Sәrsenbi, 21 Mamyr 2025
Aybyn 579 0 pikir 21 Mamyr, 2025 saghat 12:50

Qazaqtyng ómiri - sport, sporty - ómir!

Suret: avtordyng jeke múraghatynan

 

 

 

Aqyn Ábdibek Ábdimanap QHR Kýnes audanynda dýniyege kelgen. Shynjang Ónerkәsip inistitutyn tauysqan. 1997 - jyly elge oralghan. Ýzaq jyldar Qytayda shyghatyn "Mektep dene tәrbiyesi" jurnalynda qyzmet etken. "Jyr - múnara" jinaghy jaryq kórgen. "Aduynger", "Mezgil әuenderi" birlesken jinaqtargha ólenderi engen. El ishi jәne halyqaralyq mýshәiralardyng jenimpazy.

Tómende oqyrmandargha azamattyq pozisiyasy aiqyn aqynnyng órshil jyrlaryn úsynyp otyrmyz:

Maydangha sәlem qazaqtan

1

Kórgen joqsyng Zeleshjan aryp bir kýn,

Bayden — qaru,men — jyrdan taryqtyrdym.

Orystargha bәri bir bolghanymen ,

Kókten týsken manyzy, mәni erekshe ,

Ýkrain halqy ýshin jaryq núrdyng .

 

Jauyz Putiyn, qan qúmar qúla qasqa-ay !

Kýlli әlemning sózine qúlaq aspay .

Shapqynshylyq jasadyng óz kórshine ,

Al Zelesh, sen keudendi oqqa tósep ,

Qorghap jýrsing elindi túra qashpay .

 

Qajyr kerek halyqqa, tózim kerek .

Baqytty edim jata alsa sózim demep.

Jenesinder toqtama tek qana algha !

Oqshantaygha oq salyp beru ýshin ,

Kerek bolsam jeter em ózim kenet.

2

Jendik qoy jaudy arman ne Ýkir ..,

Bolmasyn til-kóz týu ,týude ,týkir.

Jýrgenmen maydan sen jaqta Zelesh,

Qoldady qazaq qúdaygha shýkir.

 

Sen shyqtyng algha erdi úly halqyng ,

Kórsetti bizge erlikting saltyn .

Avtomat ýstap maydanda jýrdi ,

Aruy ,shirkin eken ghoy altyn!

 

Jau shapsa elge jata ma tekting ,

Oq osyp jatty jýzin sol kókting .

Jalyndy qyzdar erligin kórip ,

«Átten-ay, әtteng jiyrma bes!»— deppin.

 

Súm soghys talay janshydy bizdi ,

Ótkerdik shepte tamshyly kýzdi .

Qansha aqyn jyrgha qosty eken keshe ,

Áliya menen Mәnshýgimizdi .

 

Qiuaz apam kók jýzin sharlap ,

Bombylap qaytqan jaularyn barlap.

«Keldi әne “týngi saytany” taghy»,—

Dep jylap fashist jatatyn zarlap .

 

Jau tiyse kelip ,biylesin qalay ,

Áskery forma kiymesin qalay .

Osynday erlik kórsetken qyzdy ,

Sýisinip jýrek ,sýimesin qalay?!

Zelesh, mening ,Zeleshim,Zelen batyr,

Oylap pa edik shyghar dep senen batyr,

Al, Putler, qúrdymgha ketkening be?

Qara teniz túbinde kemeng jatyr.

 

Zelesh, mening Zelenim «sayqymazaq»,

Tóbende túr kýn kýlip, Ay syghalap

Taghdyrlaspyz sendermen ejelden- aq,

Jatpasaq ta bilesing aityp azap.

 

Kelmese de Resey basyp kirip,

Bizge óktem sóileydi tasyp, kýlip.

Mingirleydi amal ne bizdikiler,

Tómenshiktep jelkesin qasyp túryp.

 

Alghan joqsyng sózimdi qate tynday,

Oghymyz da joq bizding atatynday.

Haymarysyn kim bersin senimim joq,

Áne sol is janyma batatynday.

 

Alyp shyqtyng bizdi sol qiyndyqtan,

Bir jan bolsa sen der em kýiimdi úqqan.

Abyrjyp ta, alandap endi qayttik?

Dep qoyylghan saualgha miym byqqan.

 

Qorqaq elme dep qalma,dúrys týsin,

Qarusyzbyn, bolmasa qúrysh-kýshim.

Ýmit otym jyltyldap janym kirdi,

Basyp aldyng orystyng Kursksin .

