Júma, 20 Qyrkýiek 2024
6196 0 pikir 24 Qarasha, 2016 saghat 13:04

QR TÁUELSIZDIGINING 25 JYLDYGhY DEKLARASIYaSY

QAZAQSTAN RESPUBLIKASY TÁUELSIZDIGINING

JIYRMA BES JYLDYGhY

DEKLARASIYaSY

Qazaqstan Respublikasynyng Parlamenti

Qazaqstan Tәuelsizdigin halqymyzdyng asa zor qúndylyghy retinde baghalay otyryp,

Tәuelsiz Qazaqstandy qúru jәne qalyptastyruda eren enbek sinirgen Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng strategiyalyq baghytyna berik ústanymyn tanyta otyryp,

«Qazaqstan-2050» Strategiyasynyng basty maqsatyna jetudi bolashaq úrpaq aldyndaghy ózining tarihy paryzy jәne jauapkershiligi dep sezine otyryp,

«Mәngilik El» qasterli mekeninde jarqyn keleshegimizdi jasaugha úmtyla otyryp,

Qazaqstan Respublikasy Tәuelsizdigining jiyrma bes jyldyghy Deklarasiyasyn qabyldaydy.

* * *

Tәuelsizdikting 25 jyldyq mereytoyy – óz tarihynda túnghysh ret zamanauy memleket qúrghan Qazaqstan halqynyng auqymdy tarihy jetistikterining jarqyn kórinisi.

Qazaqstan ýshin Tәuelsizdikting jiyrma bes jyly ilgerileu men ornyqty damudyng kezeni boldy. Tәuelsiz Qazaqstan ózining jana tarihymen tabysty memleket jәne býkil Ortalyq Aziya ónirining kóshbasshysy atanugha qúqyghy bar ekendigin dәleldedi.

Óz Tәuelsizdigining 25 jylynda Qazaqstan ekonomikasy qarqyndy damyghan, tabysqa jetuding biregey tәjiriybesi bar sayasy túraqty memleket retinde qalyptasty.

Bizding elimizde ekonomikalyq, sayasy jәne әleumettik salalarda asa iri ózgerister jýzege asty.

Tәuelsiz Qazaqstannyng barlyq jetistikteri men jenisteri Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng tegeurindi jәne dana basshylyghymen әrbir qazaqstandyqtyng tabandy da tynymsyz enbegining arqasynda mýmkin boldy.

Preziydent N.Á. Nazarbaevtyng sayasy erik-jigeri jәne strategiyalyq kóregendigi damudyng qazaqstandyq ýlgisining tabysty boluyn aiqyndap, Qazaqstannyng ornyqty ósip-órkendeu jolyna shyghuyna mýmkindik tudyrdy.

Elimiz «Qazaqstan-2050» Strategiyasyn dәiekti týrde jýzege asyra otyryp, әlemning ozyq 30 elining qataryna qosylugha qaryshty qadam basuda.

Memleket basshysynyng bayypty jәne jemisti halyqaralyq bastamalarymen elimiz biyik halyqaralyq bedelge ie bolyp, ghalamdyq yadrolyq qarusyzdanu qozghalysynyng tanymal kóshbasshysyna ainaldy. * * *

1991 jyly 16 jeltoqsanda Parlament «Qazaqstan Respublikasynyng memlekettik tәuelsizdigi turaly» Konstitusiyalyq zandy qabyldady.

Tәuelsiz Qazaqstannyng búl túnghysh qújaty halqymyzdyng quatty jәne pәrmendi memleket qúru armanynyng jýzege asuyn aighaqtady. Zang Qazaqstan egemendigining onyng úlan-ghayyr aumaghynda jәne әlemning sayasy kartasynda myzghymastyghyn mәngilikke bekitip berdi.

Elimizding basty qújaty – Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasyn 1995 jylghy 30 tamyzdaghy referendumda býkil Qazaqstan halqy birauyzdan qabyldady.

Konstitusiya egemendikting sayasy jәne qúqyqtyq negizderin bekitip, adamnyng ómirin, qúqyqtary men bostandyghyn, tegine, әleumettik jaghdayyna, nәsiline, últyna, tiline, dinge qatystylyghyna qaramastan, adam men azamat qúqyqtarynyng tendigin memleketting joghary qúndylyqtary dep jariyalady.

Tәuelsiz Qazaqstannyng Konstitusiyasy memleket pen qoghamnyng túraqtylyghy men órkendeuining myzghymas negizine ainaldy. Qazaqstanda tiyimdi demokratiyalyq instituttar – preziydenttik instituty, Parlament, sot jýiesi jәne belsendi azamattyq qogham qalyptasty. Elimizde jahandyq syn-qaterlerge tótep beruge jәne býkil qoghamnyng mýddelerining jýzege asuyn qamtamasyz etuge qabiletti memlekettik qúrylymnyng tiyimdi jýiesin qúrugha mýmkindik bergen tarihy manyzdy ekonomikalyq jәne sayasy reformalar jýrgizildi. Tәuelsizdikting alghashqy kýnderinen bastap elimizding sayasaty úzaq merzimge negizdeldi, qazaqstandyqtardyng әl-auqaty, ómirding joghary sapasyna jýieli de maqsatty úmtylysy onyng basty ústanymdary boldy jәne solay bolyp qala beredi.

Qazaqstan әlemning bәsekege eng qabiletti 50 elining qataryna endi.

Álemning eng damyghan 30 elining qataryna kirudi maqsat etip qoyghan «Qazaqstan-2050» Strategiyasy jana sipattaghy strategiyalyq qújat bolyp tabylady.

Memleket basshysynyng «100 naqty qadam: barshagha arnalghan qazirgi zamanghy memleket» Últ jospary әlemdik qarjy jýiesindegi asa jaghymsyz qúbylystargha qaramastan, elimizde óndiris pen innovasiyany, әleumettik salany damytugha jәne júmys oryndaryn ashugha mýmkindik beredi.

Qazaqstan yadrolyq qauipsizdik reytinginde eng qauipsiz elderding qataryna kiredi.

Preziydent N.Á. Nazarbaev Qazaqstandy elimizding últtyq mýddelerine núqsan keltirmesten yadrolyq qarusyz memleketke ainaldyru jónindegi tarihy manyzdy mindetti sheshe bildi.

1991 jylghy 29 tamyzda Elbasy Semey yadrolyq poligonyn japty. Qazaqstan Preziydenti óz elining ghana emes, sonday-aq býkil adamzattyng taghdyry ýshin ózine jauapkershilik ala otyryp, әlemdik dengeydegi sayasatker retinde tanyldy.

Semey poligonynyng jabyluymen yadrolyq qarudy taratpaudyng jәne qarusyzdanudyng jahandyq prosesining jana kezeni bastaldy.

Qazaqstannyng bastamasy boyynsha BÚÚ 29 tamyzdy Yadrolyq synaqtargha qarsy is-qimyldyng halyqaralyq kýni dep jariyalady.

Qazaqstan yadrolyq qarudy taratpau rejiymin nyghaytu jónindegi naqty úsynystaryn algha tartyp, Yadrolyq qarusyz әlemning jalpygha ortaq deklarasiyasyn qabyldaudy úsyndy.

Tәuelsizdikting 25 jylynda qazaqstandyq diplomatiya әlem elderining basym bóligimen senimdi dostyq jәne yntymaqtastyq qarym-qatynastar ornatyp, halyqaralyq úiymdardyng qyzmetine belsendi týrde aralasyp keledi.

Bizding elimiz әlemdik qoghamdastyqta ornyn nyq aiqyndap, layyqty qúrmet pen bedelge ie bolyp otyr.

Álemde aumaghy jóninen toghyzynshy oryn alatyn Qazaqstan Respublikasynyng shekarasyn delimitasiyalau men demarkasiyalau Preziydent N.Á. Nazarbaevtyntarihy jetistikteri bolyp tabylady.

Qazaqstan ónirlik jәne jahandyq prosesterding belsendi qatysushysy bola otyryp, halyqaralyq qauipsizdikti nyghaytugha qomaqty ýles qosuda.

«Europagha jol» memlekettik baghdarlamasyn jýzege asyru Qazaqstannyng Europanyng jetekshi memleketterimen әriptestik pen yntymaqtastyqtyng barynsha joghary dengeyine shyghuyna jol ashty. Qazaqstan yntymaqtastyqtyng euraziyalyq kópirine ainaldy.

Bizding elimiz EAEO, ShYÚ, AÓSShK sekildi integrasiyalyq jobalardyng bastamashysy jәne ilgeriletushisi bolyp tabylady.

Qazaqstan EQYÚ, IYÚ, EAEO, ShYÚ, TMD, ÚQShÚ, AÓSShK jәne Týrki kenesi siyaqty iri halyqaralyq úiymdarda tabysty tóraghalyq etuding tәjiriybesine iye.

Tәuelsizdigining 25 jyldyghy qarsanynda Qazaqstan Ortalyq Aziya elderining arasynda alghashqy bolyp 2017-2018 jyldargha BÚÚ Qauipsizdik Kenesining túraqty emes mýshesi bolyp saylandy.

Halyqaralyq qoghamdastyq Qazaqstannyng halyqaralyq qatynastardy damytudaghy ýlesin layyqty baghalay otyryp, bizding elimizge EKSPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylghan kórmesin ótkizudi senip tapsyrdy.

Tәuelsizdik jyldarynda Qazaqstannyng Qaruly Kýshteri elimizding senimdi qalqanyna ainaldy.

Preziydent – Jogharghy Bas qolbasshy N.Á. Nazarbaev Qazaqstan Respublikasynyng tәuelsizdigin, aumaqtyq tútastyghyn, onyng shekarasynyng myzghymastyghyn, halqymyzdyng beybit jәne tynysh ómirin senimdi qorghaugha qabiletti Qaruly Kýshterding týbegeyli reformalaudy, әskery quaty men әleuetin arttyrudy qamtamasyz etti.

Tәuelsizdikting 25 jylynda Qazaqstanda joghary ekonomikalyq kórsetkishterge qol jetkizildi.

Memleket basshysy N.Á. Nazarbaev Qazaqstan halqyn dәiekti týrde eng joghary әlemdik kórsetkishterge jetuge baghyttap keledi.

«Qazaqstan-2050» Strategiyasy, «Núrly jol» jana ekonomikalyq sayasaty, «100 naqty qadam» Últ jospary – әlemning eng damyghan memleketterining qataryna kiruge qabiletti Qazaqstannyng quatyn nyghaytugha baghyttalghan josparlar.

Bizding bәsekeles bolatyn biregey basymdyqtarymyz – Qazaqstannyng mol tabighy baylyghy, auyl sharuashylyq, kommunikasiyalyq jәne tranzittik әleueti elimizding ekonomikalyq jetistikterining negizine ainaldy.

Býginde Qazaqstan – jekemenshik instituty ornyqqan, orta tap belsendi damityn, al kәsipkerlik ekonomikalyq órkendeuding qozghaushy kýshi bolyp tabylatyn túraqty naryqtyq ekonomikasy bar el.

Elbasynyng strategiyalyq kóregendigi arqasynda Qazaqstanda jahandyq qarjylyq-ekonomikalyq daghdarystargha qaramastan, el ekonomikasyn janghyrtu tabysty jýzege asyrylyp jatyr.

Qazaqstan industriyalyq quatyn nyghaytu men innovasiyany damytudy nyq kózdep otyr.

Auqymdy qúrylymdyq reformalar barysynda mýlde jana joghary tehnologiyaly salalar: múnay-himiya, avtomobili ónerkәsibi, temirjol mashina jasau, IT-tehnologiyalar, gharyshtyq sputnikter óndirisi salalary qúryldy.

Elbasynyng bastamasy boyynsha әr azamattyng ómir sýru dengeyin arttyrugha baghyttalghan «Biznesting jol kartasy-2020», «Agrobiznes-2020», «Júmyspen qamtu-2020» baghdarlamalary jýzege asyrylyp jatyr.

Tәuelsizdikting mereyli 25 jylynda Qazaqstan Álemdik bankting Doing Business reytinginde 35 oryn aldy.

Elimizde jana ekonomikalyq úmtylysty qamtamasyz etuge mýmkindik beretin «Núrly jol» baghdarlamasy, «Batys Europa - Batys Qytay» halyqaralyq kólik dәlizi, Transkaspiy halyqaralyq kólik marshruty sekildi birqatar strategiyalyq manyzdy infraqúrylymdyq jobalar jýzege asyrylyp otyr.

Jana elordamyz Astanany qúrudaghy airyqsha ról elimizding Túnghysh Preziydenti N.Á. Nazarbaevqa tiyesili.

Astana Qazaqstan Tәuelsizdigining saltanat qúruyn pash etip, halqymyzdyng maqtanyshyna ainaldy.

Astana qúrylysy jana memlekettin, jana qoghamnyng qúrylysy retinde kiyeli mәnge ie boldy.

Astana ótkenning barlyq qúndylyqtaryn jinaqtap, bolashaqtyng jarqyn kelbetin elestetti.

Býginde Astana – óz kýshine senimdi, jana Qazaqstannyng býkil әlemge әleuetin tanytqan iri iskerlik ortalyq.

Astana sammitter men basqa da manyzdy halyqaralyq kezdesulerdi ótkizetin iri ortalyqqa ainaldy, elimizding basqa qalalary ýshin damudyng ýlgisi boldy.

Astananyng ózinde 2017 jyly «Bolashaqtyng energiyasy» innovasiyalyq kýn tәrtibimen EKSPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylghan kórmesi ótetin bolady.

Qazaqstan konfessiyaaralyq jәne etnosaralyq tatulyq pen kelisim ýstemdik qúrghan memleket damuynyng býkil әlemde tanylghan jana biregey modelin qúrdy.

Memleket basshysy Qazaqstan halqy birligin nyghaytudyng konstitusiyalyq mәrtebesi bar airyqsha instituty – Qazaqstan halqy Assambleyasyn qúrdy.

Álemdik dinderdin, tilderdin, mәdeniyetter men dәstýrlerding toghysyndaghy tarihy aralasuy Qazaqstanda beybitshilik pen kelisim әleumetting adamgershilik jәne әdep normasyna, ortaq mәdeniyetimizding ajyramas bóligine ainalghan qoghamnyng airyqsha ýlgisin qalyptastyrdy.

Ol kópetnostyq pen kópkonfessiyalylyqty Qazaqstannyng strategiyalyq resursyna jәne artyqshylyghyna ainaldyra otyryp, ruhanilyq pen azamattyqtyng qúryshtay qúimasyn meylinshe bekemdey týsti.

N.Á. Nazarbaevtyng beybitshilik pen qoghamdyq kelisim modeli qoghamnyng ýilesimdi damuynyng әlemdik etalonyna ainaldy.

«Mәngilik El» qúndylyqtary Tәuelsizdik jetistikterin, Qazaqstan halqynyng mýddeler ortaqtastyghy men tarihy taghdyryn kórneki beynelep berdi.

«Mәngilik Eldin» jeti qúndylyghy qazaqstandyqtardyng Tәuelsizdikti nyghaytugha, erkin de órkendegen elde ómir sýruge úmtylysyn – ortaq maqsatyn, ortaq mýddeleri men ortaq bolashaghyn biriktirdi.

Qazaqstan halqy qabyldaghan «Mәngilik El» Patriottyq aktisi quatty júmyldyrushy bastaugha, qoghamdyq kelisimdi nyghaytudyng ózegine, býkil qoghamnyng mýddeleri men úmtylysyn birtútas túrghyda bekemdeu qúralyna ainaldy.

Basty baghdary Jalpygha ortaq enbek qoghamy qúndylyqtary bolyp tabylatyn әleumettik túraqtylyq qoghamy qúryldy.

Qazaqstan tәuelsizdigin alghan sәtten bastap Preziydent N.Á. Nazarbaev halyq aldyna әleumettik baghdarly naryqtyq ekonomikasy bar quatty egemen memleket qúru mindetin qoydy.

Áleumettik janghyrtu әleumettik progresting ekonomikalyq erkindikteri men iydealdaryn ýilestikpen óristetip, qogham men әrbir adamnyng әl-auqatynyng artuy ýshin jaghday jasady, qarqyndy damityn enbek naryghyn qúrugha mýmkindik berdi.

25 jylda bala tuu dengeyi 60 payyzgha ósti. Qazaqstan analar ýshin qolayly elder reytinginde jyl sayyn joghary kóterilip keledi. Biz qazaqstandyqtardyng ómir sýru jasyn úzartugha qol jetkizdik. Enbek adamynyng mýddeleri – bizding memleketimizding basty nazarynda. Memleket qazaqstandyqtardyng oquy men kәsiby daghdylaryn ýnemi jetildirip otyruy ýshin jaghday jasaydy, erkin enbekke jәne layyqty enbekaqy alugha mýddeli әrbir azamattyng konstitusiyalyq qúqyqtaryn qamtamasyz etu ýshin óndirister, infraqúrylymdar jәne basqa da nysandar qúrylysyn jýrgizedi.

Bilim beru salasyn keshendi reformalau Qazaqstannyng әlemdik bilim beru kenistiginde layyqty oryn aluyna jaghday jasady.

Otandyq bilim beru jýiesi men ghylymdy jetildiru memlekettik sayasattyng strategiyalyq basymdyqtarynyng biri jәne eldi әleumettik-ekonomikalyq janghyrtudyng sheshushi tetigi bolyp tabylady.

Qazaqstan eresek adamdardyng sauattylyghy dengeyi boyynsha Adam damuy indeksi әlemdik tizimning alghashqy ýshten birine kiredi.

Qazaqstan ziyatker últty qalyptastyru ýshin dәiekti týrde jaghday jasay otyryp, adam damuynyng dengeyi joghary elder tobynan nyq oryn aldy.

Preziydent bastamasynyng arqasynda elde erekshe sipatty «Bolashaq» baghdarlamasy údayy jýzege asyryluda, «Nazarbaev Uniyversiyteti», ziyatkerlik mektepterding keng taraghan jelisi qúryldy. Elimizding kóptegen joghary oqu oryndarynda uniyversiytettik bilim beru dengeyi kóterilip keledi.

Barlyq ónirlerde mynnan astam zamanauy mektepter salyndy.

Últ densaulyghy, densaulyq saqtau salasyn damytu jәne salamatty ómir saltyn qalyptastyru ekonomikalyq jәne әleumettik damudyng manyzdy faktorlaryna ainaldy.

Otandyq densaulyq saqtau salasy әlemdik standarttar dengeyine kóterildi: zamanauy medisina ortalyqtary, auruhanalar men emhanalar salyndy, elimizding barlyq ónirlerinde zertteuler men joghary tehnologiyaly operasiyalardyng býkil spektri jýzege asyryluda. Qazaqstan euraziyalyq kenistikte medisinalyq turizmning ortalyghyna ainalyp keledi.

Halyq densaulyghy kórsetkishterinde BÚÚ Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymy moyyndaghan aitarlyqtay ong ózgeristerge qol jetkizildi.

Qarjy resurstarymen jәne joghary shygharmashylyq qaytarymmen nyghaytyla týsken mәdeniyet salasy quatty damu serpinine ie boldy.

Preziydent N.Á. Nazarbaevtyng bastamasy boyynsha iske asyrylghan «Mәdeny múra» baghdarlamasy otandyq mәdeniyetti saqtau men damytu jónindegi keng auqymdy júmystardyng bastamasy bolyp tabyldy. Qoja Ahmet Yassauy kesenesi, «Tanbaly» arheologiyalyq kesheni siyaqty biregey otandyq eskertkishterdin, sonday-aq «Saryarqa – Soltýstik Qazaqstannyng dalalary men kólderi» tabighy múra nysandarynyng YuNESKO-nyng Býkilәlemdik mәdeny múralary tizimine enui әlemdik manyzy bar oqigha bolyp tabylady.

Tәuelsizdik jyldarynda sport pen salamatty ómir salty salasynda tamasha nәtiyjelerge qol jetkizildi. Sportshylarymyzdyng asa iri halyqaralyq jarystardaghy tabystary quatty jәne birlikshil sportshy últ ómir sýretin Qazaqstannyng jana beynesin jasady. Býginde Qazaqstan sporty eng jaqsy damyghan әlemdegi30 elding qataryna kiredi.

* * *

Tәuelsizdikting Úly Joly mәngi boluy tiyis!

Elordada «Tәuelsiz Qazaqstan» monumentin túrghyzu qajet.

El Konstitusiyasynda Túnghysh Preziydent – Elbasy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng bizding memleketimizdi qúrudaghy biregey ýlesin atap ótudi, Elbasynyng esimin elordanyng atauynda jәne elimizding basqa da manyzdy nysandarynda kórsetudi úsynamyz.

Bizding tútas maqsatymyz – Elbasy tóniregine toptasyp, eng qymbat qazynamyz –tәuelsiz Qazaqstandy kózimizding qarashyghynday saqtap jәne úrpaqtarymyzgha amanattap, «Mәngilik El» qúndylyqtaryn qasterleu.

Tәuelsizdik bizding eng basty úiystyrushyqúndylyghymyz bolghan, qazir de solay jәne bola da bermek.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2388