ جاڭا سالالىق باعدارلاماسى شىقتىوندا ەكى جاڭالىق بار; بىرىنشىدەنالدىڭعى ناتيجە ساتسىزدىك ەمەس, “مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ نەگىزىن قالىپتاستىرۋ”. ەكىنشىدەنەشقانداي قارقىندى ساندار ەندى جوقكەمىمەيتىن مەملەكەتتىك قارجىلاندىرۋدىڭ ەسەبىنەن بۇيىرتقانى بولادى.

تاعى ءبىر جاڭا يدەولوگييالىق مازمۇنقابىلدانعان مودەل كوشپەندىلەر داستۇرىنە نەگىزدەلگەن – ءدال وسىلاي جازىلعانبارلىق مەملەكەتتىك سۋبسيديانى العاندا مۇنشا كوشپەندى تابىلار ما ەكەن – بۇل ءبىر داۋ تۋعىزاتىن سۇراقداۋسىز باسقا نارسە بار:مەملەكەتتىك قولداۋ ناقتى ىستەرگە جۇمسالۋى كەرەكقۇرعاق ۋادە مەن وزگەلەردىڭ ەمەس وندىرۋشىلەر مەن تۇتىنۋشىلاردىڭ مۇددەسىنە جۇمىس ىستەۋ كەرەك.

ەت ەكسپورتىنان ازىرگە قازاقتىڭ تانىمال داڭعازالىعىن عانا كورىپ وتىرمىز. ءوءزىمىز قارىزعا الامىزەسەسىنە كورشىلەر تاڭداي قاقسىنونىڭ ۇستىنە قىزىققان ادامدارعا داڭعازالىق ءتيىمدىسەبەبى مەملەكەت سۋبسيديا بولگەن ەكسپورت مىسالعا قىتاي ساتىپ الۋشىسىنا ارزانداتىپ بەرەدىسونداي-اق جەتكىزۋشىنىڭ قالتاسىن دا قامپيتادى.

ەندى ەتتەن باسقا دا ماسەلەلەرگە كوشەيىكقازىر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىقازاقستاندا جينالعاندى دا، شەتەلدىڭ دە اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكاسىن بىردەيسۋبسيدييالايدىونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ كوپ بولىگى شەتەلگە كەتىپ جاتىر.ونىڭ ىشىندەگى ەڭ ەليتالىسى ەت وداعى – اگرووندىرىستىك كومپلەكستىڭ اقساۋساقتارى دەۋگە بولادى، ولاردى مۇنداي ءتارتىپ اشىقتان اشىق قورعايدىول ۋتيليزاتسيالىق جيناقتاۋدى ەنگىزۋگە بايلانىستى وپپوزيتسيانى باسقارادى عويبۇل تاعى دا ۇلتتىق ماشينا جاساۋعا اشىق قارسىلىقجانە وسىنىڭ ءبارى مەملەكەتىڭ قولداۋىمەنمىنە وسىلاي بىزگە ەتىن جەپ، سۇيەگىن بەرىپ وتىر.

پيوتر سۆويك

"ۆرەميا" گازەتى

ماقالا ورىس تىلىنەن اۋدارىلدى

3 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

العىس ايتۋ كۇنى

العىس ايتۋ كۇنى جانە ونىڭ شىعۋ تاريحى

جومارتبەك نۇرمان 1562
الاشوردا

قوجانوۆ مەجەلەۋ ناۋقانىندا (جالعاسى)

بەيبىت قويشىباەۆ 2256
عيبىرات

قايسار رۋحتى عازيز جان

مۇحتار قۇل-مۇحاممەد 3525