 

Sermeytin jan emessing bos qúlashyn,

Jau aspanyn oqtaryng osqylasyn.

Basyn alyp ,otqa ora Putlerdin,

Toqtamyssha keshegi Moskvasyn.

3

 

Zelesh, óleng jazbay qaldym sen jayly,

Týsinik joq bilem sende men jayly.

Halyq seni, han Putindi qoldap jýr,

Bilmek bolsang sen bizdegi mәn-jaydy.

 

Oghan bola kinәlama halqymdy,

Keshegi ór babalarym altyn-dy.

Jau múqaltyp ketken bizding jigerdi,

Sodan bolar emespiz tym qarqyndy.

 

Qyra-qyra bizdi ósirmey tastaghan,

Qorghanshaqpyz, sala almaymyz asqaq әn.

Jaghympazbyz jaltaqtaymyz jan-jaqqa,

Jasqanamyz kóz alartsa basqadan.

 

Bile bilseng osy bizding týrimiz,

Satamyz kóp, birimizdi-birimiz.

«Ap» dep asap, jey salamyz biylikke,

Jetkenimiz shetimizden úrymyz.

 

Jatyr mine bizding eldi su alyp,

Jegen — jelim, Ishkenimiz — u, anyq.

Auzymyzdan jyryp jighan jyludy,

Bir súmyray jep ketipti quanyp.

 

Ne kýtesing týk kórmegen kisiden,

Azulygha kóp talanghan kýshik em.

Tútastyq joq shar bolattay qúiylghan,

Halyq boldyq onay irir ishinen.

 

Shaytan emen, ýmit ýzben ertennen,

Shóp te qaulap shyqpaushy ma ed órtennen.

Jastarymyz jasyndayyn jarq eter,

Býgin mening tóngen jaugha jelkemnen.

 

Al, qazirshe senem, Zelesh, ózine,

Terisken bop qadal jaudyng kózine.

Tynysh jatqan saghan baryp soqtyqqan,

Óz qylyghyn kórset súmnyng ózine!

4

Kýlekesh bolar deydi әiel hary ,

Qiyn eken bolmasa betting ary .

Qandasy ,kórshisine basyp kirdi ,

Sýzegen búqa syndy sodyr sary.

 

Almas boldy búl kýnde salamyn kóp,

Bolyp jýr-em mening de alanym kóp.

Ýsh ay boldy shashylyp qaldy mine ,

Lepirip -ed ýsh kýnde alamyn dep .

 

Basymyzdy onymen qosqan Keden*,

Qamdan,Halqym,jan qalmas bos qammenen,

Jýre bermey nesi bar “derjava bop,”

Osy eken ghoy (asqangha tosqan degen ).

 

Sasytady qandy endi kýn ystyghy,

Beybittikte — altyn men kýmis qúny.

Sol sodyrdyng әuleki kesirinen ,

Ghalamshardyng búzyldy tynyshtyghy .

 

Kórip eding keshe ony ie syndy ,

Jýrme endi lókildep týie syndy .

Shekarandy ajyrat kesh bolmasyn ,

Tórdegiler tezirek jyy esindi .

 

Namys bolsa osy ótkir sózime órten,

Bolam deseng tynda eldi ,ózing erkem.

Halqym demey , taq deseng aitarym joq,

Óz týbine jetesing ózing erteng !

5

Dala qanday tamasha kóktemdegi,

Eske aldyrar kýnderdi ótkendegi.

Beybit elding búzdyng sen tynyshtyghyn,

O, súm Putin kim saghan kektenbedi?!

 

Ana beldi kóringen ary asqanda,

Kýnim syndy jalghyzym bar aspanda,

Jarym bar-ed. janyn ol qiyp ketti.

Jauyz jau kep jerime talasqanda .

 

Jetpistesin.

Ol-qyrshyn,

kektenemin!

Men de gýlin ashpaghan — kóktem edim.

Ayaidy dep oilama seni jauyz ,

Kóldenendep aldymnan ótpe menin.

 

Býgin daghy.

Sol kóktem,

Sol keng dala.

Qyrqylghan gýl oqpenen,

Ólgen bala.

Kókte dron, sәt sayyn dryldaghan.

Jerde Tanki timiskip jelgen dara.

 

Áken,aghan,sýigen jar soghysta ólip,

Bәrlyghyn da jatqan song tegis kómip.

Qayyr menen meyirge tolghan jýrek.

