Qazaq handyghy 15-shi ghasyrda qúryldy, birneshe jyldan keyin evropalyqtar múhit asyp Amerikany ashty. Sol uaqyttarda evropalyqtar soghysta jana qaru - bilte myltyqty keninen qoldanyp bastady. Qytayda oq-dәrimen atatyn týtikshe tipti odan 4 ghasyr búryn shyqty.

Eki ghasyrdan keyin, yaghny 17 ghasyrdyng sonyna qaray evropa elderi ol myltyqty qoldanystan shygharyp, ornyna biltesiz jana myltyqpen qarulandy. Al sol uaqytta bizding elde bilte myltyqty jana ghana qoldana bastady, onda da jappay emes, biren saran ghana.

Sonda ana jaqta evropa, týbimizdegi resey men qytay әskerlerin myltyq, zenbirekpen saqaday say qarulandyryp qoyghanda bizding handar men iygi jaqsylarymyz әskerdi sol bayaghy qylysh, nayzamen ghana qarulandyryp otyrdy. Bәrin qoyshy, tipti jongharlargha sheyin bizge qarsy zenbirek qoldandy (Reseyden alsa da).

Myltyq satyp alugha jaghday jetpedi emes, qazaq baylary tipti malynyng sanyn bilmeytin. Bizding qazir úlyqtap jýrgen handarymyz, biylerimiz ben batyrlarymyz qalaysha kórshilerimizden әskery túrghydan bәlen ghasyr artta qalyp qoyymyzgha jol berdi? Ótirik emes qoy solay bolghany. Sebebi belgili, birigip damudyng ornyna bir-birimen qyrylyp, әrkim ózin ghana oilady.

Aqyrynda Resey imperiyasy elimizge birtindep bekinisterin salyp jaulay bastaghanda sorladyq ta qaldyq, sebebi olarda myltyq pen zenbirek, bizde qylysh, soyyl men nayza!

Biz qazir aitamyz ata-babamyz jerdi qorghap qaldy dep, biraq tariyhqa jýginsek qorghap qala alghan joq, kerisinshe airylyp qaldy. Reseydi qyzyldar basyp alyp, artynan ydyryp ketpegende qazir qayda bolarymyzdy kim bilsin.

Búnyng bәrin jazghan sebebim erigip ótkendi shúqu emes, әli de ótkennen sabaq almaghanymyzdy kórip jýregim auyrady. Basymyzgha egemendik tiygennen bastap jantalasyp ozyq elderdi quudyng ornyna óz elimizdi ózimiz jep jatyrmyz. El aldynda jýrgender әli sol bayaghysha óz bastarynyng qamyn oilap, bir-birimen qyrylyp jýr. Mening qansha únamasa da eshqashan atyn atap eshkimdi sókpeytinim sodan.

Áriyne bireuler bәrine resey kinәli deydi, bireuler shyghystaghy kórshige artady, tipti múhittyng arjaghyndaghy aqshty kinәli qylatyndar da bar. Biraq týpting týbinde barlyq mәsele ózimizde ekenin moyyndaghymyz kelmeydi.

Men әrtýrli úrandardan sharshadym. Tek qana bir súraq - qashan birigip bәrimiz bir kisidey algha jyljimyz?

Arman Rahmet

Abai.kz