Rasynda, tirshilikting qúlshylyqsyz, al qúlshylyqtyng tirshiliksiz mәni bolmaytyny sekildi, adamnyng ómir sýru salty myng qúbylghan myna zamanda ruhany qúndylyqtar manyzy kýn sanap artuda. Izgilikke negizdelmegen isting ilgeri jýrmeytinin ómirding ózi dәleldeude.

Túlghanyng kisilik kelbeti turaly jazylghan enbekterdi tújyrymday kele, adamnyng ruhany әlemin eki ghylymgha bólip, qarastyrugha bolady. Birinshisi – ishki ruhany jan-dýniye, ekinshisi – syrtqy amal-әreket. Eki negiz ózining kórkem ýilesimin tapqanda ghana hәkim Abay menzegen «tolyq adam» dengeyine jetedi. 

Kisining adamgershilik kelbetin qalyptastyratyn faktor – adam denesining patshasy – jýrek. Meyirim, ynsap, ar men úyat, jylulyq jýrekten taraydy. Adamnyng júdyryqtay jýregi onyng túlaboyyndaghy әrbir aghzagha әser etedi. 

Alla Elshisinin: «Rasynda, denede bir kesek et bar, ol týzu bolsa, qalghan dene býtindey týzeledi, ol búzylsa, qalghan dene týgelimen búzylady. Ol – jýrek», – degen hadiys-shariyfining pәlsapalyq mәni osy. 

Oyshyl ghalym Ábu Hamid әl-Ghazali: «Jýrek auyrsa, ózine qatysty amaldy oryndaudan maqúrym qalady. Jýrekting oryndauy tiyis amaly: bilim alu, hikmet ýirenu...» – degen eken. Al Abaydyng qara sózinde keletin ghylymnyn: «...Men jýrekti jaqtadym. Qúdayshylyq sonda, qalpyndy taza saqta, Qúday Taghala qalpyna әrdayym qaraydy», – degeni bar. Sayyp kelgende, ishki ruhany jan-dýniyening tazalyghy jýrek dertin emdeumen tikeley baylanysty.

Birinshiden, men myna mәseleni airyqsha atap ótkim keledi. Adam óz oiyn jat pikirge toltyrsa, sana sonyng yqpalynan shygha almay qalady. Biz kóp jaghdayda erteng bolatyn iygi isting dәl qazir jýzege asqanyn qalaymyz. 

Osylaysha, Jaratqannyng óz zanyn úmytyp ketemiz. Ár nәrse óz uaqytynda bolady. Bolashaqtan ýmit kýtken adam әueli problemalardy oilamaydy, kerisinshe mýmkindikterdi qarastyrady. Ár nәrsening qayyryn tilep, mýmkindikke úmtylghan pendening ótkinshi mәselesi ózdiginen sheshile bastaydy. 

Óitkeni, mýmkindik alghy shepke shyqqan sәtte uaqytsha qiyndyqtar ekinshi oryngha yghysady. Aqyldy adam synaqty jaqsylyqqa ainaldyra biledi. Alla Taghala Qúranda: «...Senderding jaqtyrmaytyn keybir nәrselering ózderine qayyrly boluy mýmkin...» («Baqara» sýresi, 216-ayat) – deydi. Ár isting qayyry bar dep bilgen músylmangha búl ayat ýlken jiger syilaydy.

Ekinshiden, psihologiyada «ynsapsyz mentaliytet» degen tújyrym bar. Búl – ómirdegi sәtsizdikterdi ózgeden kóru degen úghymgha sayady. Aynaladaghy adamdardyng ghibratty ghúmyrynan shabyt ala biletin kiside «parasatty oilau» psihologiyasy qalyptasady.

Beynelep aitqanda, bireuding mereyi tasyp jatqanda, jigeri qúm bolyp, sergeldenge әste týspeydi. Ony «nege?» degen saualdan búryn «nege bolmasqa?» degen oilar ýmitine qanat bitiredi. 

Ómirdegi synaqty sabyrlyqqa jendirgen jan parasat biyiginde qala bermek. Ruhany jan-dýniyesi bay adam osy joldy tandaydy.

Ýshinshiden, qoghamda kórinis tapqan mәseleler – otbasylyq kelensizdikter, onyng ishinde ajyrasu oqighalary, suisiyd, bireuding aryn taptau, úrlyq, zorlyq-zombylyq, t.b. Osynday kýrdeli mәselelerdi sheshuding bir ghana quatty joly – ruhy biyik sananyng qalyptasuy dep atar edim. Sana týzelse – adam týzeledi. Adam týzelse – qogham týzeledi. Pendening boyyndaghy iman-senim – barsha jamandyqtyng qalqany. Biz osy baghytta júdyryqtay júmylyp, kóbirek júmys isteuimiz kerek.  

Tórtinshiden, QMDB ózining san-salaly qyzmetinde tórt baghytqa basymdyq beredi. Ol – sauat ashu, shәkirt tәrbiyeleu, qayyrymdylyq jasau, diny aghymdarmen júmys. Biz búl baghyttaghy is-sharalarymyzdy bir sәtke de toqtatpay, jandandyra týsemiz.         

Bizding basty qúndylyghymyz – elding amandyghy men jerding tynyshtyghy, birligi men beybitshiligi. Din qyzmetkerleri múny aitudan eshqashan jalyqqan emes. Óitkeni, payghambarymyz progresske ýndegen. Damudyng jolyn kórsetken. Keritartpa kózqaras algha jyljudy tejeydi. 

«Otandy sýy – imannan», – degen ataly sóz bar. Búl – tilge jenil bolghanmen, jýrekke jyly tiyetin naqyl. Otbasyn izgilikke tәrbiyeleu, elding iygiligine qyzmet etu, túraqtylyq pen tynyshtyqqa tileules bolu, mine, Otandy sýiy degen osydan bastalady. Otanshyl adam óz ortasyn bereke men birlikke bólep, izgilikke ýndep jýredi.    

Rasynda, halyqqa qyzmet etuden asqan ghaziz nәrse joq. Áygili Áyteke biydin: «Ómirim – halyqtiki, ólimim – ózimdiki», – deytini sondyqtan. Ardaqty payghambarymyz Múhammed (oghan Allanyng salauaty men sәlemi bolsyn): «Aralarynda eng jaqsylaryng – ainalasyna paydaly bolghandaryn», – dep qoghamgha shuaghyn shashyp, jaqsylyghyn jayyp jýretin kópshil kisining mәrtebesin erekshe atap ótken.

Osyndayda halyq danalyghynda aitylatyn:

«Jaman erding qayghysy,

Óz otynyng qasynda.

Jaqsy erding qayghysy,

Auylynyng basynda», – degen oramdar oigha oralady...

Hadis tәliminde aitylghanday, músylman qauymy beyne bir әrbir bólshegi bir-birin jymdastyryp túrghan ýiding qúrylysy sekildi bir denege úqsaydy. Júbansa – júbanady, quansa – quanady. Otannyng qadirine jetip, elde bolyp jatqan jetistikterge quanu da – músylmandyq sipat.

Ghúlamalar: «Eng jaqsy ómir – jan-dýniyening tynyshtyghy. Dýnie jamandyqtarynan aman jýrek – sau jýrek. Sau jýrekting iyesi bolu qanday baqyt?!» – degen eken. Rasynda, búl dýniyening lәzzaty imandylyq joly, ruhany baylyq. Ruhy biyik adam shynayy baqytqa bólenedi. 

Alla Taghala Otanymyzdy, elimizdi, jerimizdi, halqymyzdy týrli býlikten saqtap, óz panasynda saqtaghay! Ámiyn!

Serikbay qajy Oraz, 

Qazaqstan músylmandary diniy
basqarmasynyng tóraghasy, Bas mýftiy

Abai.kz