Qansha jerden bәri ózgeredi, bәri ótedi de ketedi deseng de  ózgertuge eshkimning haqy joq  eng bir kiyeli nәrse bar. Ol – әr últtyng tarihy. Óz tarihynyng aqiqattaryn bilmeytin últta  últtyq ruh,  últtyq namys degen bolmaydy. Jaratqan IYemiz әr últqa ruh retinde onyng óz mәdeniyetin, onyng ózine tiyesili tilin, dinin bergen. Ony ózgertem, birneshe últtyng bәrinen bir últ jasaymyn deu baryp túrghan aqymaqtyq.

         Eger bir memleket shyn tәuelsiz, shyn azat memleket bolsa, onyng mektepteri men oqu oryndarynyng oqulyqtarynda, kinofilimderinde, býkil әdebiyeti men ónerinde, әn-kýiinde, aqyr-ayaghy  sәbiylerine arnalghan mulitfiimderinde de óz últynyng  taghdyrnamasy – shynayy tarihy  jazylghan boluy kerek. Sonda ol últtyng úrpaghy eng sanaly, eng batyl, eng ójet, eng últjandy, eng otanshyl sau-salamat jaujýrek úrpaq bolyp ósedi. Osyghan oray sәl sheginis jasayyqshy: biz ótken jyldary –Mәskeu basqarghan KSRO kezinde ýlkenimiz ben kishimiz kóretin kinolar qanday edi? Solardy kórip otyrghan adam myna jer betinde eng bir úly halyq, orys degen halyq eken, orystan ótken oqymysty, orystan ótken aqyldy, orystan ótken batyr halyq joq degen oydyng batpaghyna qalay batyp ketkenin ózi de bayqamay qalatyn. Al kip-kishkentay sәbiylerimiz kóretin mulitfilimderde kileng «russkiy bogatyrilar» әldebir qysyq kóz, mysyq múrt, taqyrbas «dikarilardy» bir úryp ekeuin, qylyshpen bir siltep onyn jayratyp jatatyn. Sol kezde biz әlgi «bogatyri» degen sózding de ózimizding «batyr», «bahadýr» degennen shyqqanyn, Moskva, Kremli degen sózderding orysqa týk qatysy joq ekenin bile túra aitugha qorqatynbyz. Ony aitasyz-au, әlgi mulitfilimderde orystar «beyte proklyatyh basurmanov» dinimizge til tiygizip,  kýndey kýrkirep jatatyn. Onday filimderdi kórip kinoteatrdan shyqqasyn orys balalary bizge әkirendep tiyispey ótpeytin. Mine, últty últ qylyp, aman saqtaudyn, úrpaqty erjýrek, batyl, últjandy, otanshyl etip tәrbiyeleuding basty qúraly–tarih ekenine osynyng ózi-aq dәlel bolsa kerek.

         IYә, tarih qashan da sayasattyng jeteginde jýretini ras. Eger  bir últ  ekinshi bir ýstem últtyng qolastynda, baghynyshtylyqta bolsa ol óz tarihynyng shyndyghyn aita almaydy. Búl dәl qazir biz ashyp otyrghan janalyq emes. Allagha shýkir! Bireuler – kýressiz kelgen tәuelsizdik, bireuler – oida joqta ózi kelgen tәuelsizdik dese de әiteuir tәuelsiz el degen esimimiz bar. Alayda, biz sol azattyq alghan 24 jyldan beri  últymyzdyng ata-tarihynyng Qúday aldynda da, adam aldynda da kýnәsiz nebir ashy aqiqattaryn «jyly jauyp» qoyyp kelemiz. Bizding býgingi ýlken-kishimiz oqyp jýrgen tarihymyzgha nazar salsanyz, kóz aldynyzgha qatar-qatar tizilip túrghan «jabuly qazan» elester edi. Olardyng ishinde ne jatqanyn jan-adam bilmeydi. Bizding tarihymyz birinshiden әli de Resey tarihymen «bauyrlastyqtan» aryla qoymaghan «internasional tariyh» deuge kelinkireydi desek, ekinshi bir odan ótken qasiret keybir tarihy maqalalar men zertteulerden jýzshildik pen rushyldyqtyng iysi mýnkip túratyndyghynda bolyp otyr. Tipti, Abylay han turaly әrtýrli boljamdar men dolbarlar qanshama?! Solardyng birinde Abylay ýisin Tóle biyding týiesin baqqan qúly bolsa, endi birinde  Arqada Ábilmәmbet tórening týiesin baghyp jýredi. Yaghni, «qyzmet auystyrady!». Soghan qarap Abylaydyng negizgi mamandyghy týieshilik eken deuge de әbden bolady. Osyndaghy jәne bir kýmәn tughyzar sóz «Arqa» sózi. Ol zamanda qazaq dalasynyng sonau batys ónirining Reseymen shektesip jatqan úlan-baytaq dalasynyng bir bóligi «Arqa», «Saryarqa» dep atalghan. Qúrmanghazynyng Saryarqa degen kýii sol sary dalagha arnalghan. Bizding keybir tarihshylar Qúrmanghazy ol kýidi týrmeden qashyp shyghyp osy kýni Arqa atanghan Ortalyq Qazaqstangha kelgende shygharghan eken, odan Almatynyng ainalasyndaghy Alataugha kelgende onyng asqar shyndaryn kórip «Alatau» degen kýy shygharghan eken dep býgingi úrpaqtyng miyn shәt-shәlekey qyldy. Shyndyghyna kelgende qazirgi Aqtóbe men Atyrau uәlayattary qiylysqan aimaqta pәlenbay shaqyrymgha sozylyp jatqan aqshanqan taular bar. Búl aimaqtyng qazaqtary ony Alatau dep ataydy. Qúrmanghazynyng basqa aduyn, órshil, dauylpaz kýilerine qaraghanda oishyldau, syrshyldau, múnshyldau tartylatyn «Alatau» kýii mine, osy taulargha arnalghan. Bizding tarihshy atanyp jýrgen keybir sauattylarymyzdyng jershildigi men jýzshildigining iysi osyndaydan-aq bayqalady da túrady. Áytpese, Búqar jyraudyng qay bloknotynan tauyp alghanyn qaydam «Ey, Abylay, Abylay» óleninde «Arqa», «Ábilmәmbet» degen sózder bar eken degendi endi ghana estip jýrmiz. Osylaysha, «enbek kitapshasyna» týieshilik pen jylqyshylyqtan basqa jazu týspegen Abylay eger pasporty bolghanda oghan bizding tarihshylar últy kim dep jazar edi? Óitkeni, olar ony birese «qoja», birese «tóre», birese atyghay ruynyng Dәuletkeldi degen bayyna ózin «sartpyn» dep tanystyrypty deydi.

         «Dat» gazetining biylghy (10.04.2014) bir sanynda satirik aghamyz Ghabbas Qabyshev «Bolghan» men «bolmaghan» bylygha bersin be?» degen maqalasynda osynday bir óreskeldikti basa aitady. Sóitsek, bir kitapta Sýiinbay Aronúlynyng aituynsha, Abylaydy Tóle by kórgende Abylay Tashkentting shayhanasynda ot jaghyp jýrgen eken. Jәne múnda Tóle by Ýsh jýzge by bolypty-mys. Jәne Abylaydy han kóteruge Tóle by de qatysypty-mys. IYә, Tóle by babamyz 1663 jyly fәniyge kelip, 1756 jyly baqigha attandy, endeshe Abylay 1771 jyly han saylanghanda ol jerge Tóle by babamyz qaydan, nemen kelgen? Osyny Sýiinbay aitypty degenning ózi zor kýmәn tughyzady. Ony osy kýngi rukardiya nemese taypakardiya auruyna shaldyqqan ghalymsymaq, tarihshysymaq bireu joldan qosyp jibergen boluy әbden yqtimal. Mine, әlginde keybir tarihshylarymyzdyng jýzshildik, rushyldyq dertining kesiri ata-baba tarihyna da kesirin tiygizude degende aitpaghymyz osy edi. Tarih shaldyng basynan ótkergenderin óz taypasynyn, óz jýzining joq danqyn asyrugha paydalanbaq bolyp óz ynghayyna qarata qara teridey tartqylaushylar sonysy arqyly býgingi, ertengi qazaq úrpaghynyng aqyl-esin, sanasyn sansyratyp jýrgenderin ne bayqamaydy, ne әdeyi solay jasaydy. Qazir kóptegen kitaptarda, baspasózde jariyalanyp jýrgen maqalalarda jogharyda aitqanymyzday  Abylay turaly óreskel búrmalanghan maghlúmattar qaptap jýr. Ásirese, «Abylay býkil qazaqtyng basyn biriktirdi, ol eki ýlken soghysta Jonghardy oisyrata jendi, ol ýsh jýzdi basqardy siyaqty ne datasy, ne soghys bolghan jeri kórsetilmegen dolbarlar, oidan shygharylghan uaqighalar óte kóp. Keybireuler ózining jalghan tarih jazbaq niyetin Elbasymyzdyng qoldauymen dep onysyn halyqtyng qúlaghyna sinirude. Sondyqtan Abylaydyng shynynda da kim bolghanyn jaqsy biletin nebir  ghalymdar oilaryn ashyq aita almay jýrgeni de ras. Tek mynany eskersek kóp jәitting basy ashylady: Abylay Reseyding qazaq jerindegi eng ýlken dosy boldy. Abylaydy býkil qazaqqa ýlgi, ónege etip kórsetu ýshin patshalyq Resey  tarihshylary da, Kenestik Resey tarihshylary da kóp «qamqorlyq» jasady. Biz Abylaydy mýlde joqqa shygharghaly otyrghan joqpyz. Biraq býkil qazaq tarihynda, ne әdebiyetinde, ne ghylymynda bir adamdy tóbege kóterip alyp, sony «ótirikti shynday, shyndy Qúday úrghanay» qyp suday sapyru úrpaghymyzdyng úrpaghyna jasalatyn keshirilmes qiyanat. Sonday oidan shygharylghan anyzdardyng birinde Qaldan Serenning balasy Charysh degendi Abylay jekpe-jekte óltiripti-mys. Búl uaqigha ótirik ekenin Abylaydyng kenestik dәuirdegi zertteushisi V.A. Moyseev moyyndaghan deydi bilikti tarihshylar. Birinshiden, deydi tarihshylar Qaldan Serenning onday balasy bolghan emes. Ekinshiden, Abylay onday batyr, qolbasshy bolghany turaly esh derek joq,–deydi olar. Ýshinshiden, 1740 jylgha deyin Abylay turaly esh jerde birde-bir derek joq. «Aqtaban shúbyryndy» uaqighasynda Abylay atymen joq. IYә, Abylay ghana emes, ótken tarihymyzda aitylyp jýrgen tolyp jatqan túlghalarymyz turaly  hikayat, zertteulerde әrkim óz jýzinin, óz taypasynyng oshaghyna qaray kýlshe tartuy óte jii kezdesedi. Qazir «Búqar jyraudyng batasy» dep aitylyp jýrgen әndegi Qarakerey Qabanbay, Qanjyghaly Bógenbay, Shaqshaq úly Jәnibek degen joldargha osy ýsh jaryqtyq kózi kórmek týgil, qúlaghy estip kórmegen taghy bir batyr «qosylyp» ketti. Endeshe...

         Osy kýni qazaq tarihy turaly oqulyqtardy qarap otyrsanyz, býkil tarihymyzda bir jonghar degen jalghyz jauymyz bolypty. Qazaqtyng býkil sharuasy tek solarmen alysumen ótken. Al 1591 jyly Resey patshalyghy Yaiskoe, odan Orenburgskoe, keyin Semiyrechenskoe kazachestvolaryn jәne kazachiy polk degenderdi qúrghannan bastap qazaq dalasynyng Batys ónirine orystar jasaghan qandy qyrghyndar olargha qarsy  qazaqtardyng erlik shayqastary turaly lәm-mim joq. Aytugha bolmaydy. Yaghni, biz bayaghy Kenes kezindegi «bratskiy russkiy narod», «qazaqty adam etken orystar» degen soqyr senimnen әli de aryla almay otyrmyz. Búl turaly H. Dosmúhamedovtyng «Kishi jýz qazaqtarynyng 250 jyldyq tarihy qanmen jazyldy» degen, sol kezenderdi múqiyat saraptaghan tarihshy M. Ábdirovtyng «Mnogostradalinaya kazahskaya zemlya obilino polita kroviu nashih predkov» degen keudesinde namystyng jylt eter úshqyny bar әr qazaqqa oy salatyn ordaly sózderining biri aitylmaydy. Onyng esesine qazir joqtan bardan qúrastyryp, aqsha tólep kitap shygharatyn

Ru shejireshileri men Ru tarihshylary

әr audan, әr qala, әr uәlayat (oblys) ortalyghynda órip jýr. Tipti, solardyng birazy audandyq, oblystyq «aqsaqaldar alqasy» dep atalatyn  qyzmette isteydi. Kópshiligining omyrauynda Úly Otan soghysyna qatysqanyn kórsetetin jez medalider, Georgiyev lentasynyng ýzindi shýberegi nemese V.I. Leninning jýz jyldyq mereytoyyna berilgen medalidar bar. Solardyng kóbi sol Georgiy degenning kim ekenin de bilmeydi. Áriyne, birese patshalyq, birese kenestik Reseyding әri qanqúily, әri sayqaly iydeologiyasy sanasyna sinip qalghan aqsaqaldargha óitpeding de býitpeding dey qoy obal-aq. Sóitse de elimiz Reseyden azattyq alghan 24 jyl ishinde sol aqsaqaldarda az da bolsa últtyq namys, últtyq sezim degenderding oyanuyna әbden bolatyn edi.  Al bir jurnaldyng múqabasyna Gitlerding sureti berilgeni ýshin bizding keybir aqsaqaldar jeti júrtty shulatty. Búl da bayaghy Mәskeuge, Kremlige degen qúldyq antqa әli de adaldyqtyng aighaghy emes dey alasyz ba? Biz búl arada qanisher Gitlerdi onyng adamzat aldyndaghy hayuandyq әreketterin aqtaghaly otyrghan joqpyz. Alayda, әr nәrsege óz últynnyng mýddesi túrghysynan da qarau ýshin kóp oqyp, sayasy dәris aludyng onsha qajeti joq. Áytpese, sol 1941-1945 jylghy soghys qazaqtar ýshin shynymen Úly Otan soghysy ma edi? Sol soghysta birneshe jýzdegen myng qazaqtyng sýiegi kim ýshin, kimdi kimnen qorghaymyn dep basqa el, basqa júrttardyng ormany men batpaghynda iyt-qúsqa jem bolyp, kómusiz qaldy? Qazaqqa Mәskeu men patshaly Peterburg jasaghan basqa qyrghyndardy aitpaghanda 30 jyldary әdeyi jasalghan asharshylyqta  qyrylghan 4 million qazaqtyng qúny men kegi qayda? Semey, Azghyr poligondarynda 40 jyl jasalghan yadrolyq synaqty aitpaghanda kýni býginge sheyin qazaq jerinde Reseyding iri-iri 7 synaq alanynda kýn sayyn zymyrandar úshyrylyp, tipti Reseyden úshyrylghandarynyng ózi qazaq jerine «bayqamay» qúlaytyny qalay? Kórshiles Aughan eline Mәskeu generaldarynyng búiryghymen qazaq jigitterin aparyp qandy qyrghyngha salu she?  Aytpaqshy, qazaq jigitterining arasynda sol beybit aughandardy qyryp-joygha  qatysyp kelgenine maqtanatyndar da bar. Olardy internasionalist-jauynger dep ataytyndar da kóp. Osynyng ózi-aq bizde bayaghy kenestik sayqaly sayasattyng zardaby әli de óz kýshinde túrghanynyn, elimizde bolghan әrbir tarihy uaqighagha qazaqtyng últtyq mýddesi túrghysynan bagha berilmeuining kesiri. Ánebir joly bir gazetten jap-jas korey jigitining súhbatyn oqydym. Sonda ol óz elin Japoniya 40 jyl ghana otar  qyp ústaghanyn, sodan beri qanshama zaman ótse de әrbir koreyding keudesinde japondargha degen kek, ashu-yza әli de ketpeytinin aitady. Aytady da «Al sizder qazaqtar Reseyding otarynda 300 jyldan astam boldyndar. Sóite túra, әli de orystyng yghyna jyghylyp, solardyng ynghayyna beyimdelip sóileysinder. Men sizderding nelikten óitetinderinizdi bilmeymin, biraq ol sizderde óz tarihynyz dúrys oqytylmauynan boluy da mýmkin» deydi.

         Korey jigiti sipaqtatyp aitsa da óte dәl aityp otyr. Biz Reseyden azattyq aldyq, elimizde kýnde-duman, kýnde toy dep 24 jyl ótkizdik. Meyli, toy-toylau da kerek-aq shyghar. Biraq osy aralyqta tilimizdi tórge shygharmaghanymyz bylay túrsyn, eng bolmasa últtyq tarihymyzda qoldan jasalghan qiyanattardy ashyq aityp, solardy  әdildik pen aqiqattyq túrghydan qayta saralau degendi әli «jyly jauyp» qoyyp otyrmyz. Jasyratyny joq, olay etuge bizdi 4 ghasyr temir shengelinde ústaghan, sol temir sausaqtaryn tәnimizben janymyzgha  әli de saludan tayynbaytynyn ashyq aityp otyrghan Reseyge qarap kózimizdi oinaqtatuymyz da  sebep boluda. Yaghni, bizding tarihymyz otarlyq sayasattyng qúrbandyghynan әli de aryla almay jatyr. Búl orayda әnebir kezde Marat Tәjin naghyz últshyl azamattyq bastama kóterip edi, әldekimder dereu ol bastamanyng otyna su qúiyp sóndire saldy. Onyng esesine, qazir elimizde ekining biri shejireshi  bolyp, býkil tarihty әr aimaqtyng abyroy-bedeline qaray búrmalaytyn boldy. Sondyqtaanda qazaqsha dúrys sóiley almaytyn dýbәralardan bastap, balabaqsha, bastauysh synyptaghy sәbiyler ózining qay jýz, qay taypa, qay rugha jatatynyn aityp taqyldap túr. Olardan Qazaqstan qay elden tәuelsizdik aldy, ata-babannyng qanyn eng kóp tókken, ashtan qyrghan el qay el deseng betine menireyip qaraydy. Til joq! El jaqqa shygha qalsan, dastarhan basynda auzy-auzyna júqpay súnqyldap shejire shertip, tarihty talqylap otyrghan saqaldy, saqalsyz aqsaqaldardan ayaq alyp jýre almaysyn.

         Qazir jasy kelip zeynetkerlikke shyqqan keybir qazekemder  mynaday bir «júmys» tauyp aldy. Mysaly, bireui óz rulastaryn jinap ýlken bir top qúrady. Ózi sol toptyng aqsaqaly, ne «shtabtaghy» basshylardyng biri bolady. «Shtabtyn» negizgi mindeti sol rudyng arghy-bergi zamandarda baqigha ketken adamdarynyng atyn shygharu, as beru, qala berdi sol rudyng qoryn qúru. Shejire kitaptar shygharu. Óz basym osynday «qyzmetpen» ainalysyp jýrgenderding birnesheuin bilemin. Solardyng ishinde tipti, búryn ministrlikting ýlken bir basqarmasyn basqarghan da, prokuraturada qyzmet atqarghan da bar. Al endi bir ghalym jigit qazaqta yqylym zamannan qalyptasqan «Tileu-Qabaq» degen sóz tirkesine «Qabaq-Tileu» dep ózgeris engizgenin oqyp tanghaldym. Ony tanityn bireulerden «bú qalay?» desem, onyng ruy Qabaq, sosyn sony birinshi qyp jazady dep jyrq-jyrq kýledi.

         Jaqynda  es jiyp, etek japqan, ósken jerim Shalqar qalasyna barghanymda qolyma mynaday hat týsti. Hat osyndaghy Orazbay Ádilbayúly degen aqsaqalgha ókpe-naz retinde jazylghan. Orekeng aqsaqaldyng as-sadaqaly, toy-tomalaqty jerde suyrylyp sóilep, shejire, tarih soghyp otyratynynan ózim de habardar edim. Ánebir jyly ejelden osy ónirdi jaylap otyrghan Tileu, Qabaq rularynyng iysi qazaqqa belgili tarihy túlghalaryna qatysty baspasóz betinde biraz pikirtalas bolghanda da osy kisining aty-jóni sol dau-damaydyng bel ortasynda jýrgen-di. Orekeng tarihshylyghynyng ereksheligi sol ol kisi әlgindey jiyndarda tarihy túlghalar turaly sóilegennen-aq ózin biyley almay asau sezim men shalqar shabyttyng jeteginde ketip qalghanyn bayqamay qalatyn aduyn aqyn ba, әlde búl ózi dombyrany onqay da, solaqay da búrap qoyyp tarta beretin kýishi me dep qalugha bolatyn siyaqty. Ázil ghoy! Ázil de bolsa qaranyzshy. Ol kisi  patshalyq Reseyge qarsy  últ-azattyq qozghalysy basshylarynyng biri, sheshen, by Myrzaghúl Shmanúlynyng 150 jyldyghy qarsanynda «Shalqar» gazetine ol turaly: «Orynbordaghy taghy bir jәrmenkede Jetiru elining aybyndy basshysy (?astyn syzyp súraq qoyghan biz.–M.K.) Jaghalbayly Derbisәlimen jәrmenkeni basqarugha talasady (?) Gubernatordyng aldynda sóz alyp Myrzaghúl: «...Álimnen aitsam alty, Shektiden aitsam bes atyshuly júldyzym bar (?) dey kelip ruy Tileu Myrzaghúl Shmanúlynyng sózine gubernatordyng toqtaghanyn, sóitip jәrmenkeni Myrzaghúl basqarghanyn aitady. Kórdiniz be, «Sóiler sózge kelgende» ózin janyndaghy jan ataulynyng tyndamasqa amalyn qaldyrmaytyn Orazbay aqsaqal qyza-qyza kele 18 ghasyrdyng birinshi jartysynda ghúmyr keshken Tileu Myrzaghúldyng auzyna «júldyzym bar» degen sózdi de salyp kep jiberedi. Onyng «júldyz» dep otyrghandary Áyteke bi, Mónke әuliye, Sәnkibay әuliye, Bijan bi, Qaldybay handar eken. Kýmis kómey jez tanday Myrzaghúl týgil qitaban qara qazaq ol zamanda ózderining biyleri men әuliyelerin «júldyzdar» degen emes. Qazaqtar 20 ghasyrdyng ayaghy men 21 ghasyrdyng osy kýngi kezeninde ghana sózi-sóz emes, әni-әn emes birnәrselerdi baqyryp shaqyryp, sekirip jýrip óleng aitatyn aqsha tapqyshtardy ghana orystyng «zvezdy estrady», «kinozvezdy» degeninen audaryp «júldyzdar» deytin boldy. Áyteke bi, Mónke әuliyeler júldyz deytindey Seyfullin Jolbarys nemese «Múzart», «Baqay» toptarynyng әnshileri emes. Ár zamannyng sóileu mәneri bolady. Búl shejireshi-tarihshy Orekenning birinshi qateligi. Osy Oreken-Orazbay Ádilbaev arada biraz jyl ótkende (12.11.2013) Aqtóbedegi Shalqar qalasy kýnine oray ashyq efirde әlgi «júldyzdar» turaly Tileu Myrzaghúl aitty degen sózin endi sol Orynbor jәrmenkesinde mening babam Saryshonay (Orekenning ruy Qabaq) aitty dep basqa bir býiirine aunap týsedi. Iә Qabaq Saryshonay babamyz by bolghan. Ol 1740-1813 j.j. ómir sýrgen. Al tileu, Resey otarshyldyghyna qarsy azattyq kýreskeri ataqty tarihy túlgha Myrzaghúl Shmanúly 1847-1908 jyldar  aralyghynda ataqty by jaghalbayly Derbisәlimen qatar ómir sýrgen.  Bir tarihy uaqighany birese anaghan, birese mynaghan telip, elding tarihy taghlymyn ózi qalaghan sәtte búlaysha búrmalay salu aqsaqal adamgha layqat emestigi bylay túrsyn, búl bauyrlas eki atalyqtyng arasyna jik salu emes dey alasyz ba? Biz búny bireudi múqatu ýshin aityp otyrghan joqpyz. Alayda, qúi, shejire jazatyn aqsaqal, qúi, tarihshy bol, tek Aqiqat – aldiyardy búrmalap, qu tirshilikting әr sәtine oray qúbyltyp otyru – adam aldynda da, Allah aldynda da zor kýnә. Jәne búl býgingi, ertengi úrpaghymyzdyng óz últyn tanuyna, óz últy turaly sana-sezimine zor kesapatyn tiygizedi. Al  aqsaqal adam әr sózinde úrpaqty babalardyng ruhany ýrdis-saltyn saqtap, olardyn  shynayy tarihyn qúrmetteuge baulyp, últ tútastyghynyn, aghayyn tútastyghynyng tiregi bolyp, kózi tirisinde ózining artynda ózi turaly jaman pikir, jaghymsyz sóz aitylmauy jaghyn ertebastan oilastyruy kerek.

         IYә, tarih – bir últtyn, bir elding tek ótkeni ghana emes, ol sonyng keleshek aman-sau boluyna jol silteushi  eng bir kiyeli ghylym. Basqynshy, otarlaushy el tarihshylary  óz sayasatyna beyimdep  jazghan ótirik tarihty emes, óz últynyn  shynayy tarihyn biletin úrpaghy bar el ghana eng azat, eng tәuelsiz El bola alady. Býgingi tәuelsiz elimizding tarihshylary búdan bylay últymyzdyng tarihyndaghy nebir «jabuly qazannyn» qaqpaghyn ashyp tastaytyn uaqyt jetti!

Myrzan  KENJEBAY.

Abai.kz