Jasyratyny joq, úzaq jyldar boyy túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyq salasy qalghan-qútqandy bólu qaghidaty boyynsha qarjylandy­rylyp keldi. El ekonomikasy tórt ayaghyn teng basyp, qarqyndy damudyng sara jolyna týskenshe búl salagha memleketting de kóp rette kónil bóluge múrshasy kelmedi. Tәuelsizdik alghan osy jyldar ishinde elimizde túrghyn ýy salasy búryn-sondy bolmaghan qarqyndy qadammen damydy. Tek ótken songhy 10 jyldyng ishinde ghana elimiz boyynsha 30 million sharshy metr túrghyn ýy paydalanugha berilip, kóptegen qazaqstandyqtar qonys toyyn toylady. Biraq keshegi Kenes dәuirinen múragha qalghan, túrghyndardyng menshigine berilgen kóp qa­batty ýilerdi jóndeu, kommunaldyq infraqú­ry­lymdardy janghyrtu mәselesi jyldar ótken sayyn ótkirlenip, kýrdelene týsti. Sonyng salda­ry­nan 2008 jyldary kommunaldyq jýielerding 72 payyzy shúghyl jóndeudi nemese tolyq auys­tyrudy qajet etetin jaghdaygha jetti. Búl salada­ghy osynday kýrdeli jaghdaydy jete týsingen Memleket basshysy әlemdik daghdarysqa qarsy elimizde qabyldanghan birlesken is-qimyl baghdar­la­masynyng ayasynda arnayy, «Jol kartasy» bagh­darlamasyn ómirge engizip, 2009 jәne 2010 jyl­dary túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyghy sa­la­sy nysandaryn kýrdeli jóndeuden ótkizu mәse­lesine búryn-sondy bolmaghan betbúrys jasady.

Jasyratyny joq, úzaq jyldar boyy túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyq salasy qalghan-qútqandy bólu qaghidaty boyynsha qarjylandy­rylyp keldi. El ekonomikasy tórt ayaghyn teng basyp, qarqyndy damudyng sara jolyna týskenshe búl salagha memleketting de kóp rette kónil bóluge múrshasy kelmedi. Tәuelsizdik alghan osy jyldar ishinde elimizde túrghyn ýy salasy búryn-sondy bolmaghan qarqyndy qadammen damydy. Tek ótken songhy 10 jyldyng ishinde ghana elimiz boyynsha 30 million sharshy metr túrghyn ýy paydalanugha berilip, kóptegen qazaqstandyqtar qonys toyyn toylady. Biraq keshegi Kenes dәuirinen múragha qalghan, túrghyndardyng menshigine berilgen kóp qa­batty ýilerdi jóndeu, kommunaldyq infraqú­ry­lymdardy janghyrtu mәselesi jyldar ótken sayyn ótkirlenip, kýrdelene týsti. Sonyng salda­ry­nan 2008 jyldary kommunaldyq jýielerding 72 payyzy shúghyl jóndeudi nemese tolyq auys­tyrudy qajet etetin jaghdaygha jetti. Búl salada­ghy osynday kýrdeli jaghdaydy jete týsingen Memleket basshysy әlemdik daghdarysqa qarsy elimizde qabyldanghan birlesken is-qimyl baghdar­la­masynyng ayasynda arnayy, «Jol kartasy» bagh­darlamasyn ómirge engizip, 2009 jәne 2010 jyl­dary túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyghy sa­la­sy nysandaryn kýrdeli jóndeuden ótkizu mәse­lesine búryn-sondy bolmaghan betbúrys jasady.

Azamattarymyzdyng túrmys jaghdayynyng jo­ghary boluy túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashy­ly­ghy (TKSh) salasynyng sapasy men dengeyine tikeley baylanysty ekendigi belgili. Elbasy Núr­súltan Nazarbaev ózining biylghy jylghy «Bola­shaq­tyng irgesin birge qalaymyz» atty Joldauynda «Azamattardyng ómir sapasynyng ozyq kórsetkishi - túrghyn ýy jaylylyghynyng dengeyi» dep atap kórsetken bolatyn. Osy Joldauda Memleket bas­shysy el Ýkimetining aldyna jedel týrde túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyghy salasyn jan­ghyrtu baghdarlamasyn qolgha aludy mindettegen bolatyn. Osyghan baylanysty Ýkimet ýstimizdegi jyly TKSh-ny janghyrtu baghdarlamasynyng jobasyn jasap bekitti. Býginde búl baghdarlamany is jýzine asyru jónindegi keshendi júmystardy atqaru ýrdisi bastalyp ta ketti.

Býginde qalyptasqan jaghday boyynsha, elimizdegi jylu jýieleri men qondyrghylarynyng 63 payyzy, elektr taratu jelileri men jabdyqtau qondyrghylarynyng 73 payyzy jәne gazben jabdyqtau jýiesining 54 payyzy shúghyl jóndeudi qajet etedi. Kóp pәterli túrghyn ýilerding jagh­dayy da jetisip túrghan joq. Kondominium ny­sandarynyng (kóp pәterli túrghyn ýi) 32 payyzy nemese 50 million sharshy metri kýrdeli jóndeudi nemese týbegeyli jóndeuding jekelegen týrlerin jýrgizudi talap etedi. Al qoldanystaghy kóp pәterli túrghyn ýilerding 3,8 million sharshy metri nemese 2 payyzy tolyqtay búzyp tastaudy qajet etetin apattyq jaghdayda túr.

TKSh-NY MODERNIZASIYaLAU BAGhDARLAMASY

Osyghan baylanysty TKSh-ny janghyrtu bagh­dar­lamasy negizgi ýsh baghytty qamtidy. Birinshi, «Jol kartasy» qaghidattary shenberinde jylu, elektr jәne gazben jabdyqtau jýielerin modernizasiyalau. Búl baghyttyng basym baghyty jýie­ler­ding apatty jaghdayyn joyyp, olardy jan­ghyrtu arqyly jýielerde bolatyn jylu jәne elektr shyghyndaryn boldyrmau. Ekinshi, kóp qabatty túrghyn ýilerdi kýrdeli jóndeuden ótkizudi qamtamasyz etu. Ýshinshi, túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyghy salasynyng tiyimdiligin arttyru bolyp tabylady.

Kommunaldyq salany modernizasiyalau kezinde qarjylandyrudyng mynanday jobalary ai­qyn­daldy. Birinshi, memleket menshigindegi injenerlik jýielerdi janghyrtu budjet qarjysy esebinen jәne tariftik rettelu negizine sýiengen kәsiporyndardyng investisiyalyq baghdarlama­lary esebinen jýzege asyrylady. Ekinshi, jeke menshik qolyndaghy injenerlik jýielerdi jan­ghyr­tu tarif esebinen jýrgiziledi. Ýshinshi, kommunaldyq qyzmetke túrghyndardyng qatysuyn qamtamasyz etu ýshin salynghan jana injenerlik jýielerding qúrylysy budjet esebinen atqary­lady. Osy rette tarif esebinen qúralatyn kә­siporyndardyng baghdarlamany jýzege asyrugha júmsaytyn shyghyny 10 jyl ishinde 452 milliard tenge bolady dep belgilengen. Kәsiporyndar­dyng búl shyghynyna qosymsha belgilengen maq­satty jýzege asyru ýshin respublikalyq budjetten 166 milliard tenge qarjy bólinbek. Búghan qosymsha jergilikti budjetterden taghy da 18 milliard tenge bólinedi dep kýtilude. Sóitip, 2011-2020 jyldary atqarylatyn kommunaldyq infraqúrylymdy modernizasiyalau maqsatyna barlyq qarjylandyru kózderi boyynsha 636 milliard tenge qarjy bólinedi. Osy jerde aita ketetin bir mәsele, barlyq shyghyndar kóleminde bud­jetten bólinetin jalpy qarjy 29 payyz bolady.

