Nege ekeni belgisiz, bizding elde ana tilimizding qazirgi mýshkil jaghdayy jayly әngime qozghala qalsa, orys tildi baspasóz múny birden tiksine qabyldap, últaralyq qaqtyghys bastalatynday attanday jóneledi. Múny ózderinshe dәiektemek bolyp tyrashtanatyn neshe týrli sayasatkerler men politologtar tabyla ketedi.

Kýni keshe ghana astanamyzda ótken qoghamdyq senim jóninidegi últtyq keneste belgli sayasatker Múhtar Tayjan osy ana tilimizding mәrtebesin kóteruding mezgili jetkeni jayly pikir bilirgeni sol-aq edi «Vremya» gazetining túraqty «aqylmany» әri «kenesshisi» Daniyar Áshimbaev degen «búl qauipti mәsele» degen baghyttaghy «delelsymaqtar» aityp, birden dýrse qoya berdi. Yaghny búl bilgishting aituyna qaraghanda, biz til mәselesin eshqashan qozghamay, jyly jauyp qoyymyz kerek eken. Ol bola qoyar ma eken. Keybireulerding oiynsha, eger biz ana tilimizding tóniregindegi qordalanyp qalghan problema jayly júmghan auzymyzdy ashpasaq, elimizdegi últaralyq qatynas tastay bekem bolyp, qoy ýstine boztorghay júmyrtqalaytynday zaman ornaytyn kórinedi. Eger ana tilimiz qoghamda ózine layyqty ornyn alatyn bolsa, myna Áshimbaev sekildi anatilin bilmeytinder ózderi oilap tapqan darday ataghynan ghana emes, jep otyrghan nadarynan da aiyrylyp qaluy әbden mýmkin. Sondyqtan da olar ana tilimizding sol bayaghy jetim kýiinen arylmauy ýshin jantalasyp baghady. Olar tәuelsizdigimizding búl tiregining ýnemi әlsirey beruine mýddeli.

Jaraydy, múnday jandardyng songhy túyaq serpui sekildi qarsylyqtaryn týsinuge de bolar. Alayda key-keyde ana tilimizdi órkendetuge ózgeler emes, ózimizding kedergi jasap jýrgenimizdi qalay baghalaymyz? Jalang sóz bolmas ýshin, faktiler keltire ketelik. Bizde keyingi kezderi elimizge sonau Amerika qúrlyghynan til ýirenuge keletin studentter qatary kóbeygen kórinedi. Al eger siz olar bizge qaghaz jýzinde bolsa da memlekettik mәrtebe alghan ana tilimizding kәusar búlaghynan susyndaugha asyqqan jandar deseniz, mýldem qatelesesiz. Olar bizding emes, kórshimiz - Resey tilin ýirenuge qúshtar kórinedi. Sol ýshin kórshimizge emes, osynda aghylady. Tegin emes, әriyne. Olardy AQSh-tyng «Flagman» atty baghdarmasynyng negizinde oqidy. Qazaq otbasylarynda túryp, elimizding tynys-tirshiligimen tanysady. Orys tilinde, әriyne. Al әlgindey otbasylargha belgili bir kólemde aqy tólenedi. Demek, eki jaq ta riza. Osynday jastardyng biri Stefany Hanzebelit degen 22 jastaghy jap-jas qyz bala. Qazaqstangha kelgenine óte riza. Túryp jatqan otbasyndaghy әpkesin «Mәnshýk mama» dep, al otaghasyn «Núrlan papa» dep ataydy. Stefany songhy bes aida Almatydaghy Ál-Faraby atyndaghy últtyq uniyversiyteteting filologiya fakulitetinde bilimin jetildirip jatqan kórinedi. Jalpy, búl jerde atalmysh baghadarlama boyynsha songhy bes jylda 80 student orys tilin jete mengerip shyqqan eken. Qalghandary әli kele jatar, әriyne.

Stefaniymen birge ekinshi bir jas - Floyd Palmer de osynda orys tilin jete mengeruge bar kýsh-jigerin júmsap jatyr eken. Ol da birge tirshildik etip jatqan qazaq otbasyna degen yqylasy erekshe. Ol da ýy iyelerin «apa», «agha» dep atap, erekshe qúrmet tútatyn kórinedi. Qysqasy, bәri de tamasha. Múny jerden jeti qoyan tapqanday, otandyq aqparat qúraldary jazyp jatyr.

Búl jerde bireuler «onda túrghan ne bar, ýirense ýirene bersin» dep jaybaraqattyq tanytuy da mýmkin. Al bizdinshe, búl - shyn mәninde asa qauipti qúbylys. Ózimizding ana tilimizding tynysy tarylyp túrghanda, onsyz da elimizde basymdylyqqa ie ózge tildi ýiretuge úmtylu degen ainalyp kelgende sol ana tilimizding ayaghyna salynghan túsaudy odan sayyn tarylta týsu degen sóz. Qajet bolsa, olar nege sol tilding otany - Reseyge baryp ýirenbeydi? «Baqsaq - baqa eken» degendey kórshimiz anau-mynaugha aldanbapty. Olardyng orys tilin ýirenuine onsha peyildi emes eken. Aytatyn uәji de myqty. «Eger Amerika bizge dostyq peyil tanytpay, sanksiya salady eken, demek olar bizding tilimizdi ýirenbey-aq qoysyn». Nesi bar, qisyndy jauap.

 Al biz bolsaq, orystardyng ózderi syrt ainalghan dýniyeni quana qabyl alyp jatyrmyz. Sóitip, bilip isteyik, bilmey isteyik, elimizdegi ózge tildi sheteldikterding jappay ýirenuine erekshe atsalysyp jatqan jayymyz bar. Al ana tilimizdi qayttik? Oibay, ol asa qauipti mәsele, әzirshe ýndemey-aq qoyalyq. Óitkeni, búl baghdarlama ýkimetimizding tikeley qoldauymen jýzege asyrylyp jatyr emes pe? Al bizding ýkimetimiz esh uaqytta qatelespeydi.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz