Elimizding tarihynda, anyghynda, әlemdik tәjiriybede kezdese bermeytin úlaghatty oqighanyng kuәsi boludamyz. Ol – Abay kýni memlekettik merekesining bekitilui. IYә, adamzat shejiresinde Jaratushynyng airyqsha yqylasymen kemenger, kósem adamdardyng myng jylda bir tuatyndyghyn oilasaq, Abayday danagóiding dýniyege kelui qazaq halqynyng mandayyna búiyrghan qaytalanbas baghy degenimiz abzal.

Abaydyng ómirge kelgen uaqyty bizding halqymyzdyng úzaq ghúmyryndaghy eng bir kýrdeli, qym-qighash, bolashaghy beymәlim taghdyrkeshti kezeng bolghany belgili. Elding Resey patshalyghynyng bodandyghyna kirgendigine jýz jyldan asqan beybaghdar merzim túghyn. Yaghni, úlysymyzdyng erte zamandardaghy erlikke toly dәureni bastan kóship, endigi bóten júrtqa kiriptar, bodan bolghandyqtan, derbes memleketke tәn auqymdy, kýretamyrly jauapkershiliktin: ishki biylik qúrylymdaryn týzu, sharuashylyqty jýrgizu, әleumettik, qúqyqtyq jýieni saqtau, ainaladaghy kórshiles memlekettermen qarym-qatynas jýrgizu, shekarany qorghau, aumaqtyq qauipsizdikti qamtamasyz etu, t.b. barlyghynan tegis ajyraghan, múnday strategiyalyq keshendi mindetter tolyghymen imperiyanyng qúzyryna ótken kezeng edi. Qatandau nysanda beynelep aitqanda, ol kezdegi júrtshylyq syrty qorshalghan qoryqta jýrgen januarlar әspetinde deuge kelgendey. Demek, memlekettilikti qamtamasyz etu jauapkershiliginen birjola bosatylghandyqtan, adamdardyng tynys-tirshiligi, jeke hәm qoghamdyq ómiri, sәikesinshe minez-qúlyghy, oilau jýiesi, jalpy bolmysy barynsha tómendep, úsaqtalyp, ary ketkende tónirektegi kýibeng tirliktin, qystau-jaylaugha talas, barymtanyng dengeyine týsken súryqsyz túsy. Osynday qara týnek zamanda «qalyng eli, qazaghy, qayran júrtyn» qapastan qútqarudy bastaudyng úly missiyasyn atqaru ýshin Abay dýniyege keldi. Osylaysha kemengerding barsha sanaly ghúmyry men enbegi tughan halqyn qayta janghyrtugha, algha jeteleuge, barynsha terendey týsken toqyraudyng shynyrauyna batyp joghaluynan qútqarugha baghyttaldy. Múndayda aitylatyn sózding «qaynaydy qanyng ashidy janyn, minezderin kórgende, jigerlen silkin, qayrattan berkin... bolmasyn kekshil, bolsayshy kópshil, jan ayamay kәsip qyl...» degizip, barynsha ótkir, ashy shyghuy әbden týsinikti.

«Baqsynyng molasynday jalghyz qalghan» aqyn oiynyn, aitqanynyng óz zamanynda, óz ortasynda qanshalyqty úghylyp qabyldanghandyghy mýlde bólek bayan dey túra, aqiqaty, mineki, býgingi tәuelsiz Qazaqstan halqy ýshin ghúlamanyng әrbir sózining ózektiligi kýn sayyn artyp otyrghandyghynda. El boludy, tolyq adam boludy, qara basyna emes, qalyng júrtyna, tipti barsha adamzat iygiligine paydandy tiygizip ómir sýruge ýndeytin, anyghynda ýiretetin - Abay múrasy. Rasynda, egemendigin alghanyna eleuli merzim ótkenimen qazirgi qoghamnyng tipti osynau tәjtajaldan da myng ese qaterli asqynghan indetine ainalghan jappay jemqorlyqtyng da týp sebebi – eldiktin, memlekettilikting mәnin sezine almaushylyqta. Osy jer, myna tәuelsiz el, onyng qazyna baylyghy pendening jeke basynyng ghana emes, ertengi jetpis jeti úrpaghyna deyin tozbay, tonalmay, berekesi qashpay jetui tiyis qasterli úghym ekendigine týisigi jetpeuinde. Múnyng da tamyry últtyng oi-sanasyn, bolmysyn әbden әlsiretip tozdyrghan otarlyq zaman men kenestik jýiening zymiyan әreketinde.

Preziydent Q.Toqaevtyng «Abay jәne XXI ghasyrdaghy Qazaqstan» maqalasyndaghy negizgi tújyrymdarynyng biri: Abay múrasy – bizding últ bolyp biriguimizge, el bolyp damuymyzgha jol ashatyn qasterli qúndylyq, endeshe Abay jyly barysynda býkil halyqtyng últ ústazy aldynda esep berui qajet. Rasynda, bizder osy uaqytqa deyin abyz ósiyetine qanshalyq qúlaq astyq, qay túrghyda oryndadyq, neni týsinip, neni týsinbedik, qay kemshiligimizdi, minimizdi týzey aldyq. Olay bolsa, Abay kýni memlekettik merekesi, әdettegidey, qarjyny bosqa shashatyn jenil-jelpi maghynasyz is-sharalar shenberinde emes, últ ústazynyng aldynda esep beretin asa jauapty, qasterli kýnge ainaluy lazym.

Abay sózin júrt jappay jattay qoymaytyny, әsirese ony týpnúsqada oqy almaytyn, qazaq tilinen ada qasiretti sanattaghylardyng úghynuy neghaybyl. Endeshe búl maqsata yntalandyru, tipti órkeniyetti joldarmen mәjbýrleu tәsilderin qoldanu tiyimdi. Onyng bir joly - barlyq memlekettik, budjettik qyzmetkerlerding júmysqa ornalasuda, qyzmettik satymen ósu barysynda merzim sayyn tapsyratyn synaq kezindegi súralatyn tom-tom zandardyng sanyn qysqartyp, onyng ornyna kemengerding enbekterin jatqa bilu talabyn engizu.

Abay sózin iygerip, Abay múrasyn úghynyp, abyzdyng amanattaryn týbegeyli oryndaghanda ghana onalarymyz kýmәnsyz.

Mynaday tajal indetting ýreyi seyilmey túrghan kýrdeli shaqtyng ózinde ýmiti aq, tilegi taza, jany jomart júrtymyzdyng birauyzdan qoldauymen Abay kýni memlekettik mәrtebesi barshamyzdyng jýregimizge úyalap, endigi jana dәuirding basy, tolyqqandy adam,  órkeniyetti qogham, mәueli memleketke ainaluymyzdyng negizi bolatyndyghy kәmil!

Múhtar Kәribay

Abai.kz