Ketedi eken mizbaqpas berish bolyp.

 

Tank-anau, túrys-mynau shóp qúshaqtap,

Ómir me,

Ólgenshe ótu kekti saqtap.

Beybitshilik kez bolsa jýrmes pe edim,

Shópti emes,

Úrpaghymdy tek qúshaqtap.

 

Men,

Anam,

Jengem qaldy

Úrghashymyz.

Kimge kerek tuyssyz bir basymyz!

Qorghana almay ýiinde ólip jatyr,

Amal qansha qúrby men qúrdasymyz.

 

Shepke attandym.

Nesine ayanamyn.

Meni baqyt ayama,

Ayama mún!

Tughan jerding gýlderin bir iyiskep,

Ólse armany bar eken qay ananyng ?!

 

IYә,

IYә, ana bop ýlgermedim!

Taghdyrlasym qyrqylghan gýlder mening .

Obalymyz jauyz jau sende bolsyn !

Jaghalasam qalghansha sýlder, demim!

 

E. Putin ,ashkózsing ghoy taghym degen.

Halqyndy emes, taghyndy baghym degen,

Ýkrain – otan dep, Orys – sen dep,

Ólip jatyr.

Zor emes baghyng menen.

Qazaqtyng ómiri — sport, sporty — ómir

 

Ýiysindermin,Ghúndarmyn men ,Saqtarmyn,

Tarihpyn men toqsan tarau,

qatparmyn.

Tanbalanyp jatyrmyn men dalamda,

Kelip qara jartastarmyn, jaqparmyn.

 

Tәbighatpen etenemin ejelden ,

Er jýrekpin, soyym emes ez elden.

Jaqynyma janym baytaq dalamday ,

Jaularyma jebemin men kezelgen.

 

Jolym búran, soqpaqtarym iyrek tym ,

Soqpaq jolmen jýrgen bizdey biylep kim?

Adamzattan alghashqy bop shu asau,

Tau taghysy qolgha jylqy ýirettim.

 

Búl keshuler berer jalyn, berer  ot,

Tamasha ma,

Keremet pe,

Keremet!

Jylqy ústap ,qymyz tatqan babamdy ,

Zerttep tapqan ghalym Grek Gerodot.

 

Sonan beri boldy túlpar qanatym,

Oghan minsem baq júldyzym janatyn.

Etin jesem denem qyzyp erlenip,

Qymyz ishsem aiyzym bir qanatyn.

 

Kisi tany bilemiz biz kiseden,

Dýldildi de paryqtaymyz mýsheden.

Sol jylqynyng qúlaghymen oinaydy ,

Úrpaghymyz jana ghana tisegen.

 

Hisa jazyp qaldyrypty babam bay ,

Sýt sәulesin az tókpepti maghan da ay .

Qúlagermen Aqan seri qúighytsa ,

Qubas atpen jaugha shapqan Qabanbay .

 

Mine mening bay tarihym arydan ,

Sadaq tartsam atqan jebem daryghan.

Shauyp kelip ildim temir tengeni ,

Jerde jatqan sәl-aq ýlken tarydan.

 

Myghym bolu kerek bizde kýshi úldyng ,

Jipke ilgen jambyny atyp týsirdim.

Bala kezde qatar tizgen asyqty,

Saqammenen shyr etizip úshyrdym.

 

Kóshpendige dosy da anyq ,

Jau da anyq

Sendey jónkip, búlttay kóship aunadyq,

Audaryspaq oiynyna jattyqtyq,

Jauymyzdy alu ýshin audaryp.

 

Kókpar tarttym synap kýshin bilekting ,

Bilek kýshi — jigit ýshin bir ekpin.

Úrandasa túmaghasyn aghytqan,

Túghyrdaghy býrkit syndy dýr ettim!

 

“Qyz quarym”—últtyq jeke menshigim,

Búl jarystyng aitar bolsam men shynyn —

Qyz synaydy jan- jaqtyly jigitti,

Shyqsyn oghan ózine-ózi sense inin.

 

Bizding qazaq bergen sertten tayghan ba?!

Synap almay qyzym qúshaq jayghan ba ?!

“Qyz quarda” synalghan qyz jau shapsa,

Erlerimen birge shyqqan maydangha.

 

Tigilmegen búl qazaqta tu qashan,

Bolat bilek baluan da men bura san,

Alyp úram aruaqtansam, al jylqym ,

Bermes bәige qiqulasan, shulasang .

 

Sozbalamay aitsam sózding tótesin,

Bizding jylqy – bólek jylqy, jeke shyn.

