Mening keyde ólendi qoyyp - jyrgha týsip, oidan qashyp - qyrgha shyghyp, qara sóz qauzaytynym da bar. «ÁBILHAYaT» atty kitabymdy oqyghandar bolsa biledi, - janry kórsetilmegen «BES BIYT», «BÚLT ZAUYTY», «SABANTOY» siyaqty birneshe әngimem jýr. Qolymda ol kitapqa kirmegenderi de bar. Solardy suyrmada bosqa sýrley bermey, keybireuin nazarlarynyzgha úsynudy jón kórdim.

Óskemen әuejayynda yghy-jyghy halyq. Syrttaghy saqyldaghan sary ayazdyng sumaqay suyq qoly qoyny-qonshyndy aralap, shyqarda sәl túrsang shap etip betten alady. Týu degen týkiriging jerge jetse shynymen-aq shynyday shytyrlap synyp týsedi. 

Sodan da bolar, yzghyryqtan yqqan júrttyng bәri ishte úilyghyp, ayaday aeroportta iyne shanshym oryn joq. Almatydan antalap týsken biz, sendey soghylysa jýrip, әupirimdep bir búryshty saghaladyq. Ayaghy auyr әielimdi jýk ýstine jayghastyryp, qúrttay qyzymdy qaryma qondyryp, biylet alugha bettedim.
Kassanyng aldy yghy-jyghy, qaraghúrym halyq. Kezek deuge kele me, kelmey me, dódegesine «Kassa» dep jazylghan terezening kózi qúmyrsqanyng iyleuindey sapyrylghan júrttan kórinbeydi. Birin-biri kiymelep, birin biri basa-kóktep, endi bireuleri etekten tartyp, talasa-tarmasa, keudelep úmtylysqandargha qarap, qaraday shaylyghasyn. Kóbining kózi agharyp alghan. Neshe týrli últtan qúralghan, negizi qazaq-orys tildi qauym bir-birine qarar emes. «Qayda barasyn?», «Ótkizbe!» degendey birdi-ekili ýzik-ýzik sózder men pysyldaghan dem ghana estiledi.
Bir jarym jasar qyzymdy barynsha tik kóterip alyp, jasqanshaqtay bir basyp, eki basyp, býiirden jaqyndap kelip, antalaghan topqa shet púshpaqtap, qystyrylyp kórip edim, bir-eki lyqsyghanda syrtqa shyghyp qaldym. Aldy-artyna qaramay, birin-biri iyterip, shyntaqtap, tyqsyryp, iyintiresip túrady da, biylet alghan aldynghy adamdy andyp baqqanday, ol búrylar-búrylmastan ornyn basyp qalugha lap qoyyp, jinige kirisedi. Iyqpen súghyna iyterisip sәl túrghan song myna toptyng tegeurinine etim ýirene bastaghanday bolyp, orysshalap: «Ótkizinder!» dep bar dauysymmen yshqyna aighay saldym.
Mening qylqyna shyqqan jaryqshaq dauysym birden әser etip, moyyn búrysyp: «Sәbii bar eken, ótkizinder!» desip, baghanadan qatayyp, bóshkedegi túzdyqqa búqtyrylghan qiyarday syqasyp, siresken, shiryqqan toptyng arqauy birden bosansyp sala berdi, bir sәt yghysyp, arasynan maghan jol ashqanday boldy. Sol әredikti paydalanyp, jan-dәrmen úmtylyp, әinekting kózine jaqyndap, «Zaysangha! Zaysangha! Eki biylet!» dep dauystap, bos qolymmen qújattardy úsyna berdim. Biylet toltyrylyp jatqan kezde raqymshylyq (әriyne, maghan emes, balama) jasaghandargha alghysymdy aityp ýlgirdim.
Biyikke kótergen sәbiyime kózi týsken júrttyng bir sәtke bolsa da týnergen týndikteri ashylghanday bolyp, adamshylyqtary oyandy bilem, keybireuleri: «Qanday jaqsy qyz!» «Jylamaydy eken!», «Qanday aqyldy!»-desip, erkeletip-aldarqatqysy kelgen synay tanytyp jatty. Ýide qalghan óz túqymdary esterine týsken bolar. Beykýnә sәbiydi kórgende bir sәtke bolsa da júrttyng jýzine jaymashuaq ornap, jýregine meyirimi oralyp, kózine núr jýgirgendey boldy.
Elge baratyn eki biylet qolgha tiygesin, ondy-soldy rahmetimdi jaudyryp, qaumalaghan qúrsau-qyspaqtan әren-pәreng sytylyp shyghyp, qyzymdy jerge týsirip, ýsti-basymyzdy týzep alghan son, miyqtan kýlip, mardamsyp, man-mang basyp zayybyma keldim. Ol bolsa, qyzymyzgha bireuding shyntaghy tiyip kete me, kóp ishinde qysylyp-janshylyp qala ma dep, qaraday qorqyp, jany múrnynyng úshynda otyr eken, qatty quandy. Qúshaqtap, betinen sýiip, saghynyp qalghanday, jana kórgendey ólip-óship jatyr.
Ekeumizding osynday mәre-sәre kýiimizdi kóldenennen kiylige ketken bireu kelip búzdy. Ýstinde qaraghayday qara ton. Ayaghynda baraq jýndi unty. Malaqayyn milyqtata kiygen, kózi qitarlau. Áytse de óni jyly, sәlemi týzu eken. Tershigen mandayy men qolaghashtay múrnyn kóldey shytymen qisayta sýrtip túryp, jaqyn tarta sóiledi:
-Bauyrym, seni kezeksiz ótkizdik qoy. Álgi jerde elden búryn «Balasy bar eken, ótkizinder!» dep aldymen aighay salghan menmin. Ózing kórdin. Endi sen de maghan bir jaqsylyq jasap jiberseng qaytedi?
-Jaqsy, agha, ne kómek kerek edi?- dep elp ete qaldym.
-Andaghy balandy bere túrshy, men de kezeksiz biylet ala qoyayyn,- dedi ol. Ne aitarymdy bilmey, sasqanymnan әielime jaltaqtay berippin. Kelgen kisi mening bylqyldaghan synayymdy birden bayqay qoyyp, әielime búrylyp:
-Kelin shyraq, rúqsat etshi, ainalayyn, zeketing keteyin, bir-eki minutqa balandy bere túrshy, biylet alyp... shikalat әpereyin,- dep bastyrmalata jóneldi. Bizdi sóiletpey:.
-Kelin ainalayyn, týktering ketpeydi, dýnie kezek...baram da kelem... alam da berem... kókeshim, shikalat әperem dedim ghoy, shikalat!..- dep, qos qolyn úmsyna jayyp edi, sasyp qalghan bar bolghyr «kelini» qúshaghyndaghy sәbiydi ústata berdi. Tosynnan tabylghan tanysymyz kózi jautandaghan qyzymyzdy qapsyryp aldy da jóneldi. «Áu» deuge әlimiz, «mәu» deuge múrshamyz kelmey, auzymyz ashylyp qarap qalyppyz. Ketip bara jatyp, qayyrylyp:
-Aty kim?- dep súrap barady. Áyelim aldymen tilge kelip:
-Bar, bar, iles, sonynan qalma! Bar!- dep qaldy. Men bolsam:
- Aty –Nazym!- dep sonynan qualay aighaylap kelemin, «aghamyz» arshyndaghan qalpymen bara sala әlgi kassa aldyndaghy qaynaghan iyirimge qoyyp ketti. Orysshalap, barqyraghan dauysymen:
-Sәbiymen kezeksiz jiberinder! Sәbiymen! Sәbiymen! Kezeksiz jiberinder! - dep ýzdiksiz sóilep, syghylysqan topty múzjarghyshtay jaryp bara jatty. Qyzymdy kózimmen qúshaqtap, sostiyp top syrtynda qaraqtap qala berdim. Bireuding balasyna bireuding jany ashy ma, júrt ishinde janshylyp qala ma dep, qoryqqannan ishim әlem-jәlem bolyp túrmyn. Qoldan keler qayran joq.
Sәlden keyin ol da biylet alyp shyqty-au!.. Eki ezui jiylmay sóilep keledi:
-Rahmet, ainalayyndar, myng bolghyrlar, órkendering óssin... әitpese, biyletsiz qalar edim, kýnning mynau suyghynda... mynau qaqaghan qysta, mynau jau jegir qalada... barar jer de joq edi... senderding arqalarynda... Kýrshimge jetip qalatyn boldym, arjaghynda Maraldygha deyin jarty kýn... Sender bolmaghanda... kýnim ne bolar edi... myna bopalaryna rahmet... osynyng arqasy, «aty Nazgýl» dedinder me?.. әlde Naghima ma?.. «shikalat әperem» dedim ghoy, aitqanym aitqan, endi tez shikalatqa baryp keleyin,- dep, búrqyrata sóilep kelip, balamyzdy qolymyzgha ústata salyp, jyn qughanday kópting ishine sinip joghaldy.
-Kerek emes! Kerek emes!- desip, dauysymyz qúmyghyp qala berdik. Qyzyn qúshyrlana qúshyp-sýiip jatqan zayybyma qarap:
-Shikalatqa bir toyatyn boldyn...- dep qaghyttym. Áyelim:
-Shokolady nesi?! Aman qaytarghanyna shýkir, -dedi.
Kónilimiz jaylap sabasyna týsti. Endi men asyqpay jaghalap baryp, biyletterimizdi tirkeuden ótkizip keldim.
Sol sәtte әlgi aghamyz taghy da sap etip, qasymyzgha qayta jetip keldi. Ýrpiyip qaray qaldyq. Kele sala:
-Qúrysyn! Bufetke barsam onda da shúbyrghan kezek! Qaptaghan halyq... Óte almay... Shikalatqa qol jetpey... Ala almay... Senderge ótirikshi bolmayyn... Odan da ólgenim artyq... Andaghy balany bere túryndarshy, kezeksiz alyp kele qoyayyn! Shikalat bar eken. Kórdim! Sórede túr! Kәne, qyzyndy bere túr... kazir... jyldam әkelem...Kәne, Naghima, kele ghoy!..- dep, endi tipti biylep-tóstep, balamyzgha qolyn soza bastady. Ekeumiz jarysa:
-Jo-joq, agha, endi bere almaymyz, shokalad ta jemeymiz... kerek emes!- dep teris búrylyp, at-tonymyzdy ala qashtyq.
-Bauyrym, onda jýr, ekeumiz jýz gramm isheyik! Ózim syilaymyn! Kelinge shikalat ala kelemiz,- dep ol endi mening ózime jarmasty.
-Agha, rahmet. Ondaydy tatyp almaymyn!- dep azar da bezer boldym. Ol da qoyar emes:
-Eshtene etpeydi, sender ishpesender - men ishemin... Sender jemesender - andaghy Nazgýl jeydi, qane, balany berinder...- dep, týp etekten alyp, basa-kóktep bara jatyr. Týrine qarasan, tipti, qyzymyzdy әbden iyemdenip alghan synayly.
-Jo-jo-joq, rahmet, agha! Ol da jemeydi!.. Diotez!.. Bolmaydy!.. Diotez!- dep shyr-pyrymyz shyqty.
Qyzymyzdy ekeulep qúshaqtap, balapanyn qorghashtaghan tauyqtay qúrqyldap, qanatymyzben kýrgeyley bastadyq. Abyroy bolghanda, diktordyng dauysy estilip, Zaysangha úshatyn reyske otyrghyzu bastalghanyn habarlay qoyghany... Quanghannan qos ókpemizdi qoltyghymyzgha qysyp, úshaqqa ótetin qaqpagha qaray balamyz ben jýgimizdi sýireley qashtyq.
Ayaq-astynan tauyp alghan tanysymyz da bir naghyz keng qoltyq qazaqtyng ózi eken:
-Sәl túra túrsandarshy... Shikalat әperem dedim ghoy! Shikalat! Qazir barasyndar ghoy... Ne boldy sonsha?.. Mine, qazir!.. Shikalat!..- dep qasymyzdan qalmay, jýgimizdi sýiresip, qorbanday basyp, qonqylday erip kele jatty.
... Sodan beri otyz jyldan assa da Óskemenning әuejayyna kirsem boldy sol bir kóztanys aghamyzdyng ebedeysiz beynesi kóz aldyma keledi. Kassa aldynda iyintiresken kópting ishinen shygha kelip, "shikalat" dep qúshaq jayyp, bas salatynday kórinedi. Mine, býgin de tughan jerge at basyn tirep edim, esime sol bir oqigha týsip, qalay myrs etkenimdi ózim de bayqamay qaldym. Qasymdaghy qarsy alghan jiyenim ony basqasha joryp:
-IYә, agha, «Áuejay» degen jazu shynynda da qyzyq. Orystar ony «E, uezjay» dep qate oqityn kórinedi,- dep kýldi...
Mening kózime sóredegi «shikalat» elestep kýlgenimdi ol qaydan bilsin?..
Ú.E.2014

(Úlyqbek Esdәuletting Feysbuktegi jeke paraqshasynan alyndy)