2021 jyldyng 24 qazanynda Ózbekstanda kezekti preziydent saylauy ótip, Shavkat Mirziyeev ekinshi merzimge aiqyn basymdylyqpen ótti. 

Ózbekstan Respublikasynyng qoldanystaghy saylau kodeksine sәikes, Ózbekstan Respublikasynyng Preziydenti bes jyl merzimge saylanady jәne bir adam qatarynan eki merzimnen artyq Ózbekstan Respublikasynyng Preziydenti bola almaydy. Respublika Preziydenti bolyp keminde otyz bes jasqa tolghan, memlekettik tildi mengergen, saylaugha deyin keminde on jyl Ózbekstan aumaghynda túraqty túratyn Ózbekstan Respublikasynyng azamaty saylana alady. Búryn qylmystyq iske tartylyp, sottalghan nemese kәsiby túrghydan diny qyzmet atqaratyn jәne diny mekemeler men úiymdargha mýshe azamattar saylaugha týse almaydy.

Sayasy partiyalargha keletin bolsaq, olar saylau nauqany bastalghany turaly habarlanghan kýnge deyin tórt aidan keshiktirmey Ózbekstan Respublikasy Ádilet ministrliginde tirkeuden ótken jaghdayda kandidat úsynugha qúqyly. Kandidattardy úsynu saylaugha 65 kýn qalghanda bastalyp, saylaugha 45 kýn qalghanda ayaqtalady. Kandidattardy úsynudy sayasy partiyalardyng joghary organdary ghana jýzege asyrady, al bir sayasy partiya bir ghana kandidat úsynady. Sayasy partiya óz mýshelerining arasynan nemese partiyagha mýshe emes jandy tarta otyryp kandidat úsynugha qúqyly. Osylaysha, tәuelsiz jәne partiyanyng shaqyruyna ilikpegen partiyagha mýshe emes jandar kandidat retinde tirkelip, zang boyynsha óz betinshe kandidaturany úsyna almaydy. Búl ýshin resmy tirkelgen partiyalardyng birine mýshe bolu jәne osy partiyalar basshylyghynyng qoldauy men maqúldauymen ghana ózin úsynu qajet. Búl mәseleni sarapshylar, sayasattanushylar, halyqaralyq baqylaushylar men úiymdar, sonday-aq qúqyq qorghaushylar, oppozisionerler men dissiydentter jii syngha alady. 2021 jyldyng qantaryndaghy jaghday boyynsha Ózbekstanda tek bes sayasy partiya resmy týrde tirkelgen. Olar Ózbekstannyng liyberaldyq-demokratiyalyq partiyasy, «Milliy tiklaniysh» demokratiyalyq partiyasy (Últtyq janghyru), «Adolat» sosial-demokratiyalyq partiyasy (Ádilet), Ózbekstan halyqtyq-demokratiyalyq partiyasy jәne Ózbekstannyng Ekologiyalyq partiyasy.

Mirziyeev Ózbekstannyng liyberaldyq-demokratiyalyq partiyasy atynan saylaugha týsti. Preziydenttik saylaugha týsushiler arasynda Maksuda Varisova jalghyz әiel kandidat boldy. Ol Mirziyeevtan keyingi ekinshi kóp dauys jinaghan kandidat bola bildi.

Ózbekstandaghy saylaugha qatysty EQYÚ (OBSE) baqylaushylary kóptegen zang búzushylyqtar tirkelgenin atap ótude. Úlybritaniya atynan baqylaushy bolyp kelgen Vais Kais Ózbekstannyng pandemiyalyq jaghdaydy eskermesten onlayn dauys beru jýiesin engizbegenine narazylyq tanytty. Onyng oiynsha dәstýrli dauys beru әdisi jaqsy, alayda zamanauy tehnologiyalardy engizu manyzdy. Tipti Ózbekstanning elshilikteri joq elderde azamattar dauys beru mýmkindigin onlayn qúrylghylar arqyly iske asyra aluy tiyis jәne ol demokratiyagha say bolmaq.

Kóptegen saylau uchaskelerinde birneshe pasportpen dauys beruge tyrysu faktileri kezdesken, al key dauys beru oryndarynda baqylaushylardy kirgizbeuge tyrysqan. Alayda Ortalyq Saylau shtaby eshqanday zang búzu faktileri bolmady degendi aituda.

ShYÚ atynan Ózbekstandaghy saylaugha qatysty arnayy qorytyndy jasaldy. Olar saylaudy әdil boldy dep mәlimdedi.

«ShYÚ atynan kelgen baqylaushylar missiyasy Ózbekstandaghy saylau el zany men halyqaralyq qúqyqtargha tolyqtay say, demokratiyalyq, taza әri әdil ótti. Saylau nәtiyjesine kýmәn keltiretin zang búzushylaqtar bolmady», - dedi ShYÚ ókilderi.

EQYÚ (OBSE) atynan kelgen baqylaushylar bolsa, kerisinshe saylaudyng ótu barysyna kónilderi tolmapty.

«Saylau nauqany beybit әri tynysh ótti. Alayda ony tolyq demokratiyagha say dep aitugha kelmeydi. Oppozisiyalyq partiyalardy saylaugha jibermeu Tashkentting demokratiyalyq reformalardy jalghastyru kerektigin kórsetti. Ózbekstan reformalar jasauda, degenmen ol azdyq etedi. Búl túrghydan júmystar kóp», - dedi olar.

Sarapshylar Mirziyeevtyng songhy saylauy ekenin aityp, onyng kelesi qadamyna boljam jasauda. Basym kópshilik Mirziyeev zandy ózgertui mýmkin nemese Putiyn-Medvedev formatyn tandaydy degen oida.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz