Býgin mamyr aiynyng sony men mausym aiynyng basynda bolghan Qazaq kóshine qatysty eki ýlken tarihy janalyqty arnayy atap ótip, Sizderdi El ómirindegi osynau zor quanyshpen qúttyqtaghandy jón dep taptym, Aghayyn!

Onyng birinshisi – «Sheteldegi etnikalyq qazaqtardy qoldau jónindegi 2018 - 2022 jyldargha arnalghan is-sharalar josparyn bekitu turaly» Qazaqstan Respublikasy Ýkimeti Qaulysynyng (http://adilet.zan.kz/kaz/docs/P1800000280) qabyldanuy; Ekinshisi, «Otandastar qory» kommersiyalyq emes aksionerlik qoghamyna jana preziydenttin(http://abai.kz/post/71769 ) taghayyndaluy.

Endi osy eki ytuly oqigha turaly jeke-jeke aityp óteyik.

Ótken jyly mausym aiynyng 22-25-i kýnderi Astanada Dýniyejýzi qazaqtarynyng V Qúryltayy dýrkirep ótkeni, sol Qúryltayda Zauytbek Túrysbekovtyn Qauymdastyqqa tóragha bolyp bir auyzdan saylanghany – tórkýl dýniyedegi Alash balasynyng bir úmytylmas oqighasy bolyp, este qalyp edi. Qauymdastyqtyng qatardaghy jay úiym emes ekeni jayly (http://abai.kz/post/54914 ) sol Qúryltay qarsanynda toqtalyp, óz oiymyzdy aitqamyz. Mine, sodan beri de attay shauyp bir jyl óte shyghypty. Songhy uaqytta úiymgha әrtýrli artyq-kem әngimeler aityla bastaghany berlgili.

Áriyne, ataghy Alatauday osy ýlken úiymdy basqaru, júmysyn jýrgizu ýshin qomaqty qarjy kerek ekenin biz óte jaqsy týsinemiz. Qauymdastyq basshysy qarap jatpay, mine, bir jyl degende sol qarajat mәselesin sheshti. Qarajat bolghanda qanday, әrbireuine atan týiening beli qayysatyn otyzgha tarta tarmaqqa bólinip, baqanday tórt jylgha josparlanghan is-sharalargha emin-erkin jetetin, bes qúrlyqtaghy qazaq ataulygha atbasyn tireuge taryqtyrmaytyn zor kólemdegi qarajat! Qaulyda atalghan is-sharalar josparyn qarjylandyru kólemi Qazaqstan Respublikasynyng zannamasyna sәikes, tiyisti qarjy jylyna arnalghan respublikalyq budjetti qalyptastyru jәne naqtylau kezinde naqtylanady eken. Shynyn aitu kerek, Qauymdastyq – Qauymdastyq bolghaly dәl múnday Ýkimet dengeyindegi jospary kemeldi, qarjysy qomaqty baghdarlamagha qol jetkizip kórgen emes. Búl – birinshiden, taghdyry talapaygha kóp týsken, aldy joyylyp ketuding az-aq aldynda túrghan shettegi qandastarymyzgha jasaghan Qazaq Ýkimetining zor qamqorlyghy, eldigimizding belgisi bolsa, ekinshi jaghynan Qauymdastyq Tóraghasynyng birinshi orynbasary bolyp otyrghan kórnekti memleket jәne qogham qayratkeri Zauytbek Qauysbekúlynyng iskerligi men bedelining arqasynda qol jetken nәtiyje ekenin sýiinishpen aituymyz kerek!

Ekinshi janalyghymyz, «Otandastar» qoryna preziydent bolyp Núrtay Ábiqaev aghamyzdyn taghayyndaluy.

Sóz joq, Núrtay Ábiqayúly Tәuelsiz Qazaqstandy órkendetude Últ Kóshbasshysy Núrsúltan Nazarbaevtyng qasynda kele jatkan biregey túlgha. Elbasy búl kisige eng qiyn sәtterde asa jauaty qyzmetterdi nyq senimmen tapsyryp otyrghanyn jәne ol júmystardyng tóniregindegi dýley syn-qaterlerdi Núrtay aghamyzdyng qara nar qúsap qayyspay kótere alghanyn kózimizben kórdik. Mine, endi әbden tolysyp, bet qaratpaytyn bedel jinaghan Aghamyzgha Preziydetimiz taghy bir tarihiy-strategiyalyq manyzy tótenshe zor mindetti arqalatyp otyr.

Elbasynyng kóshi-qon sayasatynyng qoldaushysy, Qazaq kóshining janashary  retinde «Túnghysh Preziydentting kóshi-qon qoryn» qúru mәselesin 2011 jyldan bastap (http://abai.kz/post/10603 ), tynbay kóterip keldim. Sebebi, múnday Qordyng últynyng ýshten biri alys-jaqyn shetelderde taryday shashyrap jýrgen biz sekildi jas memleket ýshin auaday qajet ekenin týsindim. Sol arman oryndalyp, ótken jyly Elbasymyz «Otandastar» degen atpen kóshi-qon qoryn qúrudy tapsyrdy. Kóp ótpey Ýkimet 2017 jylghy 13 qazanda №644 qaulysy shygharyp, «"Otandastar qory" kommersiyalyq emes aksionerlik qoghamyn» qúrdy.

Mysaly, evreylerding "Kóshi-qon" qorynyng irgetasy 1846 jyly qalanghan. Túnghysh týiindemesin jasaghan kisi "Ózimizdin" kәdimgi Karl Marks eken. Qor qúrylghan tústa Izrailide nebary 10 myng 29 adam ghana bolypty. Izraili memleketi qúrylghan kýni (1848 jyl, 14 mamyr) olardyng sany osy últtyq Qordyng jebeuimen bir-aq kýnde 600 myng adamgha tolyqqan. Qysqasy, evreyler qor arqyly memlet qúrdy. Dýniyening týkpir-týkpirinde jýrgen etnikalyq evreylerding baylary men orta taptary óz tabystarynan sol Últtyq Qorlaryna aqsha qúiyp otyrady. Shetelde qonys tepken әrbir evrey úrpaghynyng ómirinde bir ret sol qordyng esebinen tarihy otany Izrailige baryp, sayahattap qaytugha qúqyghy bar.

Mine, «Qor» dep, osyny ait!

Men Núrtay Ábiqaev aghamyzdyng «Otandastar» qoryna basshy bolyp taghayyndalghanyn estigende qatty quandym. Esime birden evreylerding "Kóshi-qon" qory týsti. Qordy zor etetin – qarjy. Jeti ólshep, bir kesetin kәsipker degen qauym anau-mynaugha shyghyndala bermeydi. Atalarynyng basyna tas ornatu men asyna at shaptyrudan ary asa almay jýrgen býgingi qazaq búrjuazdaryn múnday últtyq dengeydegi auqymdy sharagha qarjy qúighyzu da onaygha soqpasy belgili. Últ Kóshbasshysy Núrsúltan Ábishúly ótken jyly Dýniyejýzi qazaqtarynyng V Qúryltayynda osy «Otandastar» qoryn qúru turaly Ýkimetke tapsyrma berip jatyp, «Biz elimizdi bay el jasaymyz dep úmtyldyq. Baylary kóbirek bolsa, olar eline júmys berse, memleketine kómektesse, ghaniybet. Sondyqtan men solardyng barlyghyna, jalpy Qazaqstanda túratyn barlyq qazaqtargha ýndeu tastaymyn. Biz Soltýstik Kavkazdan kelgen bolgarlargha, sheshenderge barlyghyna ýiimizge әkep tastaghanda, solargha qorghan bolyp, shamamyz kelgenshe qúshaghymyzdy jaydyq qoy. Al endi ózimizding qazaqtargha nege solay jasay almaymyz. Qany qazaq biznesmenderge osy qorgha әrqaysysy ýlesin qosugha shaqyramyn!» dep, ýndeu tastaghany bar.

Mine, sol Elbasy Ýndeuine say, «Qany qazaq biznesmenderge» sózin ótkize alatyn, men bilgende, eki túlgha bar. Onyng birinshisi, әriyne, ýlken Núrekeng – Núrsúltan Nazarbaev ta, ekinshisi kishi Núrekeng – osy Núrtay Ábiqaev aghamyz.

Ertennen bastap, Núrtay aghanyng jana qyzmetine «Qútty bolsyn!» aityp, kәbiyneti aldyna kezekke túratyn B.Ótemúratov, A.Ibragimov, V.Kiym, T.Qúlybaev pen D.Qúlybaeva bastaghan otandyq oligarhtarymyzdyn әrqaysysy «Mine, Agha, kórimdiginiz!» dep, «Otandastar» qorynyng esepchotyna bir-bir million AQSh dollarynan laqtyryp-laqtyryp jiberetinine senimim kәmil! Eng aldymen búl Qorgha qarjy qúngda  alys-jaqyn shetelderde túryp jatqan etnikalyq qazaqtar men tәuelsizdik jyldary Atajúrtqa kóship kelgen qandastarymyz ýlgi, bastamashy boluy kerek! Óz basym kelesi aidan bastap enbekaqymnyng 1%-yn «Otandastar» qoryna audaryp otyram. Odan arghy jerde, Qor basshylyghy ózin qazaqpyn, qazaqstandyqpyn deytin jyldyq tabysy 100 myng AQSh dollarynan joghary әrbir kәsipker azamatty tabysynyng 0.1 payyzyn, qatardaghy tabys kózi bar adamdardy tabysynyng 0.01 payyzyn atalghan Qordyng qorjynyna salyp otyrugha mindetteytin Zang qabylldatugha nemese Zandyq kýshi bar Jarlyq shyghartugha yqpal etse, tipti núr ýstine núr bolar edi. Demek, ainalasy tórt-bes jyldyng kóleminde bizding «Otandastar» qorymyzdyng irgetasy nyq qalanyp, evreylerding "Kóshi-qon" qorymen ýzengi qaghystyra bastaydy dep senem. Eng bastysy, basshy bolyp qazaq qorynyng irgetasyn qalaytyn iri azamattyng kelgeni jaqsy boldy.

Aytpaqshy, Qordyng Diyrektorlar kenesining tóraghalyghyna Dýniyejýzilik qazaqtarynyng qauymdastyghy tóraghasynyng birinshi orynbasary Zauytbek Túrysbekov aghamyzdyng saylanuy da «Biter isting basyna, jaqsy keler keler qasyna» bolyp túr.

Toy toylap, dop teuip jýretin uaqyt emes. Myng dana taralymmen «Tughan til» jurnalyn shygharyp alyp, bes qúrlyqtaghy bes million aghayyngha «Sheteldegi qazaq mәdeny ortalyqtarynyng súranystaryna qaray gumanitarlyq baghyttaghy әdebiyettermen qamtamasyz etemiz» dep, «Kishi qúryltaylatyp» shauyp jýretin Mamashevtyng zamany kelmeske ketti. Qazirgi tanda «Núr Otan» partiyasynyng bastamasymen Qazaqstandaghy barlyq kitaphanalarda onlayn jýiesi iske qosylyp, barlyq kitap qorynyng sifrly núsqalary dayyndaluda. Kez-kelgen kitap pen oqulyqty kez-kelgen qazaq kez-kelgen elde otyryp oqy beredi. Esesine, evrey qúsap qordyng esebinen «jas turisterdi» Qazaqstangha shaqyryp, Otanymen tanystyru әlde qayda paydaly bolmaq.

Keshe ghana Elbasymyzdyng Qytay Elindegi memlekettik sapary bolyp, eki el arasynda 9 iri kelisimge qol qoyyldy. Onyng ishinde adam tózgisiz sayasy qysymgha úshyrap, Atajúrtqa kelui múng bolyp otyrghan Shynjandaghy qazaq mәselesining qamtylmaghanyn kórip, ensemiz týsip ketip edi. Artynsha parasatty Elbasymyz saparyn qortyndylap, jurnalisterge bergen suhbatynda «Qazaqstan men Qytay arasynda sheshimin tappaghan mәsele joq!» dep, ýmit otymyzdy jarq etkizdi. Aytyp, auyz jappay jatyp, «Otandastar» qorynyng preziydenti taghayyndalyp,  óz júmysyn bastaghany mәlim boldy.

Bir sózben aitqanda, «Otandastar» qory men Qauymdastyqtyng barsha júmysynyng týiini - alystaghy aghayyndy Atajúrtqa tartu! Qazaqtyng eki qara nary kótergen jýk jolda qalmaydy. Sheteldegi etnikalyq qazaqtardy qoldau jónindegi Baqytjan Saghyntaev qol qoyghan Ýkimet qaulysynda Ortalyq jәne jergilikti atqarushy organdardyng jyl sonyna qaray QR Mәdeniyet jәne sport ministrligine,  Mәdeniyet jәne sport ministrligi QR Premier-Ministrining Kensesine Jospardyng is-sharalarynyng iske asyrylu barysy turaly jiyntyq aqparat berip túruy mindettelgen.

Al, «Otandastar» qory men Qauymdastyqqa halyqtyng qoyatyn súraghy men alatyn esebi bireu ghana. Ol – «Atajúrtqa biyl qansha qazaq otbasy kóship kelip ornalasty?!».

Eki aghamyzdy jana qyzmetterimen, Sizderdi «Otandastar» qory óz júmysyn bastauymen qúttyqtaymyn, qandastar!

12.06.2018

Astana

Abai.kz