Parlament palatalarynyng biresken otyrysynda Konstitusiyadaghy preziydentti saylau turaly zangha ózgerister engizildi. Aldaghy uaqytta memleket basshysy jeti jylgha bir ret qana saylanatyn bolady.

Búghan deyin memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna Joldauynda biyl kýzde kezekten tys preziydent saylauy ótetinin mәlimdegen edi.

«Men biylghy kýzde kezekten tys preziydent saylauyn ótkizudi úsynamyn. Ádiletti Qazaqstandy qúru jolynda týbegeyli jәne jan-jaqty reformalardy tabysty jýzege asyru ýshin halyqtyng jana senim mandaty qajet. Men ýshin memleket mýddesi bәrinen biyik. Sondyqtan men ókilettik merzimimdi qysqartugha jәne kezekten tys preziydent saylauyna barugha dayynmyn», - dedi preziydent.

Qazaqstandaghy kezekten preziydent saylauy qarasha aiynda ótedi dep kýtilude.

Býginge deyin «Amanat» partiyasy men «Qazaqstan halyq partiyasy» Qasym-Jomart Toqaevtyng kandidaturasyn qoldaytynyn mәlimdedi.

Mәjilis spiykeri Erlan Qoshanov kezekten tys preziydent saylauynda «Amanat» partiyasynyng Qasym-Jomart Toqaevty qoldaytynyn jәne ózining saylaugha týspeytinin aitqan bolatyn.

«Men saylaugha qatysatyn layyqty kandidatty qoldaydym. Ózderiniz sezip otyrghan shygharsyzdar, ashyq aitayyn, búl Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev. Kelesi saylaugha baratyn bolsa, sol kisining kandidaturasyn men qoldaymyn. Al endi Qasym-Jomart Kemelúly Amanat partiyasynan bara ma nemese basqa úiymdardan bara ma, ony ózi sheshedi…Men eshbir saylaugha qatyspaymyn. Biylghy saylaugha da, búdan keyingi saylaugha da. Resmy týrde sizderge mәlimdeymin: men qatyspaymyn», - dedi Qoshanov.

Ermúhamet Ertisbaevtyng basqaruyndaghy «Qazaqstan halyq partiyasy» da preziydent saylauynda qazirgi memleket basshysynyng kandidaturasyn qoldaytynyn jetkizdi.

«Qazaqstan halyq partiyasy memleket basshysynyng býgingi joldauynda jariyalanghan sayasy ózgeristerge tolyq qoldau bildiredi. Kezekten tys preziydent saylauynda, biz búryn mәlimdegendey, qazirgi memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng kandidaturasyn qoldaymyz», - delingen partiyanyng mәlimdemesinde.

Elimizding Ata Zanyna sәikes, Qazaqstan preziydenti bolyp tumysynan Respublika azamaty bolyp tabylatyn, 40 jasqa tolghan, memlekettik tildi erkin mengergen, Qazaqstanda songhy 15 jyl boyy túratyn jәne joghary bilimi bar respublika azamaty saylana alady, sonday-aq kandidat memlekettik qyzmette nemese saylanbaly memlekettik lauazymdarda keminde 5 jyl júmys istegen boluy kerek.

Elimizdegi ózge de partiyalar preziydenttikke ýmitkerler úsyna ma? Búl súraqqa «Aq Jol» partiyasynyng jetekshisi Azat Peruashev partiya qúramynda preziydenttikke layyqty azamattar bar dep jauap berdi. Biraq preziydent saylauyna ýmitker úsynudy partiyanyng resmy organy sheshetinin aitty.

«Eng aldymen, saylaudyng naqty merzimi anyqtalghan kezde, biz últtyq kenesimizdi shaqyramyz. Men ózim shaqyramyn. Últtyq kenesimiz qúryltay shaqyramyz ba, joq pa, shaqyrsaq kimdi úsynamyz degen mәseleni qaraydy. Qúdaygha shýkir, partiyamyzdyng arasynda jetekshi organdarda jýzden astam layyqty azamat bar. Olardyng arasynda bireu qatysayyn dese, bolmasa basqa bir úsynys bolsa, biz qúryltaygha jobamen shyghamyz. Ári qaray naqty sheshimdi qúryltay qabyldaydy», - dedi Peruashev.

Qazaqstandaghy basqa partiyalar әzirge ýnsiz. Almatyda sayasatkerler, qogham qayratkerleri men belsendilerden qúrylghan Demokratiyalyq kýshter koalisiyasy jeti jyldyq preziydent merzimine qarsy shyghyp, «kezekten tys saylau kýn tәrtibinen alynyp tastalsyn, preziydent saylauy óz kezegimen 2024 jyly ótkizilsin» dep ýndeu joldaghan bolatyn. Biraq olardyng ýndeui eskerusiz qaldy.

Al koalisiyanyng atynan qogham qayratkeri, sayasatker Ermúrat Bapy preziydenttikke ýmitker retinde úsynylady degen aqparat jay ghana el ishindegi boljam bolyp shyqty. Ony Ermúrat Bapiyding ózi aitty.

«Meni Demokratiyalyq kýshter koalisiyasynyng atynan ýmitker retinde úsynady degen mәsele әli talqylanghan da joq. Búl jeke adamdardyng oiy ghana. Múnday sayasy nauqannyng aldynda әrtýrli pikirtalastar men mәlimdemeler aitylatyny belgili jaghday. Sonymen qatar, biylikke qyzmet etetin bottar iske kiristi. Jalghan sózder kýsheye týsti. Meni eshqanday  qoghamdyq úiym nemese platforma kandidat retinde úsynghan joq. Múnyng bәri qaueset. Eger shynymen de Demokratiyalyq kýshter koalisiyasy qoghamdyq talqylau nәtiyjesinde maghan «ýmitker bol» dep jatsa, onda azamattyq paryzym men qogham aldyndaghy jauapkershiligimdi eskere otyryp úsynysqa oilanyp kórermin. Biraq preziydenttik saylau әli resmy týrde jariyalanghan joq», - dedi Ermúrat Bapiy.

Sonymen qatar jekelegen adamdar aldaghy preziydent saylauyna qatysugha niyet bildirgen.

73 jastaghy sayasatker Jasaral Quanyshәliyn ózining Facebook paraqshasynda kýzdegi preziydent saylauyna qatysatyny mәlimdedi.

«Ózderiniz bilesizder, preziydenttikke kandidatty el boyynsha kemi 9 bólimshesi bar respublikalyq qoghamdyq birlestikter ghana úsyna alady. Men osynday úiymdardyng basshylyghyna mening qandidaturamdy úsynu mәselesin talqylau ýshin maghan habarlasudy ótinemin», – dedi ol.

Jasaral Quanyshәliyn 1994-95 jyldary Jogharghy kenes deputaty bolghan. Keyinnen oppozisiyagha ketip, týrli oppozisiyalyq úiymdardyng qatarynda biylik sayasatyn synap jýr. Ol 2022 jyly 18 sәuirde «Algha Qazaqstan» atty oppozisiyalyq partiyany qúrugha tyrysty. Biraq  qújaty tolyq bolmay, әdilet ministrligi ótinishti qabyldamady.

2019 jyly preziydent saylauyna qatysqan sayasatker Ámirjan Qosanov ta memleket basshysy kezekten tys preziydent saylauy turaly úsynysty aitqan kýni:

«Men 2019 jyly bar resmy proseduradan ótkenmin. IYә, Áblyazov, Qajygeldiyn, taghy basqa eski oppozisiya meni qaralady, biraq erteng basqa biylik qarsylasyn tirkese, qoldaymyn. Tirkemese, preziydenttikke úsynylyp, tirkeluge men dayyn, óitkeni tirkelu ýshin zang jaghynan minsizbin», – dep jariyalaghan bolatyn ózining әleumettik paraqshasynda.

Ayjan Temirhan

Abai.kz