El túrghyndaryn baspanamen qamtamasyz etumen qatar túru jaylylyghyn arttyru el ýkimitining basty maqsaty әri qyzmettegi basym baghyty bolyp otyr. Búl túrghyda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev naqty tapsyrmalar berdi. El azamattaryn túrghyn ýimen qamtu baghytynda san týrli sharalar jýrgizilip jatyr. 

Bәrimiz biletindey el preziydenti «Syndarly qoghamdyq diatlog - Qazaqstannyng túraqtylyghy men órkendeuining negizi» atty Qazaqstan halqyna arnaghan Joldauynda birkelki túrghyn ýy sayasatyn iske asyru kerek ekenin eskertip, osy baghytta júmys nysanyn belgilegen bolatyn.

El halqyn baspanamen qamtamasyz etu memleketting әrqashanda túraqty әri manyzdy mindetterining biri ekenin aityp jýrmiz. Osy baghytta naqty sharalar da atqarylyp jatyr. Mәselen, túrghyndar ýshin baspananyng qoljetimdiligin arttyru maqsatynda 2017 jyldan beri «Núrly jer» memlekettik túrghyn ýi-kommunaldyq damu baghdarlamasy qolgha alynyp, jýzege asyp keledi. 

Atalghan baghdarlamanyng basty maqsaty men ereksheligi memleket budjetining túrghyn ýy qúrylysyna mýmkindiginshe az júmasaluyn jýzege asyru bolyp tabylady. Týsinkti etip aitqanda, biz sóz etip otyrghan memlekettik baghdarlama naryqtyq mehanizm damuyn basty nazarda ústaydy. Túrghyn ýy qúrlysy negizinen jeke investisiyalar men halyqtyng jinaqtaryn tartu boyynsha jýzege asyrylady.

Sózimiz súiyq shyqpas ýshin birqatar sandy mәlimetterdi dәlel retinde úsyna keteyik. Mәselen 2019 jyly túrghyn ýy qúrylysyna tartylghan investisiyalar on jeti payyzgha artyp, bir trillion 423,1 milliard tengeni qúraghan. Atalghan iynvestisiyalardyng kóp bóligi biz aityp otyrghan "Núrly jer" memlekettik baghdarlamasy ayasynda rekordtyq 13,1 million sharshy metrge jetetin túrghyn ýy keshenin paydalanugha beruge, sonymen qatar memlekettik túrghyn ýy qoryn 115,8 myng túrghyn ýige kóbeytuge mýmkindik tughyzdy. Búnyng ishinde 43,4 myng jeke ýy bolsa, 72,4 myng pәter kóp pәterli túrghyn ýilerde ornalasqan.

Al eldegi eng kóp túrghyn ýy Núr-súltan qalasy (1,8 million sharshy metr), Almaty qalasy (2,1 million sharshy metr) sekildi megapolisterde jәne Manghystau oblysy (1,2 million sharshy metr) men Aqtóbe oblysynda (bir million sharshy metr) salynghan bolatyn. Aqtóbe, Almaty, Týrkistan, Atyrau, Jambyl jәne Qyzylorda oblysy aumaqtarynda jeke qúrylys nysandaryn salu basym ekenin aita ketkenimiz jón. Búl ónirlerde jyldyq jospar belgilengen qúrlys qarqynyn arttyru arqyly oryndaldy dep sanaugha bolady. 

Basta aitqanymyzday halyqtyng túrghyn ýy mәseleleri el ýkimetining basym mindetterining biri. Qazir qoldanystaghy memlekettik baghdarlamalardyng tetikteri boyynsha әr týrli tabys tabatyn, barlyq qazaqstandyqtar ýshin baspanagha qol jetkizuge mýmkindikter bar. Azamattardy baspanamen qamtamasyz etu josparyn otyz sharshy metrge deyin kóbeytu baghytynda 2030 jyly jana túrghyn ýilerdi paydalanugha beru mólsherin jyl sayyn 8-10 payyzgha arttyru josparlanyp otyr.

Ótken jyly memlekettik budjet qarajaty arqyly satyp alu qúqyghynsyz 796,9 myng sharshy metr túrghyn jaylar salyndy. Búl degenimiz 13 954 pәterdi qúraydy.

Endi salynghan búl túrghyn ýiler kimderge arnalghanyn bayandayyq:

Birinshiden búl baspanalardyng ishinde el halqynyng әleumettik osal toptary ýshin 283,6 myng sharshy metr túrghyn ýy nemese 5 901 pәter qarastyrylghan;

Ekinshi, búl ýilerding az qamtylghan kóp balaly otbasylar ýshin salynghany 378,7 myng sharshy metr túrghyn ýy nemese 523 pәter. Búghan qosa barlyq qarjylandyru esebi boyynsha 7 387 kópbalaly otbasy baspanagha qol jetkizdi.

Ýshinshi, búl túrghyn ýilerding 134,6 myng sharshy metri nemese 2 530 pәter eldegi júmys isteytin jastar ýshin salyndy.

Ár oblystardyn, sonymen qatar Almaty, Núr-súltan jәne Shymkent qalalarynyng qúndy qaghazdaryn shygharu arqyly 633,0 myng sharshy metr kredittik túrghyn ýy nemese 10 600 pәter salynghanyn da aita ketu kerek. Al biyl jogharyda atalghan qarjylandyrudyng barsha kózderi arqyly 15 million sharshy metr jana túrghyn ýy (búl 150 myng túrghyn ýi) salu jospary dayyn túr. Búnyng 1,3 million sharshy metr túrghyn ýii (búl 23 myng pәter). memlekettik investisiyalar shenberinde jýzege asady. 

Al biz sóz etip otyrghan "Núrly jer" memlekettik baghdarlamasynyng tiyimdiligi jayly aitsaq, búl baghdarlama ayasynda salynghan túrghyn ýiler orta eseppen memlekettik investisiyalardan 1 tenge, al jeke investisiyalar tartyluy boyynsha 5 tengeni qúraydy. Sonymen qatar, "Núrly jer" túrghyn ýi-kommunaldyq damytu memlekettik baghdarlamasy boyynsha respublikalyq qoldau arqyly qamtamasyz etiletin de aita keteyik. Búnda:

Birinshiden, 12,7 myng otbasy nemese 709,8 myng sharshy metr túrghyn ýy satyp alu qúqyghynan syrt jalgha beriletin túrghyn ýimen qamtylady. Atap aitqanda, 274,2 myng sharshy metr túrghyn ýy nemesse 5,6 myng pәter el halqynyng әleumettik osal toptaryna bólinedi. Al 395,6 myng sharshy metr túrghyn ýy nemesse alty mynnan astam pәter kópbalaly otbasylargha beriledi. Sonymen qatar, biyl taghy qosymsha qarajat bóludi josparlap otyr. Búl soma taghy da tórt myng kópbalaly otbasyny jalgha beriletin baspanamen qamtamasyz etuge mýmkindik tughyzady.

Osylaysha, 2020 jyly on myng kópbalaly otbasyny baspanamen qamtu jospalanghan. Sonymen qatar, qyryq myng sharshy metr mólsherinde bir myng jalgha beriletin baspanalar Almaty, Núr - súltan jәne Shymkent qalalarynda júmys isteytin jastardyng túrghyn ýige qol jetkizuine mýmkindik beredi.

Búdan bólek qazirgi tanda taghy da qosymsha qarajat bólu mәselesi qarastyrylyp jatyr. Osy arqyly biyl ýsh myng júmys isteytin jasty jalgha beriletin baspanalarmen qamtamasyz etuge mýmkindik tughyzady. Sonday-aq, qalalyq әkimdikterding qúndy qaghazdaryn shygharu jәne 625,8 myng sharshy metr túrghyn ýy esebinen 10,4 myng kredittik pәter satyp alugha shygharylady. Búl júmystyng jýzege asuyna "QTQJB" aksionerlik qoghamnyng jauapty qyzmeti ong yqpal kórsetedi dep kýtilude. Sonymen qatar, 10,6 myng nesiyelik pәter Túrghyn ýy qúrylys jinaq bankining salymshylary jәne "7-20-25" memlekettik baghdarlamasynyng qatysushylary ýshin salynatyn bolady.

Al az qamtylghan otbasylardyng túrghyn ýy qúrylys jinaq bankinen jenildetilgen qaryz alugha bergen bes myng ótinimi maqúldanghan bolatyn. Búnyng ishinde 4,2 mynnan astam kópbalaly jәne tolyq emes otbasylar men ýiinde mýgedek balalary bar otbasylar eki payyzdyq nesiyeler aldy. Sonymen qatar, on tórt myng túrghyn "7-20-25" memlekettik baghdarlamasy arqyly baspanalarynyng jaghdayyn jaqsartty.

Abai.kz