Jeksenbi, 29 Qyrkýiek 2024
Qonyrau 6041 15 pikir 31 Tamyz, 2021 saghat 12:58

Shymyldyq: AQSh ketti, Taliban qaldy...

Aughanstannan eng songhy AQSh úshaghy 31 tamyzgha 1 minut qalghanda úshyp ketti. Úshaqqa otyrghan eng songhy sarbaz general-leytenant Kris Donahiu boldy. Onyng C-17 bortyna otyrghan suretin Pentagon arnayy jariyalap, «soghys ayaqtaldy» dep mәlimdedi. Sonymen Aughanstan soghysy qalay ayaqtaldy? 

Tramp әkimshiligi Aughanstannan әskerdi әketuge qatysty sheshim qabyldap, tәlibtermen Dohada kelissózder jýrgize bastady. Jalpy Aughanstannan AQSh әskeri erte me, kesh pe shygharylatyny belgili edi. Sondyqtan kóptegen elder biylikke tәlibter kelse, olarmen aldyn-ala kelisimder jasap, bolashaqtaghy júmysty naqtylap alu jaghyn qarastyra bastady. Tәlibtermen әr el óz talaptary men sharttary negizinde ashyq jәne jabyq kelisimder jasasty.

AQSh әkimshiligi tәlibtermen birneshe kelissózder jasasty. Tipti Tramp әkimshilgi ózderi lankes dep tapqan terrorlyq úiym ókilderin AQSh-qa shaqyryp, arnayy sharttargha uaghdalaspaq ta boldy. 2019 jyly Tramp әkimshiligi tәlibtermen úzaqqa sozylghan kelissózder jasap, onyng sonynda Taliban ókilderi AQSh-qa keletin boldy. Talay әlemdik sayasattyng sorpasy qaynaghan Kemp-Devidte kezdesu ótui tiyis edi. Tramp biyligi Izraili men Mysyr arasynda jasaghan tarihy kelisimdi qaytalaghysy keldi. Alayda kezdesuge bir kýn qalghanda Taliban ókilderi Aughanstanda AQSh sarbazdaryna shabuyl jasap, bir sarbaz qaza tapty. Kezdesulerden Vashington bas tartyp, tәlibterge soqqy jasady. Sarapshylar Taliban ókilderining bir bóligi búl kezdesudi qalamaghan dep topshylaydy. Jarylysqa qatysty Tramp óz Tvitter paraqshasynda:

«Tәlibterding birqatar basshylary men Aughanstan Preziydenti menimen jeksenbi kýni Kemp-Devidte kezdesui kerek edi. Ókinishke oray tәlibter bizge jalghan qysym «rychagyn» jasau ýshin, Kabulde 1 AQSh sarbazy men 11 beybit túrghyn qaza tapqan shabuylgha qatysy baryn moyyndady. Men birden kezdesuden bas tartyp, beybit kelisimdi toqtattym», - dep jazdy.

Taliby obiyavily o proryve v peregovorah s SShA - IslamNews

Alayda soghan qaramastan Katardaghy kelissózder toqtaghan joq. AQSh pen tәlibter arasynda birqatar kelisimder de jasalyp, Aughanstan biyligi men tәlibter arasynda tútqyn almasu prosesi de boldy. Tramp biylikten ketetin sәtte Aughanstannan әskerdi әketu jayly qújatty rәsimdep ketti. Atalmysh qújat boyynsha Bayden әkimshiligi Aughanstannan әskerdi 2021 jyldyng 11 qyrkýiegine deyin shygharatynyn mәlimdedi. Keyinnen әskerdi shygharu merzimi 2021 jyldyng 31 tamyzyna deyin qysqartyldy. Kóktemde AQSh óz sarbazdaryn shyghara bastady. Búl Talibannyng dәstýrli shabuylymen túspa-tús keldi.

«Tәlibter eldi tez ala almaydy, óitkeni biz dayyndaghan sarbazdar men Aughanstan biyligi quatty», - degen boljam aitty Vashington.

Alayda shyndyq basqasha bolyp shyghyp, Aughanstan biyligi mausym aiynda bastalghan quatty shabuylgha shydamay, 15 tamyzda el preziydenti Ashraf Ghanidyng Kabuldy úryssyz berip, elden qashuymen qúlady. Tәlibter tútas eldi óz qolyna aldy. Búl jaghdayda AQSh biyligi men Batystyq kýshter Aughanstannan óz azamattary men Batysqa júmys istegen aughandyqtardy evakuasiyalaudy bastady. Aughanstanda Batysqa ketuge niyet etken 60 myng aughan azamaty bar degen mәlimet aityldy, alayda Kabul әuejayyna jinalghandar sany 100 mynnan asyp ketti. Kabul әuejayyndaghy evakuasiyalyq prosesster naghyz haosqa úlasty. Alghashqy ýsh kýnde aughan azamattary tipti úshaqtyng qanatyna jabysyp, arqanmen ózderin úshaqqa baylap ózge elge ketuge niyettendi. Solaysha resmy týrde 7 adam úshaqtan qúlap, qaza tapty. Úshu alanyn da naghyz beybereketsizdik pen ýrey jaylady. Halyqty tynyshtandyru ýshin әuege oq atyp otyru qalypty jaghdaygha ailandy.

Al 26 tamyzda Kabul әuejayynda joyqyn jarylystar boldy. Shabuyldy DAISh (IGIYL) sodyrlary jasaghan edi. Shabuyldan 13 AQSh sarbazy qaza tapty. Al tәlibter men aughan halqynan 200-den astam adam opat boldy. Osylaysha AQSh-tyng Aughanstannan ketui qayghyly, qandy shymyldyq arqyly iske asty. Alayda qansha synau men mineu aitylsa da, AQSh eki aptanyng ishinde 122 myng adamdy úshaqpen evakuasiyalap ýlgerdi. Osynsha qysqa uaqytta jýz mynnan astam adamdy úshaqpen evakuasiyalaudyng jarqyn ýlgisi boldy deydi mamandar. Qazir Europa elderi men ózge de memleketter aughan bosqyndaryn qabyldaugha qatysty talqylaular ótkizip jatyr.

Afganistan. IGIL obstrelyala aeroport Kabula raketami, pyati iz nih perehvatily - novosty Ukrainy, Mir - LIGA.net

AQSh-tan bólek kelissózderdi basqa da memleketter jasasty. Mysaly tәlibtermen baylanys ornatqannyng biri Pәkistan bolatyn. Áriyne, Pәkistannyng tәlibterge әskery jәne qarjylay kómek berip otyrghanyn da jasyrmaugha tiyispiz. Soghan qaramastan olar Aughanstan biyligi men tәlibter arasyndaghy kelissózderge qatysyp qaludy jón sanady.

Taliban qozghalysymen kelissóz basyna otyrghandardyng biri Qytay edi. Qytaydyng syrtqy ister ministri Van Y tәlibterdi Beyjinde qabyldap, kelissóz jasasty. Qytay ýshin biylikting tolyq tәlibterge ótkeni tiyimdi. Sol arqyly olar Iranmen tikeley Aughanstan arqyly múnay men gaz tasu jolyn salady. Aughanstandaghy «úighyr sodyrlary» mәselesin sheshuge tәlibter ynghayly dep sanaydy jәne Aughanstandaghy tәlibter arqyly Ortalyq Aziya men Tayau Shyghysqa yqpal etudi kózdeydi. Qarymtasyna tәlibterdi investisiyalyq jobalar arqyly qoldap otyrmaq. Oghan Taliban da qarsy emes.

Vernem Taliban v politicheskoe ruslo»: MID Kitaya provely vstrechu s talibami

Kelissózderdi Resey de jasady. «Lankestermen bir ýstelge otyrmaymyz», degen Mәskeu, lankesterdi ózderi shaqyryp, kelissóz alanyn úsyndy. Talibanmen baylanysy baryn Reseyding SIM-i jasyrmaydy da. «Taliban basyp alady», deu arqyly olar Ortalyq Aziyadaghy sayasy jәne ekonomikalyq, әskery yqpalyn arttyryp jatyr. Kelissózderge Ýndistan da qatysuda. Dely kerisinshe lankesterdi qoldaudan aulaq. Óitkeni tәlibter aldaghy tanda Pәkistan arqyly Kashmirdi túraqsyzdandyryp jibere me degen qauipti qaperinde ústauda.

Rossiy vajna podderjka Talibana po selomu ryadu propagandistskih prichiyn

Ortalyq Aziya memleketteri de tәlibtermen kelissózder jasauda. Mysaly Tashkentte birneshe basqosu ótti. Búl turaly Ózbekstan preziydenti Mirziyeev bylay deydi:

«Biz Talibanmen ózara kenesudi keshe emes, eki jyl búryn bastadyq. Eshqanday el әli olarmen baylanysqa shyqpaghan son, men: «Biz olarmen dialog ornatuymyz kerek» degen núsqau berdim. Eger siz teledidardan kórseniz, olardyng Dohadaghy kóshbasshysy Mulla Abdul Ghany Barodar jeke sóilep, Ózbekstan halqyna, Ózbekstangha birde-bir oq atylmaydy dep uәde berdi.

Ol óz sózinde túrghandyqtan, bizding olarmen qarym-qatynas jasauymyz qalypty jaghday. Men óz halqyma tynyshtyqty qalaymyn, men kez kelgen adammen dialog jýrgizemin. Tek ózbek halqynyng tynyshtyghyna, Ózbekstannyng tynyshtyghyna әser etetin faktor bolsa ghana, men onyng kim ekenine qaramastan habarlasamyn». 

Shavkat Mirziyyoev: bez nauki, bez innovasiy my nikogda ne dostignem postavlennyh seley | UzReport.news

Aymaqta Týrkimenstan da Talibanmen kelissózder jasauda. Ashhabadqa astyrtyn kelip, kelissóz ótti. Búny ekeuara ymyra emes, «tәlibterding shartyn Ashhabad qabyl aldy» deydi beyresmy derekter.

Osylaysha Aughanstanda AQSh әskerining soghysy ayaqtaldy. Vashington tarihyndaghy eng úzaq soghys, yaghny 19 jyl, 10 ai, 25 kýnge sozylghan әskery operasiya óz mәresine jetti. Tәlibter eng songhy AQSh úshaghy әuege kóterilgen sәtte aspangha oq atyp, quanyshtaryn jasyrmady. Endi Aughanstanda shetelding әskery kýshter joq. Aughanstan tәlibterdin, 33 mln aughan halqynyng jәne Taliban biyligine bas iymegen Pandjsher shatqalynyng aimaghy bolyp qaldy.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz

15 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2577