(نەمەسە قازاققا ءبارى دە توي...)

بۇل اڭگىمەنى باستاماۋعا دا بولۋشى ەدى. الايدا، «سەن تيمەسەڭ مەن تيمەن بادىراڭ كوز...» – دەپ ۇندەمەي قالۋعا ءداتىم جەتپەدى. «ايتپاسا ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى!» – دەگەندەي، كوڭىلىمدى كۇپتى ەتكەن جايلاردى وزدەرىڭىزبەن ءبولىسىپ، تالقىعا سالۋدى ءجون دەپ سانادىم.

سونىمەن، ايەلدەر مەرەكەسىنە وراي جارىما قۇرمەت كورسەتەيىن دەپ 8 ناۋرىز كۇنى ءوزىم ۇناتاتىن ءانشى ءارى كومپوزيتور روزا القوجانىڭ كونتسەرتىنە اتتانعان ەدىك. بىردەن ايتا كەتەيىن، كونتسەرت كوڭىلىمىزدەن شىقتى. ءبىر اۋلەتتىڭ مۇشەلەرى ونەر كورسەتكەنىمەن، ءۇش ساعاتقا سوزىلعان كوتسەرت مازمۇندىلىعىمەن، اسەمدىگىمەن كوركەمدىك دەڭگەيىمەن ەسىمىزدە قالدى. مەنى وسى ونەر مەرەكەسىنە كەلگەن جۇرتشىلىقتىڭ، دالىرەك ايتقاندا كەيبىر كورەرمەندەردىڭ قىلىعى قاپالاندىرعان.  نەگە دەيسىزدەر عوي؟! ايتايىن...

الماتىنىڭ كوشەلەرىندەگى كەپتەلىستەر مەن كولىك قوياتىن تۇراق ماسەلەسىن بىلەتىندىكتەن ءبىرجارىم ساعات بۇرىن ۇيدەن شىعۋعا تۋرا كەلدى. وبالى نە كەرەك، رەسپۋبليكا سارايىنا تەز-اق جەتتىك. ساراي عيماراتىنىڭ اينالاسىنداعى قاپتاعان كولىكتەردى كورگەندە كوڭىلىمىزگە الاڭ كىرگەنى راس. الايدا، جەر استى اۆتوتۇراعىنا تۇسكەنىمىزدە ەكى دەڭگەيلى تۇراقتىڭ تومەنگى قاباتى مۇلدەم بوس تۇرعانىن كوردىك. كولىكپەن كەلگەن كورەرمەندەر كوشەلەردە كەپتەلىس جاساعانشا، نەگە تۇراققا قويمايدى ەكەن دەگەن ساۋال الدىمەن ويعا كەلگەن. سۋ تەگىن. وزىڭە ىڭعايلى ءارى كولىگىڭ ءۇشىن الاڭدامايسىڭ. وسىنى بىلمەيدى مە، جوق الدە جەر استى تۇراعىنا تۋسۋگە ەرىنە مە ەكەن، ايتەۋىر ءيىن تىرەسكەن اۆتوموبيلدەر اتتاپ قادام جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەر ەمەس.  وسى جەردە تۇرعان ءۇش بىردەي پاترۋلدىك پوليتسيا بريگاداسى بۇل جايعا نازار اۋدارعان دا جوق. ءسىرا، ءتارتىپ پەن رەتتىلىكتى قاداعالاۋ ءۇشىن ەمەس، بىرەۋلەر بىردەڭە دەي قالسا باس سالىپ اكەتۋگە تاپسىرما العان بولۋى كەرەك... ال، كونتسەرت بىتكەننەن كەيىنگى كورىنىس مۇلدەم تۇرپايى. شىققان ادامداردى الىپ كەتۋگە كەلگەن كولىكتەر رەسپۋبليكا سارايى مەن دوستىق كوشەسىن جاۋىپ تاستاعانداي اسەردە قالاسىڭ. اركىم ءوز جاعدايىن عانا ويلاپ، بىلگەندەرىن جاساۋدا. مادەنيەت دەگەن ۇعىم مۇلدەم ۇمىت قالعانداي، جانىمىز جابىرقاپ قايتقانى راس. 

قازاقتىڭ تويىنا ورتاق تاعى ءبىر كەمشىلىك نە دەپ ويلايسىزدار؟ دۇرىس ايتاسىز، شاقىرعان اۋقىتىندا كەلمەۋ! تويعا عوي، مەيلى، كەشىكسە وزدەرى ءبىلسىن. الايدا ءبىزدىڭ قازەكەڭ كونتسەرتكە دە تويعا بارعانداي باراتىنىن بايقادىم. كونتسەرت ۋاقىتىمەن باستالعانىمەن، ۇزاق ۋاقىت بويى كەشىگىپ كەلگەندەر سابىلىسىپ، كوڭىلىمىزدى الاڭداتۋمەن بولدى. قىزمەتكەر قىزدار ولاردى جەتەلەپ اكەلىپ، ورىندارىن كورسەتىپ، ونەردى تاماشالاپ وتىرعانداردى ورىندىقتارىنان تۇرعىزىپ،  ابدەن ابىگەرگە سالعان. كونتسەرت كورگەندەي بولمايدى ەكەنسىڭ. سوندا جاۋاپسىز كەيبىر ادامداردىڭ كەسىرى كوپشىلىككە نەگە ءتيۋى كەرەك دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى. بۇرىندارى، قوڭىراۋ سوعىلعاننان كەيىن كەلگەندەردى كورەرمەندەر زالىنا جىبەرمەۋ ءتارتىبى بولۋشى ەدى عوي. سول ءداستۇردى الداعى ۋاقىتتا دا قاتاڭ ساقتاۋ كەرەك سياقتى.

ايەلدەر مەرەكەسى بولعاندىقتان قالادا تۇراتىن جاماعات انالارىنا قۇرمەت كورسەتىپ، كونتسەرتكە اپارىپ جاتقانى اسا قۇپتارلىق جاعداي. قۇشاق-قۇشاق گۇل اكەلىپ، سۇيىكتى انشىلەرىنە ۇسىنعانى قانداي جاراسىمدى. روزا القوجانىڭ جانكۇيەرلەرى كوپ ەكەنىن دە وسى جولى انىق اڭعاردىق. دەگەنمەن، گۇل تاپسىرامىن دەپ ساحناعا شىعىپ، اڭگىمە ايتىپ تۇرىپ الاتىندار جايلى نە دەۋگە بولادى. ءبىر-ەكى كەيۋانا باتالارىن بەرىپ جاتتى، وعان دا حوش دەلىك. الايدا، ءان سالىپ جۇرگەن ءارتىستىڭ جانىنا جاقىنداپ، سەلفي جاساۋعا ۇمتىلعاندار دىڭكەلەتىپ جىبەرگەنىن نەسىنە جاسىرامىز. ءتىپتى، ساراي قىزمەتكەرىنىڭ «قوي» دەگەنىنە ەشكىم قۇلاق اسقان دا جوق. كورەرمەننىڭ كوڭىلىن اۋلاعان ءانشى امالسىزدان سولاردىڭ ىعىنا جىعىلىپ، سۋرەتكە ءتۇسىپ جاتتى. زال تولى جۇرتشىلىق سولاردىڭ قىلىعىن قىزىقتاپ وتىردى دا قويدى. تاعى دا مادەنيەت جايلى ويلانىپ، جانىمىز جابىرقاپ قالعان!

نەمەرەسىن قازاقتاي جاقسى كورەتىن ۇلت الەمدە جوق شىعار، ءسىرا. جىلى-جۇمساقتىڭ ءبارىن سولاردىڭ اۋزىنا توسىپ، قوناققا بارساق تاستاماي ەرتىپ جۇرەتىنىمىز سوندىقتان. وسى تۇرعىدان كەلگەندە نەمەرەنى كونتسەرتكە نەگە اپارماسقا؟! بىراق، كىشكەنە سابيلەردىڭ 10 –15 مينۋتتان ارتىق ءبىر جەردە تىنىش وتىرعانىن كورگەندەرىڭىز بار ما؟! ازدان كەيىن: «شولدەدىم!»، «دارەت الامىن!» دەپ شىقپاي ما ولار. وسىدان كەيىن-اق زالدا قايشىلاسقان ءجۇرىس باستالىپ جۇرە بەرەدى. كونتسەرت جايىنا قالىپ، سولاردىڭ قىلىعىن تاماشالاپ وتىرعانىڭدى بايقاماي قالاسىڭ. ءبىر جاعىنان ولارعا كىنا ارتقىم دا كەلمەيدى. الايدا، مادەني شاراعا كەلگەن، سۇيىكتى انشىلەرىن «ءتىرى داۋىستا» تىڭداعىسى كەلگەن كوپشىلىكتىڭ قانداي جازىعى بار؟!

توي دەگەننەن شىعادى عوي. بىزدە توي ورتايا بەرە: «تىلەگىمىزدى ايتتىق، سىيلىعىمىزدى بەردىك. ەندى قايتا بەرسەك تە بولادى...» – دەگەن تۇسىنىكتىڭ بار ەكەنى جاسىرىن ەمەس. سول ادەتىمىزدى مۇندا دا جاسايتىن بولىپپىز.  سەبەبى، الگىندە ايتقانداي، ءۇش ساعاتقا سوزىلعان كونتسەرتتىڭ ەكىنشى ساعاتى اۋا بەرە قايتاتىنداردىڭ قاراسى مولايا باستادى. ورىندىقتاردىڭ تاسىرى، اياقتاردىڭ ءدۇرسىلى، كوز الدىڭدا كولبەڭدەگەن ادامدار كوڭىلىمىزدى الاڭداتا بەرگەن. ال، سوڭىنا قاراي كورەرمەندەر شارانىڭ اياقتالۋىن كۇتپەستەن ەسىككە لاپ قويعان. جۇرتشىلىق ورىندارىنان تۇرىپ كەتكەننەن كەيىن ءبىز دە امالسىز كوتەرىلدىك.

وسىنىڭ ءبارىن اقىلىم اسقاندىقتان ەمەس، اشىنعانىمنان ايتۋعا تۋرا كەلدى.  جاسى ۇلكەن جاماعات، زامانداستارىم مەن كەيىنگى تولقىن ءىنى-قارىنداستارىمنىڭ ءىس-ارەكەتى كوڭىلىمدى جۇدەتىپ تاستاعانىن نەسىنە جاسىرايىن. كونتسەرت دەگەن توي ەمەس، رەسپۋبليكا سارايى تويحانا ەمەس، ونەردىڭ قاسيەتتى ورداسى ەمەس پە ەدى؟! ادامدى مادەنيەتكە، ىزگىلىككە شاقىراتىن التىنمەن اپتاپ، كۇمىسپەن كۇپتەگەن سالتاناتتى سارايدا جاسايتىنىمىز الگى بولسا، جايشىلىقتا قاندايمىز دەگەن سۇراق مازالاي بەرەدى.  وسى تۋرالى ءسىز نە ويلايسىز، اعايىن؟!

قۋات قايرانباەۆ

Abai.kz