(nemese qazaqqa bәri de toy...)

Búl әngimeni bastamaugha da bolushy edi. Alayda, «Sen tiymeseng men tiymen badyrang kóz...» – dep ýndemey qalugha dәtim jetpedi. «Aytpasa sózding atasy óledi!» – degendey, kónilimdi kýpti etken jaylardy ózderinizben bólisip, talqygha saludy jón dep sanadym.

Sonymen, әielder merekesine oray jaryma qúrmet kórseteyin dep 8 nauryz kýni ózim únatatyn әnshi әri kompozitor Roza Álqojanyng konsertine attanghan edik. Birden aita keteyin, konsert kónilimizden shyqty. Bir әuletting mýsheleri óner kórsetkenimen, ýsh saghatqa sozylghan kosert mazmúndylyghymen, әsemdigimen kórkemdik dengeyimen esimizde qaldy. Meni osy óner merekesine kelgen júrtshylyqtyn, dәlirek aitqanda keybir kórermenderding qylyghy qapalandyrghan.  Nege deysizder ghoy?! Aytayyn...

Almatynyng kóshelerindegi keptelister men kólik qoyatyn túraq mәselesin biletindikten birjarym saghat búryn ýiden shyghugha tura keldi. Obaly ne kerek, Respublika sarayyna tez-aq jettik. Saray ghimaratynyng ainalasyndaghy qaptaghan kólikterdi kórgende kónilimizge alang kirgeni ras. Alayda, jer asty avtotúraghyna týskenimizde eki dengeyli túraqtyng tómengi qabaty mýldem bos túrghanyn kórdik. Kólikpen kelgen kórermender kóshelerde keptelis jasaghansha, nege túraqqa qoymaydy eken degen saual aldymen oigha kelgen. Su tegin. Ózine ynghayly әri kóliging ýshin alandamaysyn. Osyny bilmeydi me, joq әlde jer asty túraghyna tusuge erine me eken, әiteuir iyin tiresken avtomobilider attap qadam jasaugha mýmkindik berer emes.  Osy jerde túrghan ýsh birdey patrulidik polisiya brigadasy búl jaygha nazar audarghan da joq. Sirә, tәrtip pen rettilikti qadaghalau ýshin emes, bireuler birdene dey qalsa bas salyp әketuge tapsyrma alghan boluy kerek... Al, konsert bitkennen keyingi kórinis mýldem túrpayy. Shyqqan adamdardy alyp ketuge kelgen kólikter Respublika sarayy men Dostyq kóshesin jauyp tastaghanday әserde qalasyn. Árkim óz jaghdayyn ghana oilap, bilgenderin jasauda. Mәdeniyet degen úghym mýldem úmyt qalghanday, janymyz jabyrqap qaytqany ras. 

Qazaqtyng toyyna ortaq taghy bir kemshilik ne dep oilaysyzdar? Dúrys aitasyz, shaqyrghan auqytynda kelmeu! Toygha ghoy, meyli, keshikse ózderi bilsin. Alayda bizding qazekeng konsertke de toygha barghanday baratynyn bayqadym. Konsert uaqytymen bastalghanymen, úzaq uaqyt boyy keshigip kelgender sabylysyp, kónilimizdi alandatumen boldy. Qyzmetker qyzdar olardy jetelep әkelip, oryndaryn kórsetip, ónerdi tamashalap otyrghandardy oryndyqtarynan túrghyzyp,  әbden әbigerge salghan. Konsert kórgendey bolmaydy ekensin. Sonda jauapsyz keybir adamdardyng kesiri kópshilikke nege tiii kerek degen zandy súraq tuyndaydy. Búryndary, qonyrau soghylghannan keyin kelgenderdi kórermender zalyna jibermeu tәrtibi bolushy edi ghoy. Sol dәstýrdi aldaghy uaqytta da qatang saqtau kerek siyaqty.

Áyelder merekesi bolghandyqtan qalada túratyn jamaghat analaryna qúrmet kórsetip, konsertke aparyp jatqany asa qúptarlyq jaghday. Qúshaq-qúshaq gýl әkelip, sýiikti әnshilerine úsynghany qanday jarasymdy. Roza Álqojanyng jankýierleri kóp ekenin de osy joly anyq anghardyq. Degenmen, gýl tapsyramyn dep sahnagha shyghyp, әngime aityp túryp alatyndar jayly ne deuge bolady. Bir-eki keyuana batalaryn berip jatty, oghan da hosh delik. Alayda, әn salyp jýrgen әrtisting janyna jaqyndap, selfy jasaugha úmtylghandar dinkeletip jibergenin nesine jasyramyz. Tipti, saray qyzmetkerining «qoy» degenine eshkim qúlaq asqan da joq. Kórermenning kónilin aulaghan әnshi amalsyzdan solardyng yghyna jyghylyp, suretke týsip jatty. Zal toly júrtshylyq solardyng qylyghyn qyzyqtap otyrdy da qoydy. Taghy da mәdeniyet jayly oilanyp, janymyz jabyrqap qalghan!

Nemeresin qazaqtay jaqsy kóretin últ әlemde joq shyghar, sirә. Jyly-júmsaqtyng bәrin solardyng auzyna tosyp, qonaqqa barsaq tastamay ertip jýretinimiz sondyqtan. Osy túrghydan kelgende nemereni konsertke nege aparmasqa?! Biraq, kishkene sәbiylerding 10 –15 minuttan artyq bir jerde tynysh otyrghanyn kórgenderiniz bar ma?! Azdan keyin: «Shóldedim!», «Dәret alamyn!» dep shyqpay ma olar. Osydan keyin-aq zalda qayshylasqan jýris bastalyp jýre beredi. Konsert jayyna qalyp, solardyng qylyghyn tamashalap otyrghanyndy bayqamay qalasyn. Bir jaghynan olargha kinә artqym da kelmeydi. Alayda, mәdeny sharagha kelgen, sýiikti әnshilerin «tiri dauysta» tyndaghysy kelgen kópshilikting qanday jazyghy bar?!

Toy degennen shyghady ghoy. Bizde toy ortaya bere: «Tilegimizdi aittyq, syilyghymyzdy berdik. Endi qayta bersek te bolady...» – degen týsinikting bar ekeni jasyryn emes. Sol әdetimizdi múnda da jasaytyn bolyppyz.  Sebebi, әlginde aitqanday, ýsh saghatqa sozylghan konsertting ekinshi saghaty aua bere qaytatyndardyng qarasy molaya bastady. Oryndyqtardyng tasyry, ayaqtardyng dýrsili, kóz aldynda kólbendegen adamdar kónilimizdi alandata bergen. Al, sonyna qaray kórermender sharanyng ayaqtaluyn kýtpesten esikke lap qoyghan. Júrtshylyq oryndarynan túryp ketkennen keyin biz de amalsyz kóterildik.

Osynyng bәrin aqylym asqandyqtan emes, ashynghanymnan aitugha tura keldi.  Jasy ýlken jamaghat, zamandastarym men keyingi tolqyn ini-qaryndastarymnyng is-әreketi kónilimdi jýdetip tastaghanyn nesine jasyrayyn. Konsert degen toy emes, Respublika sarayy toyhana emes, ónerding qasiyetti ordasy emes pe edi?! Adamdy mәdeniyetke, izgilikke shaqyratyn altynmen aptap, kýmispen kýptegen saltanatty sarayda jasaytynymyz әlgi bolsa, jayshylyqta qandaymyz degen súraq mazalay beredi.  Osy turaly siz ne oilaysyz, aghayyn?!

Quat Qayranbaev

Abai.kz