KÓP PÁTERLI TÚRGhYN ÝILERDI JÓNDEU

Kóp pәterli túrghyn ýilerge jóndeu jýrgizu júmystary da eki baghytta atqarylatyn bolady. Atap aitqanda, kóp pәterli túrghyn ýilerge jóndeu jýrgizudi qarjylandyrudyng eki joly belgilengen. Birinshi joly, ÁKK-ni mamandan­dyrylghan investisiyalyq (qarjylyq) úiym retinde paydalanudy bildiredi, ol termojanghyrtu elementteri bar kóp pәterli túrghyn ýilerge kýrdeli jóndeu júmystaryn jýrgizu ýshin jergilikti atqarushy organdargha nysanaly týrde bólinetin budjettik qarajattar esebinen qarjy­landyrylyp otyrady.

Jergilikti atqarushy organdar (JAO) respub­likalyq budjetten transfertter alady.

PIYK, pәter iyeleri, merdigerler men ÁKK óz aralarynda kelisimder jasaydy. Pәter iyeleri jóndeu júmystarynyng jalpy qúnynyng kem degende 15 payyzyn qúraytyn óz qarajattaryn qúy arqyly qatysady. Búl qarajattar merdiger jasaytyn jóndeu júmystarynyng aqysyn tóleu ýshin paydalanylady.

ÁKK jóndeu júmystarynyng jalpy qúnynyng 85 payyzyn tóleydi.

Birikken qarjylandyru esebinen merdiger ýi­ding barlyq jóndeu júmystaryn oryndap shy­ghady. Kelisimde kórsetilgen merzim ishinde pәter iyeleri jinaqtau shotyna ay sayynghy salymdaryn salyp otyrady. Jinaqtau shotynda jinalghan qarajatty oryn­dalghan júmystyng aqysy retinde ÁKK shotyna audarady.

Ekinshi joly, jóndeu júmystarynyng jekelegen týrlerin jýrgizu ýshin oblys әkimdikterine respublikalyq budjetten nysanaly transfertter bóludi qarastyrady.

Ákimdik mamandandyrylghan uәkiletti úiym - 100 payyz memleketting qatysuymen jýretin JShS nemese AQ qúrady, ne dәl osylay әreket etushi JShS jәne AQ-ty júmysqa tarta alady. 2011-2012 jyldary әkimdikter JShS-lardy qarjylandyrady. Odan keyingi jyldary әkim­dik JShS-gha nesie beredi. Tapsyrys berushi bolyp tabylatyn PIK pen JShS óz aralarynda kelisim jasaydy.  Pәter iyelerining jalpy jinalysyn­daghy kelisim boyynsha, uәkiletti úiym kýrdeli jóndeu júmystarynyng jekelegen týrlerin jýrgizetin qosalqy merdigerdi tandap alady.  Uәkiletti úiym óz kýshimen jәne qosalqy merdigerlerdi tarta otyryp kondominium ny­sanynyng ortaq mýlkine kýrdeli jóndeu júmys­tarynyng jekelegen týrlerin jýrgizedi.

Pәter iyeleri óz qarajattarymen jóndeu jú­mys­tarynyng qúnynyng kem degende 50 payyzyn qarjylandyrugha qatysady. Osy qarajat uәkilet­ti úiym (qosalqy merdiger) jýrgizetin jóndeu júmystaryn tóleu ýshin paydalanylady. Kelisimde kórsetilgen merzim ishinde pәter iyeleri jiy­naq­tau shotyna ay sayyn qarjy salymdaryn salady.

Osy rette erekshe atap ótetin mәsele, kondominium nysandarynyng ortaq mýlkin jóndeu kezinde termomodernizasiya әdisterine barynsha basymdyq beriletin bolady. Búl degenimiz, nysandardyng qabyrghalaryn, tóbesin, tereze jәne esik jaqtaularyn jylu saqtaytynday termo jylytu әdisimen bekitu bolyp tabylady. Kóp pәterli túrghyn ýilerdi osynday әdispen aghym­daghy jóndeuden ótkizgende 10 payyz, kýrdeli jóndeuden ótkizgende 30 payyz jylu energiyasyn saqtap qalu mýmkindigi bolady.

ENERGIYa ÝNEMDEU TIYIMDILIGI

Qazirgi kýnde anyqtalghan derekter boyynsha, elimizde óndiriletin barlyq elektr quatynyng 20 payyzdan astamyn kommunaldyq sharuashylyq salasy tútynatyn kórinedi. Sondyqtan TKSh-ny janghyrtu baghdarlamasyn jýzege asyrghan kezde elektr energiyasyn ýnemdeuge jәne tiyimdi paydalanugha barynsha basymdyq beriledi. Naqty derekter kórsetip otyrghanday, qazir Qazaqstan­daghy túrghyn ýy sektorynda jyludyng ortasha salystyrmaly tútynu mólsheri 1 shar­shy metrge 273 kVt/saghatty qúrap otyr. Sa­lystyrmaly týrde aitatyn bolsaq, Europanyng damyghan elderinde búl kórsetkish -Germaniyada 120 kvt/saghat, Fransiyada 126 kVt/saghatty qúraydy. Aua rayy jaghdayy bizben úqsas, tipti keybir rette ayazy óte qatty bolatyn Shvesiyada búl kórsetkish 82 kVt/saghatqa ten. Búl bizding elimizdegi túrghyn ýilerding 1 sharshy metrine júmsalatyn elektr quatynan 3 ese tómen. Áriyne, búl bizding elimiz ýshin qol jetpeytin tiyimdilik. Biraq sarapshylar TKSh-ny týbegeyli janghyrtu baghdarlamasy ayasynda aldaghy ua­qytta túrghyn ýiding 1 sharshy metrine júmsala­tyn jylu energiyasyn 170 kVt/saghatqa deyin tómendetuge bolatyndyghyn boljap otyr.

Osy baghdarlamagha sәikes elimizde 2020 jylgha deyin ónerkәsip óndirisinde jәne TKSh-da tútynylatyn energiya kólemin kem degende 25 payyzgha azaytu kózdeledi. Yaghni, energiya ýnem­deytin tehnologiyalardy barynsha keninen payda­lanyp, joghary normativti shyghyndardy qys­qarta otyryp, energiya tútynudy ontaylandyru kerek. Energiyany ýnemdeu mәselesinde búghan mýd­deli barlyq taraptar, atap aitqanda, respub­lika­lyq jәne jergilikti biylik organdary, energiya óndiretin, energiya taratatyn jәne energiya ýnem­deytin úiymdar, shaghyn jәne orta biznes salasy, PIK jәne barlyq túrghyn ýy menshigindegi azamattar qatysuy kerek. Energiyany ýnemdeu ýderisine qatysushylardyng sanynyng kóp­tigin eskere otyryp, energiya tiyimdiligin arttyru mindetterin sheshuge, energiya ýnemdeuding keshendi baghdarlamasyn әzirleu jәne ony oryndaudyng basqaru jýiesin qúru arqyly qol jetkizuge bolady. Qazaqstandaghy túrghyn ýy jәne әleu­mettik nysandardaghy energiya quatyn mól­sherden tym kóp paydalanudyng negizgi sebebi, ghimarat­tardyng jylu saqtau tiyimdiligining tómen boluyna baylanysty. Yaghni, búl nysandar nashar termoizolyasiya, jylu energiyasyn esepke alu aspabynyng bolmauy, býgingi zamannyng energiya ýnemdeytin jabdyqtarynyng ornatylmauy jәne basqa keshendi sharalargha baylanysty bolyp otyr.

Osyghan baylanysty jýzege asyrylatyn bagh­darlamada kommunaldyq salanyng energiya paydalanu tiyimdiligin arttyru maqsatynda әleumettik obektilerdin: mektepterdin, auruhanalardyn, balabaqshalar men kóp pәterli túrghyn ýilerding energiya paydalanu tiyimdiligine tekseris jýrgizu josparlanuda. 2011 jyly әleumettik nysandargha osynday tekserister jýrgizuge 150 million tenge jәne kóp pәterli túrghyn ýilerge tekseris jasaugha 210 million tenge bólindi. 2011 jyldyng basynda energiya paydalanu tiyimdiligin tekseru Pavlodar, Aqtau, Qyzylorda, Almaty jәne Qaraghandy qalalarynda jýrgiziletin bolady. Sonymen birge kelesi jyldyng nauryz aiynyng ayaghyna deyin mamandar Petropavl, Atyrau, Aqtóbe, Taldyqorghan, Qostanay, Oral jәne Óskemen qalalaryndaghy nysandardyng energiya paydalanu shyghynynyng dengeyin tekseristen ótkizedi.

TKSh-ny janghyrtu baghdarlamasyna sәikes tútynylatyn jylu energiyasyn naqty ýnemdeu ýshin nysandarda jylumen jabdyqtaudyng avto­mat­tandyrylghan jýiesin keninen qoldanu kóz­delgen. Sonymen birge avtomattandyrylghan jy­lu qondyrghylaryn engizu túrghyndardyng tú­ty­nylghan jylu energiyasyna tóleytin ótem­derin azaytyp, jana jylu kózderin salugha budjet qarajatyn ýnemdeydi. Kóp pәterli ortasha bir túrghyn ýy jylyna 600-700 Gkal. jylu energiyasyn paydalanady. Eger, avtomattan­dyr­ghan jylu qondyrghysy ornatylsa, bir ýide jy­lyna 100-130 Gkal. jylu energiyasyn ýnemdeuge bolady. Búl bir jylda 190-260 myng tengege deyin qarajat ýnemdeuge mýmkindik beredi. Mәselen, Astanadaghy Kenesary kóshesinde ornalasqan 9 qabatty ýiding túrghyndary 2009-2010 jylghy jylu mausymy kezeninde avtomattandyrylghan jylu qondyrghysy torabyn ornatu nәtiyjesinde 637 myng tenge ýnemdegen.

Qazirgi qalalardaghy túrghyn ýy qorynyng negizgi problemasy kóp pәterli túrghyn ýilerding shamamen 70 payyzynda jylu saqtau mýmkindigi jetkiliksiz. Osynyng saldarynan ghimaratqa jiberilgen jyludyng bir bóligi qabyrghalardyng qiylysqan jeri arqyly, tóbe jikteri arqyly jәne esik-terezelerding jaqtaulary arqyly ysyrap bolyp jatady. Sondyqtan kóp pәterli túrghyn ýilerde jylu energiyasyn ýnemdeuding basty mәselesi - termojanghyrtu. Baghdarlamagha sәikes jýzege asyrylatyn termojanghyrtu júmystary arqyly qorshaudyng jylu-tehnikalyq sipattamalaryn jaqsartu arqyly shatyrlardy jóndeu, syrtqy qabyrghalardy jóndeu, avtomattandyrylghan jy­lu retteu jýielerin ornatu, jertólelerdegi negizgi armaturalardy auystyru jәne jylu taratatyn qúbyrlardy oqshaulau bolyp tabylady.

QANATQAQTY TÁJIRIYBE

Túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyghyn jan­ghyrtu baghdarlamasyn qabyldau aldynda qanatqaqty tәjiriybe retinde Óskemen qalasynda tozyghy jetken kóp pәterli túrghyn ýy jóndeuden ótti. Búl ýide negizinen zeynetkerler túrady eken. Jarty ghasyrgha juyq qoldanysta bolghan kóp qabatty ýidi kýrdeli jóndeuden ótkizu ýshin 13,5 million tenge qarjy kerek bolghan. TKSh-ny janghyrtu baghdarlamasy ayasynda búl qarjy payyzsyz nesie retinde 7 jyl merzimge budjetten bólindi. Ay sayyn kóp pәterli túrghyn ýidegi pәter iyeleri kommunaldyq ótemge qosymsha osy nesiyeni óteu ýshin 2-3 myng tenge tólep túrady. Osy qanatqaqty joba barysynda nysandy jóndeuge qatysqan barlyq taraptar ózara is-әreketterin aiqyndap, qarjylandyru tetikterin tәjiriybeden ótkizdi. Kóp qabatty túrghyn ýilerdi paydalanu jәne jóndeuden ótkizu jónindegi naq osynday tәjiriybe Batys Europa jәne Baltyq jaghalauy elderinde keninen qoldanylady.

Baghdarlama shenberinde Óskemen qalasynda janghyrtylghan kóp qabatty túrghyn ýidegi pәter iyesi, zeynetker Valentina Pleguzova bylay deydi: «Men búl pәterde býkil sanaly ghúmyrymdy ótkizip kelemin. Jarty ghasyrdan astam uaqyttan beri búl kóp pәterli ýige múnday keshendi jóndeu júmysy jýrgizilip kórgen joq. Tóbemizden tamshy aghyp, jertóleden sasyq iyis ketpeushi edi. Qazir ýiimiz qaytadan salynghanday qúlpyryp, kóz sýisintedi». Osy ýiding PIK jetekshisi Tatiyana Ejiskayanyng aituynsha, búl tәjiriybe túrghyndar ýshin óte qolayly. Kóp pәterli túrghyn ýiding әrbir pәter iyesi 7 jyl ishinde bar bolghany 270 myng tenge qarjy shyghyndaytyn bolady. Búl barlyq túrghyndar ýshin qoljetimdi tәsil deydi.

Osy baghdarlama shenberinde Óskemen qa­lasynda 20 kóp qabatty túrghyn ýy jóndeuden ótkiziledi. Búl maqsat ýshin budjetten 400 million tenge qarjy bólingen. Mamandar jóndeuden ótkizilgen nysandardy túraqty baqylauda ústaytyn bolady. Eger pәter iyeleri tarapynan jóndeu sapasyna syn aitylatyn bolsa, osy júmysty merdiger úiym óz qarjysy esebinen kemshilikterding ornyn toltyratyn bolady.

TKSh-nyng qazirgi jaghdayy kórsetip otyrghan­day, búl sala tehnologiyalyq jaghynan artta qalghan. Energiya resurstaryn ýnemdeytin sharalar men innovasiyalyq tehnolo­giyalardy qoldanu mýmkindigi tómen. Elimizdegi ýdemeli indus­triyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlama­syn basshylyqqa ala otyryp, TKSh-gha jýieli týrde jana tehnologiyalar engizip, búl salanyng tiyimdiligin arttyrugha qol jetkizu kerek. Osyghan bay­lanysty baghdarlama ayasynda jýieli týrde ghy­lymiy-zertteu jәne tәjiriybelik qoldanu júmys­taryn jýrgizu josparlanuda.

Sóitip, 2020 jylgha deyingi túrghyn ýi-kom­munaldyq sharuashylyghyn janghyrtu baghdarla­masy shenberinde barlyq qarjylandyru kózderi arqyly 10 jyl ishinde 81 myng shaqyrym jylu jýieleri, elektr taratu jәne gaz taratu jelileri janghyrtylatyn bolady. Onyng ishinde 24,4 myng shaqyrym kommunaldyq jýie 2015 jylgha deyin modernizasiyalanady.

Elimizde qabyldanghan túrghyndardy sapaly auyz sumen qamtamasyz etu maqsatyndaghy «Aq búlaq» baghdarlamasy ayasynda 2015 jylgha deyin 5 myng shaqyrym sumen jabdyqtau qúbyrlary jәne 2 myng shaqyrym su taratu qúbyrlary janghyrty­latyn bola­dy. Mine, osylay Memleket basshy­synyng tapsyrmasyna sәikes 2011 jyly jalpy alghanda elimizde 31 myng shaqyrym kommunaldyq jeliler jýiesi janghyr­tylady.

TKSh-ny janghyrtu bagh­darlamasy shenbe­rinde jýzege asyry­latyn kóp qabatty túrghyn ýilerdi kýrdeli jóndeuden ótkizu maqsatynda da ong jetistikterge qol jetkizilmek. El Ýkimetining 2020 jylgha deyingi túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashy­ly­ghyn modernizasiyalau baghdarlamasy kóp qabat­ty túrghyn ýilerding túrghyndaryna memleket ta­ra­pynan qomaqty qarjylay kómek alugha mýmkin­dik beredi. Keyin túrghyndar búl qarjyny kommu­naldyq qyzmet tólemi retinde birtindep qaytara­tyn bolady. Yaghni, túrghyndargha óz menshigindegi kóp qabatty ýilerding ghimarattaryn janghyrtugha payyzsyz nesie beriledi degen sóz. Tek búl ýshin kóp qabatty túrghyn ýide túratyn barlyq túr­ghyn­dar ortaq kelisimge kelip, nysandy kýrdeli jón­deuden ótkizu mәselesinde birauyzdy boluy kerek.

Mine, memleket tarapynan kórsetiletin osyn­day qarjylyq kómekting nәtiyjesinde on jyl ishin­de elimiz boyynsha 11 624 kóp qabatty túr­ghyn ýy kýrdeli jóndeuden ótkizilmek. Osy keshendi sharalar Memleket basshysynyng tapsyrmasy­na sәikes 2015 jylgha taman elimizdegi kýrdeli jóndeudi qajet etetin kóp qabatty túrghyn ýy nysandaryn 32 payyzdan 22 payyzgha deyin qys­qar­tugha mýmkindik beredi. Jalpy, elimizde qolgha alynghan osy bir manyzdy da keshendi baghdar­lamanyng shenberinde 2020 jylgha deyin kýrdeli jóndeudi qajet etetin kóp qabatty túrghyn ýi­lerding kólemi 10 payyzgha deyin azayatyn bolady.

Túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyghyn jan­ghyr­tudyng 2020 jylgha deyingi búl baghdarla­masy osy salanyng infraqúrylymyn jaqsartu­dyng birden-bir tiyimdi joly bolyp tabylady. Qazaqstannyng qazirgi әleumettik-ekonomikalyq damu ýrdisinde últtyq ekonomikamyzdyng barlyq salalarynda modernizasiyalau júmysy qyzu jýrgizilude. Túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashy­ly­ghy salasyn janghyrtu osy maqsatty júmys­tyng manyzdy salalarynyng biri bolyp taby­lady. Sondyqtan júrtshylyqtyng múny týsinip, jan-jaqty qoldau kórsetkeni abzal. Kóp qabatty túrghyn ýilerdi kýrdeli jóndeu júmystarynan ótkizu negizinen memleket tarapynan nesie alu arqyly jýzege asyrylady. Ol ýshin kóp qabatty ýilerdegi pә­ter iyelerining basym kópshi­ligining ortaq kelisimi kerek. Pәter iyeleri ortaq mýlikti tiyimdi de sapaly jan­ghyr­tu maqsatynda mún­day bastamadan qa­lys qalmaytynyna senim mol.

Jylqybay JAGhYPARÚLY.