Qazir túrghyn ýy naryghy kýiip túrghan zaman. Búl sala «7-20-25» ipotekalyq baghdarlamasy iske qosylghannan sәtten tipten qyza týsti desek te artyq etpeydi. Al, Preziydentting pәrmenimen bastalghan memlekettik baghdarlama qolgha alynghanda búghan deyin óz betimen túrghyn ýy túrghyzyp, halyqqa úsynyp kelgen jekemenshik qúrylys kompaniyalardyng ayaq alysy men bolashaq baghdary qanday bolmaq? Osy rette kiyeli Manghystau ónirindegi túrghyn ýy naryghyna belsene aralasyp jýrgen «Niyet  stroy serviys» JShS jәne «Alma- real  partnership» qúrylys kompaniyasynyng diyrektory Sәngýl Amanjolovamen súhbat qúrghan edik.

- Sәngýl hanym, qúrylys naryghynda qansha jyldan beri enbektenip kelesiz? Estuimizshe, osyghan deyin Aqtauda birneshe baspanany az payyzben halyqqa bergen ekensizder. Ózgeler eki asap qalugha tyrysatyn zamanda ne ýshin múnday qadamgha barghan ediniz?

- Men alghashynda rieltorlyq kompaniya ashyp, sonyng isin qolymnan kelgenshe dóngeletken edim. Búl 2015 jyldyng nauryz aiy bolatyn. Rieltorlyq qyzmetti bәri biledi ghoy, bireuding ýiin satugha nemese satyp alugha kómektesemin degendey. Aldyna kóptegen adam keledi. Sóite jýrip kóp nәrsege qanyqtym. Halyqty baspana mәselesi qatty tolghandyrady eken. Elding әleumettik jaghdayy tikeley baspana joqtyghyna baylanysty ekenine kózimdi jetkizdim. Bir qaraghanda janyng ashidy. Biraq, qoldan keler qayran joq. Sodan 2016 jyly bir baylamgha toqtap,  Manghystau ónirindegi beldi-bedeldi qúrylysshy aghalargha bardym. Ózim kórgen mәselelerdi aityp, halyqtyng mýmkindigi joq ekenin, sondyqtan bes jylgha bólip tóleuge ýy bereyik dedim. Qolymyzdan kelgenshe qarapayym júrtqa kómegimizdi kórsetsek, halyqtyng batasyn alatynymyzdy jetkizdim. Osylay ýy súrap barghanymda Súnghat Anshybaev degen aghamyz betimdi qaytarghan joq. Mening súrauym boyynsha 30 pәter berdi. Sol ýilerdi túrghyn ýige múqtaj jandargha bes jyl bólip tóleuge shygharyp berdim. Talap boyynsha jana pәterding iyesi alghashqy jarna retinde negizgi qúnnyng  30 payyzyn tóleu kerek, al qalghan 70 payyzynan 5 jyl ishinde qútyluy tiyis. Basynda internetke habarlama taratqanbyz. Kónilde kýdik te joq emes. Alayda, 30 pәter pyshaq ýstinde bólinip, lezde satylyp ketti. Tipti, ýiden qúr qalghandar bizge renjip, «nege kóbirek pәter bólmegensinder» dep jatqanyn da estidik.

Minekey, osy jaghdaydan song bolashaqqa jospar qúra bastadym. Baspanagha degen súranys óte kóp. Biraq, barlyghy halyqtyng kónilinen shyqpaydy, ne bolmasa qaltasy kótere almay jatady. Azdy-kópti tәjiriybe jinaqtam ýlgerdim. Endi batyl sheshim qabyldap, iske kirisuim qajet. Sodan ne kerek, 2016 jyldyng ayaghynda kópqabatty túrghyn ýy túrghyzu ýshin ynghayly jer alugha bekindim. Shynymdy aitsam, eshkimnen aqyl súramadym, kenespedim. Kózimdi tars júmdym da, oigha alghan isimdi bastap kettim. Áriyne, adam balasy shyn niyetimen iygi is bastasa josparlaghan júmysynnyng tasy órge domalap, qiiy kele ketedi eken. Qazirgi uaqytta barlyghyna shýkirshilik etemin. Qúrylysy qarqyn alghan túrghyn ýiimiz boy kóterip, 2-shi, 3-shi qabatqa jetip qaldy. Múny biz jogharyda ózim bastaghan jobama oray 5 jyl merzimge satyp jatyrmyz. Satyp alushy tek qana pәterding óz baghasyn  tóleydi. Eshqanday payyz, ýsteme qospaymyz. Bizding úsynymyzdy túrghyndar qyzu qoldap, kóptegen kelisimder jasaluda. Barlyghy rizashylyghyn aityp, ózderine qolayly jaghday tughyzghanymyz ýshin alghysyn jaudyryp jatyr. Sirә, búdan artyq baqyt joq shyghar dep oilaymyn.

- Sonymen siz qolgha alghan kópqabatty túrghyn ýiding qúrylysy qashan ayaqtalmaq?

- Áriyne, mýmkindiginshe tezdetip qúrylys júmystaryn ayaqtasaq, sol ýshin pәterge zәru túrghyndargha tiyimdi bolmaq. Al, osy jyldyng sonynda bir kópqabatty túrghyn ýidi qoldanysqa berudi josparlap otyrmyz. Negizinde 16-shaghyn audannan 0,5 gektarlyq eki jerden qúrylys bastadyq. Birinshi bolyp satyp alushylargha beriletin túrghyn ýy 11 qabattan túrady. Búl ýide 180 pәter ornalasqan.

- Qazir júrtshylyq memlekettik baghdarlamalardan bólek, qúrylys kompaniyalardyng ózderimen tikeley kelisim-shartqa otyryp, nesiyege baspana alyp jatyr. Mәselen, sizder qanday payyzdyq mólsherlememen beresizder jәne әleumettik jaghdayy tómen júrtshylyqqa jenildik  qarastyrylghan ba?

-  Adamnyng bәri baspanany arman etkenimen, oghan ekining birining qoly jete bermeytini ras. Onyng ýstine  aldymen әleumettik jaghdayy tómen týrli otbasylar kelip jatady.  Bireui kópbalaly bolsa, ekinshi biri jalghyzbasty, odan ózgesi mýgedek jandar degendey... Barlyghy ózining jay-kýiin týsindirip, nebir ótinish aitatyny jasyryn emes. Shyny kerek, múnday sәtterde baspananyng alghashqy bekitilgen qúnyn tómendetip, barynsha satyp alushygha ynghayly bagha úsynugha tyrysamyn. Tipti, alghashqy bekitilgen merzimdi 5 jyl emes, kerisinshe 7-8 jylgha da sozamyn. Óitkeni, biz halyqtyng әl-auqatymen, tap qazirgi túrmysymen sanasuymyz qajet. Kerek deseniz, bar múnyn jetkizgen jandy indete teksermeymin. «Mynanyng aityp otyrghany ras pa, әlde ótirik pe» degen oy sanama kirip-shyqpaydy. Sebebi, әrbir satyp alushynyng sózine senimmen qaraymyn. Eger adamdar arasynda bir-birine degen senim bolmasa, onda qogham da, atqaryp otyrghan ising de algha jyljymaydy, eshqashan damymaydy. Al, bizge kelushiler ózining shama-sharqyna qaray keng kólemdegi ýy alamyn nemese odan kishirek pәter alamyn dep, tandauyna qaray satyp alady.

Osy rette taghy bir qosarym, ómir bolghasyn adamnyng basynan týrli oqighalar ótip jatady ghoy. Keybireuler qayta kelip, «mynaday jaghday bolyp qaldy, әri qaray aqshamyzdy qaytyp alamyz» deytin kezder kezigedi. Onday sәtte eshqashan tútynushymyzdyng meselin qaytarghan emespiz. Kez kelgen orayda búghan deyin tólengen barlyq somany bir tiynyna deyin qaldyrmay qaytaryp beremin. Búl da halyqtyng bizge degen senimin kýsheytedi degen oidamyn.

- Sizderde naryq baghasyna sәikes ýiding sharshy metri qanshadan?

- Bizding baghamyz boyynsha pәtirding 1 sharshy metri 120 myng tengege ten. Múnday bagha halyqtyng qaltasyna say keledi dep esepteymin. Áriyne, 2016-2017 jyldary 150-160 myn, tipti 180 myng tengeden satylghan kezder bolghan. Biraq, qazir onday baghany alyp tastadym. Qaltama artyq payda týspese de baspanagha múqtaj jandar ýy alyp, qonys toyyn toylasyn, baspana baghynyng tәtti sezimin sezinsin degen oigha bekidim. Bar maqsatym – halyqtyng alghysyn alu.

-  Óziniz jaqsy bilesiz, jaqynda ghana «7-20-25» baghdralamasy iske qosylyp, qújat qabyldau bastaldy. Alghashqy nesie de berildi. Keybir sarapshylar  túrghyn ýy naryghyndaghy bagha qúbyluy mýmkin deydi. Qúrylys kompaniyasynyng basshysy retinde sizding aitarynyz qanday?

- Memleket tarapynan halyqty baspanamen qamtu ýshin týrli baghdarlamalar qabyldanyp jatsa, nege quanbasqa?! Sebebi, elmizding әrbir túrghyny túrghyn ýiding zardabyn tartpay, kez kelgeni basyna baspana ala alsa, eldigimizding aighaghy ghoy... Áriyne, «7-20-25» baghdarlamasyna ýmit artqandardyng mindetti týrde resmy tabys kózi boluy qajet. Kóptegen qújat jinaytyny taghy bar. Ári ipotekalyq baghdarlama boyynsha nesiyege ýy beretin bankke qúrylysy ayaqtalghan pәter qajet. Al, mende әli de qúrylys jýrip jatyr. Biraq, mening tәjiriybemde múnday iygi bastama 2016 jyly bastalyp ketken bolatyn. Eshqanday payyz qosylmaydy. Ýiding baghalanghan qarjysynyng belgili payyzyn aldyn ala tóleydi, qalghanyn asyqpay 5 jyl ishinde ótep bitui shart. - Endi ýy sapasyna toqtalsaq. Osy naryqtaghy әriptesterinizding salghan baspanalaryna kóniliniz tola ma jәne ózderiniz sapagha qanshalyqty mәn beresizder?

- Qay qúrylys kompaniyasyn almanyz, ózi túrghyzghan ýiding sapasyn jaman demeytini aqiqat. Naryq zandylyghy da solay. Ózining tauarynan tiytimdey min kóretinderdi keziktirmeppin. Biraq, әrkim ózi ýshin jauap berui qajet. Sondyqtan men ýiding sapasyna qatty mәn beremin. Sebebi, qúrylysy ayaqtalghan ýiler uaqytsha, is bitti, qu kettining kerin keltiretin dýnie emes qoy. Kýni erteng bir jeri qúlap, úshyp ketip jatsa elden úyat qoy. Tútynushylar saghan senip bar qarjysyn salady, odan әri qalghanyn bólip tóleydi. Al, sizding óniminiz oghan say bolmasa júrtty aldaghan bolyp shyghasyn. Biz betondy qoldan qúyamyz. Onyng ózine tәn kebetin uaqyty bar. Irgetasy myqty ýy kez kelgen jaghdaygha tótep bere alatyny sózsiz. Sonday-aq, satu bóliminde eshkimnen eshtene jasyrmay barlyghyn ashyp kórsetemiz. Onda barlyghy taygha tanba basqanday bederlenip túr. Qanday sement, qanday qúm, qanday armatura ketti, bәri-bәrin tútynushygha aityp beremiz. Eger tek aqshany ghana kózdeseng tez-tez tapsyryp, qútylyp ketuge bolady. Alayda, bolashaqta tirnektep jinaghan abyroyyng men bedeline kólenke týseri haq.

- Túrghyn ýy naryghyn retetu ýshin qanday úsynys aitar ediniz?

- Eng birinshi aityrym, qazir kóptep salynyp jatqan elitalyq ýilerdi halyqtyng qaltasy kótere bermeydi. Sondyqtan, júrttyng shamasy jetetindey túrghyn ýilerdi kóbeytuimiz shart. Al, jekelegen qúrylys kompaniyalaryna memleket tarapynan qoldau bildirilip, qarjy bólinse núr ýstine núr bolatyn edi. Mәselen, maghan sonday qoldau tanytsa sózsiz 150-200 baspanany jergilikti әkimdikke beretin edim. Búl ýilerdi jetim-jesir, kópbalaly jәne jalghyzbasty otbasylargha taratyp, sauap alugha bolady. Sebebi, mening ózim de baspana zaryn bir kisidey tartqan jannyng birimin. Sheshemiz ómirden erte ótip ketti, ózim ol kezde jas edim. Pәter jaldap túrdyq, bireumen qonsylas ta boldyq. Sonda oilaytynmyn, «nege keybireulerding qos-qostan pәteri bar, nege ózgelerde joq» dep. Nege biz onsyz da jaghdayy jaqsy adamdy bayytyp, pәterine aqsha tóleymiz degen súraq maza bermeytin. Al, biz úsynghan sharttar arqyly júrt osynday qiyndyqtardan qútyla alady. Qalghan qarjyny 5 jylgha bólip tólese de, sonynda ýy ózining atynda qalady.

Sózimning sonynda aitarym, halyqtyng aldyna adal enbegin, taban aqy manday terinmen shyqsang beting ashyq, jýzin jarqyn bolady. Qay salada jýrsek te әueli qalta men qúlqynnyng qamyn emes, halyqtyng jayyn oilauymyz kerek.

-  Súhbatynyzgha rahmet!

Abai.kz