Kózderine ketti keshe kórsetip,

Araptardyng jylqysyna kókesin.

 

Týspegenbiz mine osylay attan biz ,

Sayatkerlik jolyn ettik maqtan biz.

Býrkit salyp, jýirik qúmay tazymen,

Qyrdyng qyzyl týlkilerin qaqqanbyz.

 

Kóshpendiler Sportyna qanyqpyz ,

Ol degende namysty biz nayzaghaygha janyppyz.

Álmisaqtan ómiri — sport, sporty —

Ómir bolyp kele jatqan halyqpyz.

Erlik dastany

Bilmeysing ghoy shygharyn qaydan býlik,

Býlik shyqsa bastyru jәy zandylyq .

Ata-babam dalada myna baytaq ,

Ótkeni joq tek qana sayran qúryp.

 

Elin,jerin qorghady úrpaghym dep,

Kýresken joq han, sýltan bir taghym dep,

Dostasqangha qúshaghyn aiqara ashty ,

Qastasqanmen alysty qúrtamyn dep.

 

Bizdi de jau myng arbap, jýz aldady ,

Tәutekedey saq boldyq qúzardaghy.

Toghyzynshy jeri bar Qazaghymnyng ,

Kimning kózi aitshy oghan qyzarmady ?

 

Tughan jerding tym ystyq tauy maghan ,

Taptap ketem tap berse jauy maghan .

Alday almay qaptady qalyng qolmen,

«Bermesen... endeshe kep shauyp alam».

 

Kýshi bizden qazaqtyng kem dep bilip,

Ketti talay jau bizge dendep kirip.

«Mal-janyma sadagha, jan-aryma»,

Dep biriktik jasamay nemkettilik.

 

Jerdi osylay qyzghyshtay qoryp kelem,

Jelkesine jauymnyng qonyp, tónem.

Sonday tústa jaryqqa shyqsa kerek,

Tútas el bop birikken “joryq” degen.

 

Tútas túlgha bar sarbaz jaugha shapqan ,

Qorquy shart sendegi jau jasaqtan.

Aybynmen kir maydangha dauylpazdap,

Shatyrlaghan órt syndy qaugha shapqan.

 

Jauapty bol jandaghy joldasyna,

Qatang boysyn birtútas qolbasygha.

Ornalastyr qolyndy bólip, bólip

Shabuyl ,Onbasy men Solbasygha.

 

Aldynghy shep iriksin attyng basyn ,

Ong basy men Sol basy taqymdasyn,

Qorghanysqa qoyghan shep jau artynan,

Úrymtal tústan shyghyp jaqyndasyn.

 

Qasqyrgha onay túrghan qoy iyirilip ,

Týlki yrjyndar qaqpanda jii kýlip.

Jan-jaghynan qorshap al andyzdatpay,

Daladaghy qúiynday ýiirilip.

 

Jau kelmeydi eshqashan qastamasqa,

Beriktiging — jenesing tastan assa,

Bolu kerek qol basy Qabanbayday ,

Ár joryqtyng jospary basqa-basqa.

 

Jau da sening jol bermes asuyna,

Qardyng suy sep ózen tasuyna.

Bir býiirden jaugha da jol beru shart,

Senen yghyp , sheginip qashuyna.

 

Halyq ómir sýredi kóktemekke,

Mólsherlemey shamandy óktem ótpe.

Key joryqtar shyghyndy esepke alyp,

Batyrlaryn shygharghan jekpe-jekke.

 

Jәy bir sayys bolmaghan jekpe-jekter,

Jekpe- jekke shyqqandy kópten ótker,

Taghdyry túr artynda bar halyqtyn,

Búl maydandy endeshe kekpen ótker.

 

Elenedi tókseng sen eline ter,

Belbeu keter baluanda beling keter.

Joryqtaghy mynanday jekpe- jekte,

Mýlt ketseng tútas bir eling keter.

 

Úldarym — er,qyzdarym — kerim edi,

Solar mening asqarym, belim edi.

Erligi men órligi mine osynday,

Jaugha shapqan joryqta kórinedi.

Ábdibek Ábdimanap

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Ádebiyet

Altyn sandyq

Bauyrjan Omarúly 2776
Bilgenge marjan

Sertine berik samuray...

Beysenghazy Úlyqbek 4513
46 - sóz

«Rodoslovnaya kazahskih hanov»: vsemirnoe priznanie

Kerimsal Jubatkanov 3112