Qazaqty týzu jolda dep aita almaymyn...
Bir jornalshy qyzdyng súraghy: "Aghay biz týzu joldamyz ba? Yaghny býgingi bolyp jatqandar neni anghartady..."
- Mening týzu jolda ekendigimizge kýdigim bar, qyzym. Biz әbden jattanghan (otchujdeniya) halyqpyz. Abay aitqan "Jaqsy menen jamandy ajyrata almaghan" elmiz. El degen sózding ózin úqpaymyz. El dep memleketke, biylikke, ýkimeti bar bolmysqa aitatyn. Qazirgi memleket tek qana halyqty qoldanady. Ony kez kelgen oiynyna qúral qylady. Qazirgi jaghdayda qazaqty bolmys retinde "memleket qúbylysy" da qútqara almaytyn siyaqty. Sondyqtan "jahandanushylar teoriyasy" ras shyghar. Keleshekte jer betinde memleket qúbylysy qalmaydy. Dýniyeni kompaniyalar basqaratayn bolady.
Mysaly ma... Qazaq týzu jolda boluy ýshin nening jaman nening jaqsy ekenin qúndylyqtyq (aksiologiyalyq) túrghydan ajyratu kerek edi... Árige barmay aq qoyayyn. Keshegi kenestik iydeologiya. Seni bolmysynnan ajyratty. Soghan qyzmet etken aqynyndy, jazushyndy, gensek (generalinyy sekretar), tarihshyndy...bәrin býgin úlyqtap jatyrsyn..Ol әriyne qúldyq psihologiya. Kenestik sana iynersiyasy. Jambyldy janghyrtyp jyl sayyn ol turaly ótirik konferensiyalar ótkizesin... Jambyldyng bolmysqa, mәnge qatysty bir týiir aitqan sózi joq. Qonaevty әspettep qala atyn berip jatyrsyn. Onyng últqa, bolmysqa qatysty jasaghan jaqsylyghy joq. Qonaev kezinde qazaq orystanyp bitti. Qalada qazaq tiirshilik ete almady. eng kóp qazaq túrady degen Shymkentte sol kezde 18 payyz ghana qazaq túrdy. Almaty qazaqqa astana bolghan emes. Onda da qazaq 15 payyzdan asqan emes.. Kenestik dialektika "bólip al da biyley ber" osy Qonaev kezinde dәstýrge ainaldy. Ontýstikte "qt men dt" yaghny qonyrattar men dulattar, Qyzylordada "qojalar men әlimder", Jetistuda "jan"... kete beredi.
Qysqasy "qazaqqa qyzmet etkender" men "qazaqty qoldanghandardy" ajyrata almaudamyz. Qyzmet etkender ghasyrdyng basynda janpida boldy, shәiit boldy. Olar turaly az ghana top eske alady. Al qazaqty qoldanghandardy býkil tobyr bolyp kóp aiqaylap jatamyz.
Býgin de sol kartina... Kenestik stalindik kezende de "Qazaq sayasat qúrbany". Kollektivizasiya..qazaq qúrban. Asharshylyq...qazaq qúrban. Ateizm..qazaq qúrban... Búl qazaq keshe de "Jeltoqsangha" qúrban boldy, qoldanyldy. "Janaózende" qúrban boldy, qoldanyldy. "Qantarda" qúrban boldyy, qoldanyldy. Núrsúltan kezinde de qazaq jay ghana "memleket qúrushy", "dauys iyesi-demokratiya" ýshin kerek boldy. Núrsúltan da elding damuy emes, óz taghynyng bayandylyghyna ghana qyzmet etti. Ol turaly әli talay jazylady.
Qysqasy qazaqty týzu jolda dep aita almaymyn...
Dosay Kenjetay
Abai.kz