Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti

Qasym-Jomart Toqaev myrzagha!

Qazaq baspasózi merzimdi basylymdarynyng onlayn dóngelek ýsteline qatysqan basshylarynyng Ashyq haty:

Qadirli Qasym-Jomart Kemelúly!

Qazaq tili qazaq halqynyng jany bolsa, qazaq baspasózi onyng qozghaushy kýshi. Osy aptada siz «Egemen Qazaqstan» gazetine bergen súhbatynyzda «Últtyq qauipsizdik tilimizdi qúrmetteuden bastalady» dep Tilimizdi sayasat tórine shyghardynyz. Búl perzenttik ýniniz últ janashyrlaryn tebirentti, ýmitimizdi oyatty. IYә, últtyq mýdde syngha týskende eng aldymen shyrqyrap ara týsetin de, jazatyn da, tilin de qorghap jýrgen Qazaq baspasózi ekenin siz jaqsy bilesiz. Sonday-aq ol biylik pen halyq arasyndaghy altyn kópir retinde de manyzdy ról atqaryp keledi. Últtyq iydeologiyanyn, elbasymyzdyng «Ruhany janghyru» «Úly dalanyng jeti qyry» baghdarlamalyq maqalalarynyn, ózinizding halyqqa joldauynyzdyng ómir ózegine ainaluyna, memleketimizding gýldenui men órkendeuine ólsheusiz ýles qosyp kele jatqan Qazaq baspasózining jaghdayy qazir asa mәz emes. Bәlkim, siz búl jaghynan beyhabar bolarsyz. Biraq ashy shyndyq solay. Múnyng sebep-saldary san aluan. Ásirese әlemdi Koronavirus indeti jaylaghaly beri, sonday-aq daghdarysqa baylanysty Qazaq baspasózine qauip odan sayyn kýsheye týsti. Sebebi bizding elimizde tótenshe jaghday, Núr-Súltan, Almaty qalalarynda jәne respublikamyzda jappay karantin jariyalandy. Osy tótenshe jaghday kezinde halqynyzgha mәlimdemeler jasap, kóptegen sharalardy jýzege asyrdynyz. Qarapayym búqara alghysyn aityp jatyr. Jaqynda jasaghan kezekti mәlimdemenizde elge tek әleumettik jaghynan ghana emes, ruhany qoldau kórsettiniz. «Halyqqa jedel jәne shynayy aqparat berip jýrgen jurnalister qauymyna alghys aitamyn» dediniz. Búl da bolsa bizge zor demeu. Endi qazaq baspasózine tónip túrghan qauipterge toqtalayyq. Bizding kýnkórisimiz Baspasózge jazylu, odan keyin memlekettik tapsyrystar (Ministrlikterden, oblystardan). Qazir búl joldar jabylatyn týri bar. Alty ailyq jazylu nauqany sәuir aiynda bastaldy. Búl nauqan toqtap túr. Yaghny pandemiyadan keyin qazaq gazet-jurnaldardyng jaghdayy qarjylyq jaghynan odan sayyn qiyndaytyny sózsiz. Tómende dóngelek ýstelge qatysushylar osynday kókeytesti mәselelerdi saraptap, talqylap, sizding nazarynyzgha úsynyp otyrmyz. (Dóngelek ýstel 20 aqpanda («Qazaqstan dauiri» №8) ótkenmen qatyspay qalghan merzimdi basylymdardyng basshylarymen onlayn baylanys arqyly jalghasty https://qazdauiri.kz/?p=16721).

Songhy jyldary barlyq merzimdi basylymdardyng jazylu taralymy әrtýrli sebeptermen kýrt azaydy («Egemen Qazaqstannan» basqa). Ghalamtor, әleumettik jeli әserlerin aitpaghanda songhy kezderi әkim- qaralar, mektep diyrektorlary «Biz eshkimdi kýshtep jazdyrta almaymyz» degen jeleu aituy saldarynan merzimdi basylymdargha teris kózqaras qalyptasty. Baspasózdi oqymau ol nadandyqqa bey-jaylylyqqa, ruhany janghyrmaugha, sauatsyzdyqqa degen tikeley jol salu dep bilemiz. Órkeniyetti, damyghan memleketterde múnday teris kózqaras mýldem joq. Olarda gazet, jurnal oqu mәdeniyeti әrqashanda joghary. Qazir aqparatqa degen halyqtyng súranysy artyp otyr. Merzimdi basylymdargha qarjylay jәne ruhany jaghynan olar qamqorlyq jasap otyrady. Ol mәseleni shetelderde kóp zerttegen siz jaqsy bilesiz. Biz merzimdi basylymdardyng taralymyn kóbeytuding birneshe joldaryn úsynamyz.

Basylymdardyn, sonyng ishinde qazaq gazet-jurnaldarynyng taralymyn kóbeytuge elimizdegi kitaphanalar jýiesi airyqsha yqpal etedi. Naqty sanyn aitar bolsaq, 11 mynday kitaphana bar. Onyng syrtynda mektepterde de 7 mynday kitaphana júmys isteydi. Olargha qazaq tilindegi merzimdi basylymdardy jazdyryp alugha bólinetin qarjyny kóbeytu kerek. Bir-birden jazylghannyng ózinde tek kitaphanalar jýiesi arqyly taralymymyz 18 myngha jeter edi. Osy mәselege óziniz tikeley yqpal etkeninizdi qalaymyz.
Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining janynan «Aqparattyq-saraptamalyq komissiya» qúrylsa, jón bolar edi. Sonda ol komissiya bizben tikeley júmys ister edi.

Tәuelsiz basylymdar memlekettik tapsyrystan әrqashan tys qalady. Búl basylymdargha da memleket qarjysymen shyghyp jatqan basylymdar sekildi ong kózqaras qajet. Onyng syrtynda tapsyrys berilgende gazet, jurnal taralymy jónindegi sharty alynyp tastalyp, dotasiya beru jaghyn qarastyrugha yqpal etseniz dúrys bolar edi. Oblystardan, ministrlik tarapynan tapsyrys kólemi arttyrylsa jәne ol konkurstan tys bolghany jón. Ol sonda býginde qiyndyq qyspaghynda qalghan qazaq basylymdaryna ong yqpal eteri dausyz.

Kenes ókimeti kezinde merzimdi basylymdar arnayy ghimarat oryndarymen qamtamasyz etildi. Mәselen, respublikalyq dengeyde «Dәuir keshendi baspasy» ýii boldy. Onda gazet-jurnaldardyng redaksiya ghimaraty, arnauly baspahana, sport zaly, mәdeniyet ýii bar bolatyn. Jekeshelendiru kezinde respublikalyq basylymdardaghy jurnalisterding mandayter qarjysymen salynghan osy keshendi baspa ýii әldekimning menshigi bolyp ketti. Sondyqtan da búl mәsele qayta qaralyp, ózderine qaytaryluy qajet. Nemese jana Keshendi Baspasóz ýii Almaty qalasynda boy kóterse qúba-qúp bolar edi. Osyghan yqpal etuinizdi súraymyz.

Gazet-jurnaldardy taratugha «Qazposhta» qyzmeti airyqsha ýles qosady. Ókinishke oray, býginde onyng jer-jerdegi myndaghan bólimsheleri dúrys júmys istey almay otyr. Poshta tasushylardyng enbekaqylary mýlde tómen. Aylyq jalaqysy 20-30 mynnan aspaydy. Sonyng kólemin úlghaytu ýshin audandardaghy poshta qyzmetkerlerining enbekaqysyn jergilikti budjetke engizgen óte dúrys jol bolar edi. Sonda olar auyl әkimdigining qúramyndaghy qyzmetkerler qataryna enip, kýndelikti poshta júmysyn kenes ýkimetindegidey qalypqa keltirer edi.

Gazet-jurnaldargha salynatyn qosymsha qún salyghy mýlde alynyp tastalghany da bizding júmysty jandandyrugha yqpal etedi. Sondyqtan osy mәseleni de kýn tәrtibine qoysanyz.

Qazir gazet-jurnal satatyn dýngirshikter júmys istemeydi. Tipti, Almaty men Núr-Súltan qalalarynyng ózinde de dýngirshekter joqtyng qasy. Osy mәseleni de nazargha alyp, ministrlik tarapynan is qozghaugha yqpal etuinizdi súraymyz.

Elimizde Reseylik BAQ-tar ýles salmaghy basym. Jeke memleket retinde olardyng júmysyn toqtatyp nemese meylinshe shekteu qajet. Olar bizding memleketimizde últtyq-aqparattyq qauipsizdigine qauip-qater tóndiretini sózsiz.
Mine, kórip otyrsyz, búl aitqan mәseleler memleketke asa kóp jýk, auyrlyq týsirmeydi dep oilaymyz. Tek bizge degen niyet, yqylas týzelse bәri de jýzege asatyn mәseleler. Bizge de qarjy tabugha jantalaspay, shygharmashylyqpen ainalysugha zor mýmkindik tuar edi. Sóitip elimizding damu dengeyin arttyrugha, ekonomikalyq jәne ruhany jaghynan gýldenuine, órkendeuine biz barynsha ýles qosar edik.

Zor qúrmetpen:

1) Sәule Meshitbayqyzy, «Qazaqstan dauiri» JShS bas diyrektory, QR Enbegi singen qayratkeri

2) Maghira Qojahmetova, Balalardyng respublikalyq «Balbúlaq» jurnalynyn, «Dertke daua» medisinalyq-tanymdyq, respublikalyq gazetining bas redaktory

3) Marat Toqashbay, «Preziydent jәne halyq» gazetining bas redaktory, Qazaqstannyng pedagogikalyq ghylym akademiyasynyng akademiygi, professor

4) Talghat Aytbayúly, respublikalyq «Jyl – on eki ai» jurnalynyng Bas redaktory, Últ qayratkeri

5) Dosymbek Óteghaliyev, «Zan» media korporasiyasy, JShS basshysy, («Zan» gazeti, «nridicheskaya gazeta»)

6) Ertay Ayghaliyúly, halyqaralyq «Qazaqstan dauiri» gazetining bas redaktory, Qazaqstan Jazushylar jәne Jurnalister odaqtarynyng mýshesi

7) Qaly Sәrsenbay, «Almaty aqshamy» gazetining bas diyrektory, bas redaktory, Almaty qalasy mәslihatynyng deputaty, QR Enbek sinirgen qayratkeri, «Parasat», «Qúrmet» ordenderining iyegeri, Preziydent syilyghynyng laureaty

8) Qymbat Ábilda, Respublikalyq «Aygólek» jurnalynyng avtor-redaktory, QR Mәdeniyet qayratkeri, Týrki әlemining aqparat salasynyng ýzdigi

9) Dәuren Quat, «Qazaq әdebiyeti» gazetining bas redaktory, Halyqarlyq «Alash» әdeby syilyghy men týrki halyqtarynyng M.Qashaqry atyndaghy syilyghynyng laureaty, «Aqparat salasynyng ýzdigi» medalining iyegeri

10) Qazybek Isa, «Qazaq ýni» gazetining preziydenti, QR Preziydenti janyndaghy Últtyq Kenes mýshesi, «Aq jol» partiyasy tóraghasynyng orynbasary, Halyqaralyq «Alash» syilyghynyng iyegeri, Halyqaralyq S.Esenin atyndaghy syilyqtyng laureaty, «Parasat» jәne «Qúrmet» ordenining iyegeri, YuNESKO Álemdik óner jәne mәdeniyet akademiyasynyng akademiygi, aqyn

11) Srayyl Smayyl, «Jas qazaq» gazetining bas redaktory, QR Preziydentining BAQ salasy boyynsha syilyghynyng laureaty

12) Bolat Batyr, Respublikalyq «Ýsh qonyr» gazetining bas diyrektory, bas redaktory

13) Núrlybek Samatúly, Respublikalyq «Tansholpan» әdebiy-kórkem kópshilik jurnalynyng bas redaktory, jazushy

14) Sholpan Úghybayqyzy, «Aq bosagha» gazetining qúryltayshysy, bas redaktor, «QR Preziydenti janyndaghy Otbasy jәne demografiyalyq sayasat komissiyasy úigharghan «Áyel basqarghan ýzdik kәsiporyn» basshysy, QR mәdeniyet, aqparat jәne qoghamdyq kelisim ministrligining Qúrmet gramotasy, QR Aqparat jәne kommunikasiyalar ministrligi «Aqparat salasynyng ýzdigi» tósbelgisinin, QR Jurnalister Odaghy N.Qúljanova atyndaghy syilyghynyng iyegeri, Qazaqstannyng Qúrmetti jurnaliysi

15) Sayat Qamshyger, «Móldir búlaq» jurnalynyng bas redaktory, «Serper» syilyghynyng laureaty, Qazaqstan Jazushylar jәne Jurnalister odaqtarynyng mýshesi.

(Hat karantin kezinde jazylyp otyrghandyqtan qol qoi mýmkindigi bolghan joq. Túlghalar hatty oqyp, tolyq kelisimin bergen)

Abai.kz