Bayden preziydent bolghan son, Qazaqstangha, jalpy bizding aimaqqa qatysty Vashingtonnyng sayasaty ózgere me, ózgermey me degen súraq jap-jaqsy talqylanyp jatyr.

AQSh-tyng syrtqy sayasatynyng basty baghyttarynyng ishinde Qazaqstannyng orny qanday ekeni beseneden belgili ghoy. Ol tizimde biz kósh bastap túrmaghanymyz anyq. Onyng ýstine preziydent bolghanymen Bayden jәne Demokratiyalyq partiya sheshushi organ – Senatta basymdyqqa ie bola qoyghan joq, onda trampshyldar da әli de óz kýshinde qaldy. Jana preziydentting bastamalaryn olar birden jәne onaylyqpen qolday qoymas: sayasy tartys zandylyghy sonday.

Sonda da myna nәrselerdi aitpasqa bolmas.

Birinshiden, ekonomikalyq, sauda-sattyq salasynda biz AQSh-pen sonshalyqty tyghyz baylanysta emespiz. IYә, «Shevron» jәne basqa da ýlkendi-kishili faktorlar bar. Biraq AQSh ýshin olar sonshalyqty sheshushi emes. Bizding әli de avtoritarizmnen aryla qoymaghan elge AQSh investisiyasy molynan qúiylady dep boljau qiyn bolar. Onyng ýstine әlemdik daghdarys pen koronavirus pandemiyasy sekildi tejegish-kedergiler taghy bar.

Ekinshiden, AQSh Resey men Qytaygha qatysty ózining synshyl, bәsekeles sayasatyn jalghastyratyny anyq. Ol sayasat Tramp ne Baydenge baylanysty emes, ol sol elding isteblishmentining o bastan ózara kelisilgen, ortaq ústanymy. Onyng ong da, sol da әseri eki alpauyttyng tura ortasynda ornalasqan bizge de tiyeri sózsiz.

Ýshinshiden, Aughanstan faktory búrynghysha bizge әser ete bermek. Yaghni, osy baghyttaghy, sonyng ishinde, narkotrafikke baylanysty AQSh-tyng qimyl-әreketining bir úshy bizge de tiyedi.

Tórtinshiden, AQSh-taghy demokrattar dәstýrli týrde adam qúqy men demokratiya prinsipterining әlemde ornyghuyna mәn berip keledi. Kezinde AQSh Memhatshysy Madlen Olbrayt Qazaqstan demokratiyalyq kýshterimen bólek kezdesip jatatyn. Orta Aziyadaghy eng alghash tәuelsiz baspahanany Almatyda ashu turaly úsynysty da aityp edik. Biraq bir sebeptermen ol baspahana Bishkekte ashyldy.

Tramptyng kezinde basqasha sayasat jýrgizildi.

Áriyne, bizge eshkim shetelden kelip, demokratiyany ornatyp bermeydi. Ol kerek te emes! Biz - óz taghdyryn ózi sheshetin tәuelsiz elmiz.

Biraq búl mәselening bir astary bar.

Onyng mәnisi mynada.

Qazaqstan - halyqaralyq demokratiyalyq úiymdardyng mýshesi jәne de damyghan eldermen qarym-qatyahnasta ózi demokratiyalyq memleket retinde tanystyrghysy keledi.

Al AQSh bolsa, osy bedeldi úiymdardyng negizgi qúryltayshysy әri demeushisi, basty aksioneri.

Mine, ol úiymdar men damyghan elderding barsha qauym moyyndaghan demokratiyalyq standarttary bar. Olar biylik tarmaqtarynyng tepe-tendigi, shynayy sayasy bәseke, sóz bostandyghy, sot tәuelsizdigi, adam qúqy, әdil saylau sekildi manyzdy mәselelerge qatysty ortaq prisipter men talaptar.

Dәl osy standarttardyng oryndalu qajettigi turaly biz talay ret OBSE, Europarlament, Europa Kenesi, AQSh Kongresi men Memdepartamentining minbesinen aitqanbyz.

Meninshe, biz, qazaqstandyq demokrattar, osy júmysymyzdy biz odan әri jandandyruymyz kerek.

P.S. AQSh-taghy osy saylaudyng biz ýshin taghy bir sabaghy bar. Osy nauqanda shynymen de el qaq jaryldy. Osy jәitti eskergen jenimpaz Bayden alghashqy kýni-aq «men maghan dauys bergenderding ghana emes, dauys bermegenderding de mýddesin eskerip, júmys isteymin» dep mәlimdep, eldi birlikke shaqyrdy.

Ótken preziydent saylauynda Aqorda ózine degen qarsylyqty ap-anyq sezdi emes pe? Olay bolsa, tek «Núrotannyn» ghana emes, býkil halyqtyng basshysy bolghysy kelse, preziydent Toqaevqa nege dәl osylay sóilep, dәl osynday qimyl-әreket jasamasqa?

Ámirjan Qosan

Abai.kz