Qasiyetti qazaq jeri men elining Kenester odaghy men AQSh-tyng «qyrghy qabaq» soghysynyn, kenestik «ýlken semiyadan» irgesin aulaq salghan Mao Szedun men Hrushevting teketiresining beyuaz qúrbanyna ainalghanyna ótken tariyh, býgingi shyndyghymyz kuә.

Gorbachyovting «qayta qúruynan» keyin, danyshpan Abay atamyzdyng ataqonysynyng – yadrolyq synaq alanyna ainalghany, jer asty-ýstinde zardaby myng jylgha ketetin 500-den astam joyqyn jarylystar jasalghany jariya aityla bastady. Qazaq biyligine Kenester odaghynan múragha qalghan alys aralyqqa jetetin oqtúmsyqtardyng baghyty demokratiya besigi – Amerikagha, NATO qúramyndaghy kóshbasshy elderge qaratylghan eken.

Tәuelsizdikting alghashqy jyldarynda әlemdik bedeldi sayasatkerlerdin: aghylshyndyq «temir әiel» atanghan Margaret Tetcher hanymnyn, shaqpaq sәldeli Arapattyn, AQSh-tyng sol kezdegi memleket ister hatshysynyng bizding elge arnayy at basyn búruynyng sebebi sonda jatyr eken.

2019 jylghy Arystaghy jarylys – yadrolyq qarudan óz erkimen bas tartyp, NATO men azuly AQSh-tyn, irgemizdegi eki derjava – orys pen qytaydyng kónilin ornyqtyrghan, bizding beybit sýigish biylikting óz halqynyng amandyghyn, yadrolyq qarudan bólek, shekaralyq aimaqtarda Hrushev kómgen bombalardyng bar ekenin úmyt qaldyrghanyn kórsetti.

Keshe keshkisin Jambylda bolghan kezekti alapat jarylys biylikting qapersizdigining ghana emes, noqta-jýgensiz ketkenining kórinisi. Qoymadaghy qaru-jaraqtardyng Arystan jótkelip әkelingeni mәlim boldy. Qauipti oq-dәrilerdi bir eldi mekennen ekinshi bir eldi mekenge kóshirip, mәseleni sheshpek bolghan, ay men kýnning amanynda tynysh jatqan júrtty dýrliktirgen biylikting tirligine ne dersin?

Qorghanys ministri bolyp túrghanda Ádilbek Jaqsybekovtyng kino ssenariy jazghany, Kәrim Mәsimovting kitap shygharghany esimizde. Ermekbaevting Arystaghy jarylystan beri neni ermek qylghany belgisiz... Bir anyghy aldynghy apatqa ishkeriley taldau jasamaghanyn keshegi oqigha kórsetip túr. Áskeriy-qorghanys salasyndaghy sheneunikterge sabaq bolar tótenshe oqighalar az ba edi?! Qytay men aradaghy shekara neshe tәulik qarausyz qalghan «Arqan kergen» oqighasy, jiyilegen әskery úshaq apaty, shekara kýzetining eng joghary qolbasshylary otyrghan úshaqtyng apatqa úshyrauy, jarylys olargha sabaq bolmaytyn siyaqty.

Aytyp-aytpay, búl jolghy jarylystyng dýmpui bólek. BAQ betterinde AQSh baqylauyndaghy Kabul әuejәii manynda bolghan teraktimen birge jýr. Biylik bile-bilse búl jolghy apattyng saldary auyr boluy mýmkin. Shoshynghan júrt tynyshtalar, d»ivan batyrlary» úlarday shular, jazar da qoyar. Ortalyq Aziyanyng tynyshtyghyna «alandap», Tәliptermen bizdi kýnde qorqytyp otyrghan teristiktegi kórshimiz tynysh jata ma?! Keshe ghana Lavrov: «Kimde-kim AQSh әskerin kirgizse, sol nysynagha ainalady», - dedi.

Bayaghyda batys basylymdary «Yadrolyq otyn satpaq bolghan eki qazaq ghalymy ústaldy», «Ben Ladynnyng kekeytesti armany Qazaqstannan yadrolyq shamadandy qolgha týsiru», - degen mazmúndaghy aqparatty qarsha boratqan. Múnday aqparattyq shabuyldardyng qanday nәtiyje bergeni barshamyzgha ayan. «Jau jaghadan alghanda, bóri etekten», degendey koronavirus órshigende jerimizge kóz alartyp, memlekettigimizdi mensinbey, sóz – virustaryn taratyp otyrghan orys biyligining jana bir sayasy oiyn bastamasyna, qúlaghan úshaqtardyng qara jәshigin Mәskeuge aparyp oqytatyn biylikting biliksizdigin betine basyp, Hrushev kómgen bombalardy ózimiz zararsyzdandyramyz dep, bilek sybanbasyna kim kepil?! Betin ary qylsyn! Alda-jalda onday әskery reyd bola qalsa, oghan taghyda til reydtin bastaghan «ýngirdegi últshyldar» kinәli bolary haq.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz