Tәuelsiz Qazaqstan tarihynda eng kóp ministr auysqan salanyng – bilim salasy ekeni jii sóz bolady. Biraq Qazaqstandy 30 jyldan astam uaqyt biylegen túnghysh preziydent Núrsúltan Nazarbaevtyng úrpaq tәrbiyesimen ainalysatyn, el erteni ýshin asa manyzdy salany reformalaugha qúmartyp basshylaryn qayta-qayta auystyryp, olargha oiyna kelgenin isteuge erkindik bergen әreketine shynayy bagha berilgen joq. Toqaev biylikke kelgeli beri de búl salada eki ret auys-týiis boldy.

Biylik tranziytinen keyin bilim salasyn basqarugha kelgen Ashat Aymaghambetovke preziydent Toqaevtyng «estiytin ýkimet» siyaqty sayasy bastamalary erkin qimyldaugha mýmkindik berdi. Sapasyz bilim ordalaryn jauyp, múghalimderding ailyghyn ósirdi. Bilim beru salasyn últtyq baghytqa búrdy. Onyng búl batyl qadamdary elding bәrine birdey jaqqan joq. Ásirese jekeshelendiru kezinde memlekettik nysandardy óz atyna jazyp alyp, shetinen jeke menshik bilim oryndarynyng qojayyny bolyp shygha kelgenderge, oqulyqty ay sayyn ózgertip qayta basyp, budjet aqshasyna kekirgenderge, Resey ghylymyn tendessiz sanaytyndargha únaghan joq. Ókinishtisi Aymaghambetov reformalaryn ayaqtaugha ýlgirmey ornynan auysty.

Nazarbaevtyng kadr auystyru synaq alanyna ainalghan bilim salasynyng qordalanghan mәseleleri ministr auystyrumen sheshilmeytinin uaqyttyng ózi kórsetip otyr. Aymaghambetovtyng ornyna taghayyndalghan Parlament saylauynan keyin jyly ornyn saqtap qalghan Ghany Bektayúly da jana synaqtargha tap boluda. Elding shyghysynda, ontýstiginde oqushylardyng qatigezdik oqighalary jiyiledi. Arty ólimmen ayaqtalyp jatyr.

Mәselening auyrlyghynan Oqu-aghartu ministri amalsyzdan shúghyl kenes ótkizuge mәjbýr boldy. «Týrkistan, Atyrau, Shyghys Qazaqstan, Qyzylorda oblystarynda bolghan oqighalar eshkimdi beyjay qaldyrmaghany belgili. Almaty oblysyndaghy eki balanyng ólimine sebep bolghan qayghyly oqigha janyma qatty batyp otyr. Balalardyng tuystary men jaqyndaryna qayghyryp kónil aitamyn. Bir ókinishtisi, jәbirleu keng taralghan qúbylystardyng birine ainalyp bara jatyr. Jasóspirimderding jantýrshigerlik qylyghy men bir-birine qatygezdik tanytuy - aqylgha syimaytyn dýniye. Bizge - pedagogter qoghamdastyghy men azamattyq qogham, ata-analar – balalardyng ómiri men densaulyghyn qorghaugha, óskeleng úrpaqtyng ómirine demeu bolar qúndylyqtaryn qalyptastyru jolynda býkil resursymyzdy júmyldyryp, bala tәrbiyesinde birlese qimyl jasau qajettiligi tuyndap otyr», - dedi alqaly jiynda.

Bilim ordalaryndaghy tәrbiyening jetken jeri osy bolsa, al jemqorlyqtan tipti janyng týrshigedi. Taldyqorghan qalalyq bilim bólimining 48 jastaghy bas esepshisining ýiinen zansyz iyelengen 1 milliard tengege juyq aqsha, 14 pәter, jeti kommersiyalyq ýi, 2020 jylghy Toyota Land Cruiser jol talghamaytyn kóligi jәne zergerlik búiymdar tabylghany turaly aqparat qazaq qoghamyn dýr silkindirip edi. Býgin taghy Janaqorghan audandyq bilim bólimining basshysynyng 543 mln tenge jymqyrdy degen kýdikke ilinip, qamaugha alynghany mәlim boldy.

Qoghamdy týrshiktirgen mektep oqushylary arasyndaghy oqighalargha bagha berilmey jatyp, ministr myrza onymen kýresu jolyn úsynyp ta ýlgiripti. Memleket basshysynyng tapsyrmasy boyynsha balalardy zorlyq-zombylyqtan qorghau, suisidting aldyn alu, olardyng qúqyqtary men әl-auqatyn qamtamasyz etu jolyndaghy keshendi jospar әzirleu jóninde atqarylyp jatqan júmystardy tizbelep:

«Balalardyng qauipsizdigi QR Oqu-aghartu ministrligi júmysynyng eng manyzdy baghyty әri basty nazarynda bolyp qala beredi. Ishki ister ministrimen jәne әkimdikpen baylanys kýsheytilip, jergilikti jerde qúqyq qorghau organdary tergeu is-sharalaryn jýrgizude, komissiya júmys isteude. Ministrlik zannamalyq bazany jetildiru júmysyn da jýrgizip keledi. Balanyng jәbirlenuden qorghanugha qúqyghy bekitildi. Ol ýshin balalar arasyndaghy jәbirleuding aldyn alu erejesi, mektepterdegi psihologiya qyzmetining júmys erejesi, balalargha qatysty zorlyq-zombylyq pen qatygezdik faktilerin anyqtau jәne olarmen júmys isteu algoritmi qabyldandy. Balalar men ata-analargha jedel kómek kórsetu ýshin «Bala qorghau» telegram-chaty júmys istep túr. Elimizding әr ónirinde bala qúqyqtary jónindegi uәkilder júmys isteude», - depti.

Hosh delik. Ministr myrza endi bilim mekemelerin jegidey jaylaghan jemqorlyqpen qalay kýrespek? Qalay iysen, solay iyiletin talshybyqtay jasóspirimderdi jónge sala almay otyryp, dәnikkenderdi, tamyry terende jatqan jegi qúrttardy qalay tazalamaq?!

Ghany Bektayúly Egemen Qazaqstan tarihyndaghy 17-ministr. Kadr auystyrghannan búl salanyng kóktemeytini belgili boldy. Bilim salasynyng týiinin biylikting basshy auystyru arqyly sheshe almaytynyna kóz jetti. Jalpy qogham bolyp úrpaq tәrbiyesin qolgha alyp, oqu oryndaryna qoghamdyq baqylau ornatyp, júmysyn týzemesek, memlekettin, elding qauipsizdigine, bolashaghyna tiygizer saldary auyr bolmaq.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz