Qoghamymyzda qordalanyp qalghan, sóitip aqyry qiyn týiinge ainalghan jayttar, ókinishke qaray, jetip artylady. Solardyng ishindegi qany sorghalap túrghany - sozylmaly aurugha úshyrap, arnayy tizimge túryp, tegin dәri-dәrmek alugha tiyisti jandardyng jan azaby kim-kim de de oilandyrmay qoymaydy. Alayda múnday janashyrlyq sezim bizding oblystyng basshlaryna mýldem jat sekildi. Ózge jerlerdegi tәrizdi bizde de keyingi kezderi tegin dәri-dәrmek qasqaldaqtyng qanynday, qol jetpeytin qat dýniyege ainaldy. Osy mәseleni sheshuge bel sheshe kirisuding ornyna bizdegi sheneunikter birese ótirik uәde beredi, bolmasa biri-birine siltey salady. Osydan tura eki apta búryn bizding oblystyq densaulyq saqtau basqarmasyndaghy dókeyler qant diabetine shaldyqqqandargha qajetti tegin dәri-dәrmek mәselesi tolyghymen sheshilip, bәri de qarq bolady degen uәdesi әli kýnge deyin tek qúrghaq sóz kýiinde ghana qalyp otyr.

-Keyde tipti alty ailap dәri-dәrmek bolmaydy,--deydi kýiingen zeynetkerler. -Sosyn, amal joq, ony tolyq baghasyna satyp alamyz. Múny qaltamyz da kótere bermeydi. Onyng ýstine tegin dәri-dәrmek uaqytynda týspegendikten oghan berilgen reseptining merzimi ótip ketedi, bos qaghazgha ainalady. Sodan emhanagha qayta jýgiru bastalady. Bizding qazirgi ómirimiz osynday,-deydi.

Dәri tappay qinalghan zeynetkerler tipti oblystyq mәslihattyng hatshysy Saylaubek Esjanovqa deyin barady. Ol búl mәseleni  sol densaulyq saqtau basqarmasyna qayta baghyttaydy.

-Men olargha dәri-dәrmekti ózing satyp alsan, keyin onyng tolyq qúny qaytaryldatyndyghy jayly týsinrgim kelgen,-deydi osy basqarma basshysynyng mindetin atqarushy Aslan Janyspaev. -Alayda ambulatorlyq-dәrilik qamtamasyz etuge qarajat jetpeydi. Biz óz dengeyimizde búl problemany sheshuge tyrysyp jatyrmyz,-deydi. Bir ýmit medisinalyq saqtandyru qoryn engizuge kelip tirelip túr. Sonda mýmkin, dәri-dәrmekterding sany artyp, mәsele sheshilip qalar.

Shirkin, ýmittengenge ne jetsin. Tek qaytesin, osynau qasiyetti sezim de kóp sýieu bola almaydy. Mәselen, qant diabetimen kópten beri auyratyn Sabyrjan Yahin aqsaqal eki apta boyy dәrisin taba almay qúr sandalyp jýr. Densaulyq basqarmasy sonda da oghan: «sizding mәseleniz әne-mine degenshe sheshilip qalady»,- dep nakty uәde de bergen. Kishkene ghana sakbyrlylylyqqa shaqyrghan. Sәl ghana kýte týrudyng qajet ekendigin aitqan. Alayda búl da әdettegidey saghyzday sozylyp ketti de, uәde sol uәde sýiinde qalyp qoydy. Tegin dәri-dәrmekpen qamtamasyz etu mәselesi әli kýnge deyin ótkir kýiinde túr.

Tegin dәriden basqa tapshy dýnie de jetip artylady. Mәselen, jenildikpen beriletin estu apparatyn aludyng ózi de qiyamet-qayymgha ainaldy.Múny qostanaylyq Qaztay Bәikenov te sezinip otyr. Atalmysh appaartty Qaqana byltyrghy jyldyng nauryz aiynda beruge uәde etumen keledi. Odan әli habar joq. Býginde zeynetker aqsaqal mýldem estimeydi. Sheneunikterding tabaldyghyryn tozdyrugha balasy eritip jýr.

Jalpy, bizding sheneunikterding kim-kimdi de uәde qaryq qylugha  kelgende aldyna jan salmaytyndyghyna tang qalasyn.

-Apparatty jaqyn arada alyp qalarsyz. Qazir onymen tikeley ainalysyp jatyrmyz. Alasyz,-dep aqsaqaldyng kónilin bir kóterip tastady oblystyq ýilestiru jәne әleumettik baghdarlamalar basqarmasynyng basshysy Gýlnәr Ábenova. Alayda basshy onyng dәl uaqytyn aita alghan joq. Onyng aituyna qaraghanda bәri de tenderding qashan ótuine baylanysty kórinedi Mýmkin, әlgi apparat osy jyldyng alghashqy jarty jyldyghynda qolyna tiyip qalar. Aqasqal bolsa, sol bir kópten kýtken apparatyn aldaghy 9-shy Mamyr Jenis kýni alyp quanyp qalarmyn degen ýlken ýmit qúshaghynda.

«Perishtening qúlaghyna shalynsyn» deymiz-daghy. Basqa qolymyzdan ne keledi?

Ángime, týptep kelgende, jergilikti sheneunikterding sol tegin dәrilerdi bergisi kelmey, qyrsyghyp otyrghandyghynda emes. Problema bayaghydan beri jyry tausylmay kele jatqan «memlekettik satyp alu» degen pәlede jatyr. Ol ne der kezinde shart jasamaydy nemese qajetti dәri berushiler tabyla qoymaydy, bolmasa baghalary  tym qymbat bolyp shyghady. Qysqasy, osy jýiening kemshiliginen sozylmaly aurudan jany japa shekkenderge qayghy ýstine qaygha jamalyp jatyr. Bizding tang qalatynymyz atalmysh jýiening mýltiksiz júmys isteuine qajetti jaghday tughyzbay otyrghandyghy. Biylik basyndaghylar bolsa «biz qayteyik, jýiening jayy osynday» dep óz dәrmensizdigin aqtaghysy keledi. Osy orayda bizde: «Anau ózimiz kýnde maqtap, solargha tenelemiz dep barymyzdy salyp jatqan damyghan shetelderde de bizdegidey syrqat jandar dәrihanalardy jaghalap, top-tobymen órip jýr me? Álde olarda búl mәsele basqasha sheshilgen be? Eger olarda búl útymdy da tiyimdi sheshilse, nege ony bizde qoldanbasqa?» degen bir-aq súraq tuyndaydy.

Tek biz úghan jauap taba alar ma ekenbiz? Álde Abay ghúlama aitpaqshy «Jartasqa bardym, kýnde aiqay saldym, odan da shyqty janghyryq» degenning keri keler me eken?

Jaybergen Bolatov

Qostanay