Resey syrtqy ister ministri Lavrov sәuirding 6 kýni Ýndistandyq әriptesimen kezdeskennen keyin, Qytaymen әskery odaq qúru eki taraptyng yntymaqtastyq jarghysynda jazylmaghanyn, biraq, qazir eki elding qarym-qatynasy erekshe jogharghy dengeyge jetkenin aitty.

Ukraina men Resey arasyndaghy Qyrym oqighasy, AQSh pen Qytaydyng sauda soghysy eki el biyligin jaqyndata týskeni belgili. Endi mine demokrat Baydenning ekpini Resey biyligi men Qytay biyligining әskery belsendiligining artuyna týrtki bolyp otyr. Olar әskery is-qimyldaryn kelisip alghanday AQSh biyligi, NATO әskery úiymy erekshe nazar audaratyn óz irgesinen bastap, ózge aimaqtargha keneytude. Reseyding әskery kýshterin Ukraina manyna, Qytaydyng teniz kýshterin Tayvan aralyna toptastyruy, Qytaydyng «Jel aidaghan» kemelerining Fillippin aralynan, Afrika men Ontýstik Amerika teniz aidyndarynan boy kórsetui sony kórsetedi.

AQSh biyligi Reseydi 2016 jylghy jәne 2020 jylghy saylaugha kiylikti dep aiyptap otyrghany barshagha ayan. Bayden, Tramp siyaqty «Biz kommunistik partiya men halqyn bólip qaraymyz», - dep maymónkelemey, Qytay basshysyn «Putin siyaqty diktatorlyq jolmen әlemdi biylegisi keledi», - dep sipattauda. Osyny eskersek, Bayden biyligi Resey men Qytaydy býlikshi obrazyna enuge әdeyi iytermelep otyrghanday. Sebebi, olar Kenes odaghyn ydyratqan, temir shengeldi diktatorlardy audarghan tәjriybesine sýienip qolyna sheksiz biylik shoghyrlanghan basshylardyng ishki-syrtqy sayasy qimylynda qanday qadamdargha baratynyn boljap bilip otyr. Putinning «Demokratiyana týkirgenim bar, óz jolym ózime», - degendey sәuirding besinde ózine seksenning sengirine shyqqansha biylik jýrgizuge mýmkindik beretin zangha qol qoyghany sol edi, Amerika baspasózinde Resey túrghyndarynyng 40 payyzdan astamynyng Putinning biylikte qaluyn qalamaytyny, 37 payyzynyng Amerika men baylanysty damytu kerek dep sanaytyny jayynda aqparattar qarsha borady.

Eks-preziydent Tramp jayly bir auyz jyly sóz jazbaghan «New York Times» gazeti Navalinyidyng densaulyghyna erekshe alandaushylyq bildirude. Amerika men Euroodaqtyng Reseyge ekonomikalyq sanksiyasy men orys oppozisiyasyna aqparattyq qoldauy, ekonomikalyq mýshkil hәl Putindi eski әdisine jýginuge, Ukrainagha әskery qúqay kórsetip el ishinde bedelin kóteruge mәjbýrlep otyr.

Is kezinde Ukraina men Reseyding jer dauy Baydenge esh tansyq emes. Barak Obamanyng orynbasary bolyp jýrgende búl mәselening basy-qasynda bolghan. Ol kezdegi AQSh biyligi Reseyge qatang sharagha barmay, Ukrainagha әskery qúrylymyn janartugha aqsha bólumen ghana shektelgen edi. Búl joly qatqyl pozisiya bildirui Baydenning ústanymynyng ózgergenin kórsetedi. Resey syrtqy ister ministrining orynbasary elge keri qaytarylghan elshining Amerikagha qayta baru-barmauyna qatysty súraqqa jauap bergende: «Ol Amerikanyng pozisiyasyna baylanysty», - deui AQSh pen at kekilin kesisu oilarynda joq ekenin kórsetedi.

Al Qytay jaghyna kelsek, kommunistik partiya tóraghasy Sy Szinipinning Den Syaopin negizgi zangha engizgen «Memleket basshysy bes jyldyq merzimmen eki ret ghana saylanu» babyna ózgeris engizip, uaqyt shektemesin alyp tastap, Putinnen búryn biyligin úzarta beruge jol ashqany belgili. Sarapshylar pikirinshe, ol kelesi jylghy partiya qúryltayynda jalghasty saylanudyng qamynda jýr. Denning «Bir el, eki týzim» jobasymen Gonkong pen Makaony qaytarghany sekildi Tayvandy kýshpen bolsa da alyp, memleket tútastyghyn qalpyna keltirushi retinde bedel jinaugha, tarihta qalugha niyetti.

Jaqynda Bayden biyligi Amerikanyng infraqúrylymyn janalaugha eki trillionnyng ýstinde aqsha bóletinin mәlimdedi. Búl may shelpekten Qytaydyng el aralyq alpauyt kompaniyalary da dәmeli. Amerikada biznesin sәtti dóngeletip otyrghan Qytaydyng «Syaomi» kompaniyasy elektromashina óndirisin qolgha almaq. Sy tóragha pir tútatyn Qytay kommunisterining kósemi Maonyng kózin kórgen әidik Kissindjer bedeldi ekonomiyalyq forumda boy kórsetip, AQSh pen Qytay qarym-qatynasynda eki tarapqa sayasy teke-tiresten góri ekonomikalyq selbestikting tiyimdi ekenin jetkizdi. Qytay basshysy jeke ambisiyasyn jenip, ol aitqan joldy tanday ma, ony uaqyt kórsetedi.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz