Qyrghyz tarihshysy Zamirbek Osorovtyng qazaqtyng Kenesary hanyna qyrghyz astanasynda eskertkish qong kerek degen jazbasy jelige tarady. Zamirbek myrza búl sózdi 30 mausym kýni Facebook jelisindegi jeke paraqshasynda jazypty. Býy depti:

«Biz el astanasyna qazaqtyng songhy Úly hany Kenesarygha arnap eskertkish qoysaq dúrys bolady. Qyrghyz halqy oghan әdiletsizdik jasady. Ómir boyy patsha basqynshylarymen kýresken búl Úly adam patsha qughynshylarynan qashyp bizge, jaqyn tuysqanyna keldi. Al, biz onyng basyn kesip, patsha ókimetine tapsyrdyq. Soghan qaramastan qazaq halqy bizge degen bauyrmaldyqty saqtap qaldy.  

Sondyqtan, Úly hangha eskertkish qoyyp, bauyrlas qazaq halqynan keshirim súrap, Bishkektegi ortalyq bir kóshege Kenesarynyng atyn bersek dúrys bolady», - dep jazypty. Jazypty da, «Boriba za miyr» Qoghamdyq qorynyng atynan Valeriy Yakovlev pen Zamir Osorov dep «qol qoyypty».

Zamirbek Osorovtyng búl jazbasyna jelidegi qyrghyz tughandar shamdana qarap, qabaq týiip, qatu sóilepti. Sodan 1 shilde kýni Osorov myrza taghy bir jazba jariyalapty. Onda:

«Eger Kenesary Shu jazyghynda qyrghyzdarmen soghyssa, ózi de óldi. Al qyrghyzdar patshalyq Resey biyligining aldynda qúrday jorghalap, qúldyq kórsetip, hannyng mәiitin qorlady.

Biraq Shabdan batyr da patsha sheneugini retinde kóp qyrghyzdy óltirdi jәne soghan maqtandy. Elding әr aimaghyndaghy qyrghyzdy jazalau aksiyasyn jaqsy atqarghany ýshin Aq patshadan marapat aldy.

Al onyng qúrmetine Bishkekting eng ýlken kóshelerining birine aty berildi. Eskertkishi túr. Menshe ol búl qúrmetke layyq emes! Sol sekildi Mihail Frunzening eskertkishi de bizding halqymyzdyng birligin әspettep túrghan joq. Ol basshy da azamattyq soghys jyldary kóp qyrghyzdy qyryp salyp aty shyqqan adam. Eger Shabdan batyr men Mihail Frunzening eskertkishterin almaydy ekenbiz, endeshe qyrghyz halqyn basqynshylardan qorghaymyn dep ómirin qighan batyrlargha da eskertkish qoi kerek! Olardy sovet tarihshylary «basmashy» dep ataghan. Sovet jәne patsha baskeserlerining qolynan sheyit ketken qyrghyzdargha da eskertkish qoy kerek! Sonda әdiletti bolady! Osy jaghynan Kenesarynyng eskertkishi de әbden layyqty bolar edi.

Men Ol (Kenesary) qyrghyzgha soghys ýshin, jer ýshin keldi degenge senbeymin. Aq patshagha qarsy kýresken batyr ondaygha bara qoyy ekitalay... Ol qyrghyzdyng biy-manaptary men halqynan kómek súrap kelse kerek. Biraq, qyrghyzdar onyng arqasyna pyshaq súqty. Al onyng basyn eng qúndy olja retinde patsha biyligine aparyp berui osynyng dәleli. Qyrghyzdyng bir ghana ruynyng biylerining búl aqylsyz әreketinen býkil qyrghyzgha satqyn, qylmysker degen at keldi. Eger biz Kenesarygha eskertkish qoysaq, búl – qazaq-qyrghyz qarym-qatynasyn jaqsartatyn qadam bolady!».

Ras, qazaq-qyrghyz qarym-qatynasy konteksinde Kenesary hannyng esimi erekshe manyzdy faktor. Kenesary han qazaq ýshin qadirli túlgha! Al onyng tarihtaghy róline qatysty qyrghyzdaghy pikir ekiúshty. Qazaq-qyrghyz tarihshylarynyng arasyndaghy búl dau, tipti, bir jyldary memleket basshylarynyng dengeyinde sóz bolghan.

Bú joly әne, qyrghyz tarihshysy «Kenesary babamyzgha eskertkish ornatyp, ortalyqtan kóshe bereyik» dep sóilepti. «Kenesarynyng basqynshy imperiyagha birlesip kýreseyik dep kelgenin moyyndayyq, búl qazaq-qyrghyz dostyghyn nyghaytady» depti.

Eger qyrghyz tarihshysy aitqanday, Kenesarygha eskertkish ornatylyp, kóshe aty berilse, búl – qazaq-qyrghyz dostyghyn nyghaytugha jasalghan ýlken qadam, sayasy diplomatiyalyq sheshim bolary sózsiz.

Ókinishke oray, post-kenestik elderding kóbinde tarihy oqighalargha qatysty әli kýnge reseylik kózqaras basymdyqqa ie ekeni shyndyq. Sonyng ishinde Kenesarygha qatysty tarih ta bar. Resey biyligi múny eki el arasyna jaulyq kózqaras qalyptastyru ýshin tiyimdi qoldanyp kele jatyr. Búryn da, qazir de... Sondyqtan, tarihy shyndyq qanday bolmasyn, qyrghyz tarihshysynyng úsynysy bauyrlastyqty arttyratyny sózsiz. Siz ne deysiz?

Abai.kz