Júma, 27 Mausym 2025
Janalyqtar 113 0 pikir 26 Mausym, 2025 saghat 21:20

Qazaqtyng dәstýrli jazghy susyndary: aptap ystyqta densaulyqty qalay saqtaghan?

Suret: stan.kz saytynan alyndy.

Material Coral Club kompaniyasynyng wellness-eksperti, nutrisiolog-dәriger Katira Janpeyisovamen bolghan súhbat negizinde dayyndaldy. 

Qazaq dalasynyng aptap ystyq jazy kezinde babalarymyz densaulyq pen sergektikti dúrys ishiletin susyndarmen saqtaudyng syryn bilgen. Qymyz, shúbat, airan, jarma-shalap, shóp túnbalary — búl dәstýrli susyndar tek shóldi basyp qana qoymay, aghzany kýsheytip, kýn ystyghynda әlsizdikke jol bermeytin.

Býginde, tәtti gazdy susyndar men energetikalar dәuirinde, osy úmyt qalghan dәstýrli reseptterge qayta oralu — uaqyt talaby. Olar әli de ózektiligin joghaltqan joq.

Qazaq jazynda qanday susyndar ishken?

Katira Janpeyisovanyng aituynsha, qazaq dalasynda ghasyrlar boyy shildening shilingir ystyghynda adamdar kelesi tabighy әri paydaly susyndardy tútynghan:

  • Qymyz – ashytylghan bie sýti;
  • Shúbat – ashytylghan týie sýti;
  • Ayran – súiytylghan qatyq nemese airan (qazirgi kefirge úqsas);
  • Jarma-shalap – airangha su men túz qosylghan salqyn susyn;
  • Qúrghaq jemis-jiydekterden qaynatylghan kompottar – meyiz, órik, alma jәne taghy basqa keptirilgen jemisterden;
  • Shóp túnbalary – әsirese tanquray (chabres), jalbyz (myata), itmúryn (shipovniyk) siyaqty shipaly ósimdikterden dayyndalghan.

Búl susyndar tek shóldi basyp qoymay, aghzanyng ishki tepe-tendigin saqtaugha, immuniytetti nyghaytugha jәne ystyqqa beyimdeluge kómektesken.

Búl susyndardyng aghzagha qanday paydasy bar?

Ashytylghan dәstýrli susyndar – tabighy probiotikterding kózi. Olar asqazan-ishek jolynyng saulyghyn qoldaydy, B toby dәrumenderining sintezine yqpal etedi, zat almasudy jaqsartady jәne fizikalyq jýktemeden keyin aghzanyng qalpyna keluin tezdetedi.

Búdan bólek, múnday susyndar aptap ystyqta aghzanyng súiyqtyq pen elektrolit tepe-tendigin tabighy jolmen qalpyna keltiruge kómektesedi. Qymyz ben shúbattyng qúramynda jenil bakteriyagha qarsy әseri bar bioaktivti zattar kezdesedi, búl olardy densaulyq ýshin tipti de paydaly etedi.

Su-túz tengerimine әseri

Ashytylghan susyndardyng qúramyndaghy natriy, kaliy, kalisiy jәne magniy syndy manyzdy miyneraldardyng arqasynda olar aghzanyng su-túz balansyn saqtaugha kómektesken. Búl әsirese jazda — aghza ter arqyly kóp mólsherde elektrolitterdi joghaltatyn kezde — erekshe manyzdy. Dәstýrli susyndar tabighy jolmen osy joghaltudy ótep, denening túraqty júmys isteuine jaghday jasaghan.

Nelikten qúramynda tabighy probiotikteri bar susyndardy tandaghan jón?

Jaz mezgilinde asqazan-ishek joly әlsiz әri sezimtal kýige týsedi — búghan sebep jii jenil-jelpi tamaqtanu, tamaq rejiymining ózgerui jәne jalpy ystyqtyng aghzagha týsiretin stressi.

Tabighy probiotikter búl jaghdayda:

  • immuniytetti nyghaytady;
  • asqorytudy jaqsartady;
  • ishek mikroflorasynyng balansyn qalpyna keltiredi;
  • dәrumenderdin, әsirese B tobynyng sintezin qoldaydy.

    Osynyng barlyghy ystyq pen ishki jýktemege tótep beru ýshin aghzagha erekshe manyzdy.

Jazdyng ystyghynda as qorytugha ne kómektesedi?

As qorytu jýiesine eng jaqsy әser etetin ashytylghan susyndar:

  • qymyz
  • shúbat
  • ayran
  • jarma-shalap
  • tiri ashytqy mәdeniyetteri bar ýy kefiyri

Búl susyndar as qorytu prosesin belsendiredi, ishek mikroflorasyn qoldaydy, jәne zat almasudy qalypqa keltiruge kómektesedi.

Olardyng gazdy susyndardan qanday artyqshylyqtary bar?

  • Qúramynda qant pen konservanttar joq;
  • Mikroflorany búzbay, kerisinshe qoldaydy;
  • Tabighy fermentterge bay;

    Shyn mәninde shóldi qandyrady, al tәtti gazdalghan susyndar tek shóldi kýsheytip, zat almasugha keri әser etedi.

Býginde múnday dәstýrli reseptter ózekti me?

«Áriyne, ózekti», — deydi Katira Janpeyisova. — «Búl – tabighy funksionaldy susyndar. Qazirgi tanda qant, fastfud pen óndelgen ónimderding kóbeygen kezeninde múnday tabighy ónimder densaulyqty qoldau ýshin erekshe qajet».

Babalarymyz qanday shóptik susyndardy tútynghan?

  • Itmúryn túnbasy — tabighy S dәrumeni kózi
  • Jalbyz ben tanquray (chabres) — jýike jýiesine tynyshtandyratyn әser beredi
  • Qúrghaq jemis-jiydek kompottary (qyzyl qaraqat, órik, meyiz) — antioksidanttargha bay
  • Tәtti miya (solodka) men oduvanchik tamyrynyng qaynatpasy — jenil tabighy detoks әseri bar

Dәstýr men zamanauy tamaqtanudy qalay ýilestiruge bolady?

  • Kýndelikti rasiongha ashytylghan susyndardy engizu
  • Gazdalghan susyndardy — tabighy qaynatpalar men shaylarmen almastyru
  • Su ishudi úmytpau (mysaly, Coral Mine qosylghan su)
  • Tamaqtyng tengerimin saqtau — aquyz, may jәne kómirsular ýilesimi

    Osynday tәsil immuniytetti saqtaugha, asqazan-ishek jolynyng saulyghyn qamtamasyz etuge jәne jalpy jaghdaydy jaqsartugha kómektesedi — tipti jazdyng eng ystyq kýnderinde de.

Abai.kz

0 pikir