Jazushynyng arghy atasy – jurnalist...
Jurnalister qauymynyng kәsiby merekesine oray, Preziydent granty men «Parasat» ordenining iyegeri, belgili satiriyk, «Ara kz» jurnalynyng bas redaktory Kópen Ámir-Bekpen az-kem әngimelesken edik. Kópen agha jurnalisterdi mereke¬simen qúttyqtay otyryp, qalamgerlerge qatysty oilaryn ortagha salyp, basynan ótken qyzyqty jaylardy әngimelep berdi.
– Jurnalist – qasterli de qasiyetti mamandyq. Ekining biri, egizding synary jurnalist bola almaydy. Búl – Allah taghalanyn pendesine bergen syiy. Jurnalister turaly ilgerili-keyindi danyshpandar óte kóp aitqan. Solardyng ishinde mening kókeyimnen ketpeytin, keudemnen óshpeytin ýsh túlghanyng kesteli sózderi bar. Birinshisin Bernard Shou aitypty. «Jurnalist – bәrin biletin, biraq bәrin shala-sharpy biletin mamandyq», – deydi. Bir qaraghanda, shyndyq ekenine kóz jetkizesin. Biraq nege shala-sharpy biledi?! Meninshe, jurnalist bәrin de bilui kerek degen astarmen aitylghan sóz be dep te oilaymyn. Ekinshisin Sherhan Múrtaza aitqan. «Jurnalister de atan týie sekildi. Arqalaghany altyn bolghanymen, jegeni jantaq» dep dúrys bagha bergen. Býgingi zamandaghy qalamgerlerding bet-beynesin aiqyndaytyn, aishyqty sóz.
Jurnalister qauymynyng kәsiby merekesine oray, Preziydent granty men «Parasat» ordenining iyegeri, belgili satiriyk, «Ara kz» jurnalynyng bas redaktory Kópen Ámir-Bekpen az-kem әngimelesken edik. Kópen agha jurnalisterdi mereke¬simen qúttyqtay otyryp, qalamgerlerge qatysty oilaryn ortagha salyp, basynan ótken qyzyqty jaylardy әngimelep berdi.
– Jurnalist – qasterli de qasiyetti mamandyq. Ekining biri, egizding synary jurnalist bola almaydy. Búl – Allah taghalanyn pendesine bergen syiy. Jurnalister turaly ilgerili-keyindi danyshpandar óte kóp aitqan. Solardyng ishinde mening kókeyimnen ketpeytin, keudemnen óshpeytin ýsh túlghanyng kesteli sózderi bar. Birinshisin Bernard Shou aitypty. «Jurnalist – bәrin biletin, biraq bәrin shala-sharpy biletin mamandyq», – deydi. Bir qaraghanda, shyndyq ekenine kóz jetkizesin. Biraq nege shala-sharpy biledi?! Meninshe, jurnalist bәrin de bilui kerek degen astarmen aitylghan sóz be dep te oilaymyn. Ekinshisin Sherhan Múrtaza aitqan. «Jurnalister de atan týie sekildi. Arqalaghany altyn bolghanymen, jegeni jantaq» dep dúrys bagha bergen. Býgingi zamandaghy qalamgerlerding bet-beynesin aiqyndaytyn, aishyqty sóz.
Al Ázilhan Núrshayyqov: «Avtorsyz gazet – aqqusyz kólmen ten», – deydi. Qanday ghajap teneu?! Yaghny jurnalist ózining jazghan oi-pikirin ghana emes, qarapayym halyqtyng kókeyindegisin jalpaq júrtqa jariya¬lap jatsa ghana bedeldi gazet bola alady. Qazirgi baspasózdi aidyngha tenesek, aqqulary az, avtorlar siyrep ketti. Sondyqtan da býgingi jurnalister búqaramen tyghyz baylanysta tirshilik jasauy kerek. Sonda ghana ol aqquly aidynday ózining sәnimen jarasyp túrady.
Tәuelsizdik alghan jyldary Kamal Smayylov pen Sherhan Múrtaza ekeui «Egemen Qazaqstan» gazetinde hat jazysty ghoy. Keyin «Elim, saghan aitamyn, Elbasy, sen de tynda» degen kitap bolyp basyldy. Soghan baylanysty men parodiya jazdym. Sol parodiyany Kamal Smayylov oqyp, renjigeni bar. Bastauy bylay bolatyn:
Elim, saghan aitam, Elbasy, sen de tynda.
Kamal dos, sen de qúlaq týr,
Sebebi, sen – soqa, Al men – traktor, – dep Sherhan Múrtazanyng atynan jazghanmyn ghoy. Soghan Kamal aghamyz: «Meni soqagha, Sherhandy traktorgha tenepsin. Men oghan kelise almaymyn!» – dep keyidi. Sheraghang ashugha basu aityp bylay dedi: «Kameke, jerding bәrin jyrtatyn soqa. Jerdin shyrayyn kirgizip, egin de egetin, qúnarly topyraqtyng qúnyn keltirip, baptaytyn da, saqtaytyn da – soqa. Sizdi soqagha dúrys tenep túr. Soqasy bolmasa, traktor aidalada bir ózi ne bitiredi?!» Osy baylamgha Kamal agha baladay quanghan bolatyn.
Seydahmet Berdiqúlov «Leninshil jas» gazetining bas redaktory kezinde bireuler belgili satirik Qajytay Iliyasúly turaly parodiya jazypty. Sol parodiya gazet betine shyqqanda, Qajytay aghamyz ashulanyp, gazetti belinen umajday ústap, bas redaktordyng kabiynetine shytyrlap kirip baryp, «Búl ne degen әdiletsizdik?!» degen ghoy. Sonda Seydaghang saspay: «Qajytay, sening qatty ashulanghanyna qaraghanda, myna nәrse dúrys jazylghan boluy kerek», – depti. Minezi qansha shadyr bolsa da, Qajekeng myrs etip kýlip jibergen eken. Kópshilikpen til tabysu da – óner. Múhtar Áuezov: «Oryndy mysqyl, oqtan da ótkir», – degen. Sol siyaqty Seydaghang da Qajekendi rayynan oryndy mysqylmen qaytara bilgen ghoy.
Jurnalister halyqtyng ortasynda kóp jýretindikten de, sergek bolady. Keyde asyra siltep maqtaytyn әsireqyzyl jurnalister kezdesedi.Ázilhan aghanyng «Auyzdyng ótirik aitqanyn múrt biledi, jurnalisting ótirik aitqanyn júrt biledi» degen sózin jattap óstik. Jurnalisterding ishinen shyqqan jaqsy jazushylar bar. Al jazushylyqtan jurnalist bolatyndar siyrek. Óitkeni jurnaliys¬tika ghylymy óte auyr, qyr-syry bólek, ol onayshylyqpen jazu¬shylyqqa baghynbaydy. Mening angharghanym, jazushylardy teniz¬ge tenesek, teniz de tamshydan qúralady. Tamshynyz búlaqtyng kózi¬nen shyqpay ma? Tenizding tegi búlaqtan. Endeshe, tenizge tenep jýr¬gen jazushylarymyzdyng arghy atasy – aq búlaq. Aq búlaghynyz, әriyne, jurnalister.
Jazyp alghan Baqytjan ÁLIQOJA, QazÚU-dyng studenti
«Jas qazaq» gazeti, №25, (26.06.2009)