nemese

Bizge qazir ózimdilik emes, tózimdilik kerek…

Qadirli aghayyn! Qúrmetti dostar!

Úlystyng Úly kýni Nauryz merekesi qútty bolsyn! Bayaghyda osydan 40-50 jyl búryn biz Nauryzdy toylamaytynbyz.Óitkeni Kenes ýkimeti bizge Nauryzdy toylaugha tyiym salghan. Alayda oqushylar, múghalimder 22 nauryzdan bastap kóktemgi demalysqa shyghatynbyz. Sondyqtan da bizding kónilimiz kóterinki bolatyn. Qystay kiygen etik, qúlaqshyn, palito, kurtkalaramyzdy tastap janaryp kiyinetinbiz. Kók shyqqangha, shóp shyqqangha, kýlimdegen kýnge quanatynbyz. Senbilik jasap, aulamyzdy, kóshemizdi tazalap, qoqystardy órtep janaratynbyz. Kóktem eng aldymen kónilimizge kelgendey kýy keshetinbiz.

Al, biyl ózgeshe... Sebebi әlemde, tabighatta, adamdar da ózgerdi. Eng bastysy bizge Tәuelsizdik keldi... Tәuelsizdik bәrine birdey kelgen joq. Elding bәri naghyz tәueldilikke tәueldi boldy. Joqshylyqqa, kedeyshilikke, kreditke, bankke, júmys berushige, polisiya men prokurorgha tәueldi boldy.

"Samarqanda bir әpkem bar, menen de ótken soraqy" demekshi, endi mine múnaydyng baghasy tómendep qala berdi. Álemdik koronavirusqa tәueldi boldyq. Qúday saqtasyn deymiz... Búl indetting qaydan kelgeni belgisiz.

Adamzat tarihynda búnday auru kóp bolghan. Sýzek, oba, tyrysqaq, sheshek... Sonau Ibn Sinanyng zamanynan beri qanshama indet boldy. Biraq, qay kezde de adamzat ol qasiretti jene bilgen. Al, qazir she? Zaman da, zang da basqa…

Mening óz oiymsha, búl eng aldymen adamdardyng niyetine, kóniline, meyirimdiligine, mahabbatyna, imanyna tikeley baylanysty. Basqasyn bylay qoyghanda songhy 10-15 jyldyng ózinde jer betinde soghys órti kóbeymese azayghan joq. Aughanstanmen, Yugoslaviyadan bastalghan soghys Arab elderin, Siriya, Iran, Liviya,Týrkiya júrtshylyghynyng berekesin aldy. Qanshama terakt boldy. Qanshama júrt tughan ýiin, mekenin, Otanyn tastap, bosqyn boldy...Qanshama sәbiydin, jetim-jesirlerding kóz-jasy kól boldy… Janylmasam F.Dostoevskiyding sózi bar-tyn "Eger bir sәbiyding kóz jasy tógiletin bolsa, ol revolusiyanyng qúny kók tiyn", - degen. Qanday Úlylyq desenshi… Al qazir bir emes, milliondaghan sәbiylerding kóz jasy kól emes, tenizge ainalghan. Al adamzat esin jiyar emes… Búl bizding - adamgershilikti, meyirimdilikti, janashyrlyqty, adamdy qúrmetteudi úmytqanymyz bolar…

Býginde ne kóp? Sәuegeyler men әuliyeler kóp zaman boldy. Kýni keshe ghana bir әnshisymaq  "búl koronavirustan qorqudyng keregi joq", - dep ottap otyr. Bireuler "osy indetti emdeytin dúgham bar, anau-mynau qasiyetim bar", - deydi. Netken topastyq… Netken arsyzdyq… Mening biletinim búl  әzirge emi tabylmay túrghan indet. Yaghny synaq. Búl tek biz  ghana ýshin emes, adamzat ýshin ýlken synaq. Óitkeni biz mәngýrttenip kettik. "Adamgha tabyn - Jer endi", - dep Jer - Anany tabyndyrmaq boldyq. Satpaq boldyq. Bәlkim sodan da bolar, neshe týrli apattardan kóz ashpay qaldyq. Sibirdegi, Italiyadaghy, Portugaliyadaghy, Avstraliyadaghy órtten milliondaghan jan-januarlar opat boldy. Estuimshe osy indetting ózi laboratoriyadan bastalyp, sodan jer-jerge taraghan. Ony dәleldep jatqan da eshkim joq, dәleldeuding de qajeti shamaly.

Kesh, tym kesh. Bir asqangha, bir tosqan. Adamdar esin bir sәt jighanday. Adam ýshin de, tirshilik ýshin de eng ýlken baqyt ol - Ómir. Ol - atqan tangha, batqan kýnge kuә bolu, keudeng tola dem alu, sýigen isinmen ainalysu, jaqyndarynmen bir bolu. Búl Allanyng adamgha bergen eng ýlken syiy. IYә, qazir - karantiyn. Ýy qamaq... Dalagha da, qalagha da, qalaghan jerine de bara almaysyn. Bәrimiz - bir sәt ýy qamaqtyng ne ekenin endi týsinip jatyrmyz. Adamgha eng keregi erkindik ekeni esimizge endi týskendey. Quanatynym aqshasy kóp halyqtyng arqasynda bayyp alghan bayshykeshter  bir sәt tәubesine týskendey. "Jalmauyzgha da jan kerek", - degen osy shyghar. Al mening - alandaytynym qarapayym halyqqa qiyn bolatyn boldy. "Aryq atqa - qamshy jau",- degendey, biylghy qystyng qarly boranynan ildәldalap shyqqan júrtqa onay bolmasy haq. Ýkimet - Ýkimet bop qalghysy kelse, erteninen ýmit kýtetin bolsa, dәl qazir halyqqa jәrdemdesu kerek.

Men ekonomist te, finansist te emespin. Men tek ruhaniyatpen,  mәdeniyetpen ainalysam… Yaghny adam janymen… Mening úqqanym - qazir halqymyz qiyn kezendi basynan keshirude. Memleketten bólingen 10 mlrd. dollar tek bizneske ketse, qalghan júrt ne isteydi? Budjettegi elmen, zeynetkerlerdi qaytemiz? Al auyldaghy júrt ne isteydi? Mine, mәsele qayda? Osynday qiyn - qystau kezende auyldy qalay aman saqtaymyz? Dәl qazir halyq kóshege shyghyp ketpesin desek - Elbasynan bastap, Ýkimet mýsheleri bar, әkimder bar halyqpen birge bolghany dúrys. El ishin, auyl auyldy aralauy kerek. Mening úqqanym qazir elding ensesi týspeui tiyis. Ensemiz biyik bolsa - bizge eshtene qorqynysh emes.

Kóppen kórgen úly toy. Jýrek tórinen oryn alghan tendessiz Múhammed (s.a.s) kitabynda (Gh.Tobyshevtyng audarmasy) Qúrayyshtardan qorlyq kórgen Múhammed(s.a.s) payghambarymyz ózine de, ózge muminderge de tek tózimdilik tilegen eken. Bizge de dәl qazir tek qana tózimdilik kerek. Bizge ózimdilik emes, tózimdilik kerek...

Songhy qosarym óz basymnan, barsha dos jarandarymnyng atynan aq halatty abzal jandar dәrigerlerge, sanitarlargha, osy indetting aldynghy shebinde jýrgen batyrlargha basymdy iyem.

Talghat Temenov

Abai.kz