Professor Túrsyn Júrtbay - 1920-30 jyldar aralyghyndaghy Alash qayratkerlerining taghdyr-talayy men jankeshti is-әreketterine qatysty qújattar men materialdardy 1987 jyldan beri әrtýrli arhiv qorlarynan tirnektep jinap, býginde olardy jalpy ainalymgha týsirip otyrghan ghalym. Sol enbekterining biri - tayauda «El-shejire» Qoghamdyq qorynan jaryq kórgen «Dviyjenie alash: sbornik materialov sudebnyh prosessov nad alashevsami» atty oryssha-qazaqsha ýsh tomdyq avtorlyq basylym (múnda basqa qúrastyrushylardyng da materialdary bar). Osy ýsh tomdyqtyng 2-tomyna kirgen tórt hatty «Týrkistan» oqyrmandaryna úsynudy jón kórdik.

A.BAYTASOVTYNG J.AYMAUYTOVQA HATY. 12/IH- ?

Jýsipbek!

«Kórmegeli kóp aidyng jýzi boldy» degendey bir-birimizdi kórispegeli kóp uaqyttar bolyp ta qaldy-au. Sening biylghy jazghan hatyng maghan keshigip tiydi. Sondyqtan saghan ile jaza qoymadym. Óitkeni sening adresing ózgergen shyghar dep oiladym. Jәne de Tashkentke barghan song qapshyqtyng auyzyn biraq sheship, jazdayghy bastan keshkendi bir aitarmyn-au deushi edim.

Professor Túrsyn Júrtbay - 1920-30 jyldar aralyghyndaghy Alash qayratkerlerining taghdyr-talayy men jankeshti is-әreketterine qatysty qújattar men materialdardy 1987 jyldan beri әrtýrli arhiv qorlarynan tirnektep jinap, býginde olardy jalpy ainalymgha týsirip otyrghan ghalym. Sol enbekterining biri - tayauda «El-shejire» Qoghamdyq qorynan jaryq kórgen «Dviyjenie alash: sbornik materialov sudebnyh prosessov nad alashevsami» atty oryssha-qazaqsha ýsh tomdyq avtorlyq basylym (múnda basqa qúrastyrushylardyng da materialdary bar). Osy ýsh tomdyqtyng 2-tomyna kirgen tórt hatty «Týrkistan» oqyrmandaryna úsynudy jón kórdik.

A.BAYTASOVTYNG J.AYMAUYTOVQA HATY. 12/IH- ?

Jýsipbek!

«Kórmegeli kóp aidyng jýzi boldy» degendey bir-birimizdi kórispegeli kóp uaqyttar bolyp ta qaldy-au. Sening biylghy jazghan hatyng maghan keshigip tiydi. Sondyqtan saghan ile jaza qoymadym. Óitkeni sening adresing ózgergen shyghar dep oiladym. Jәne de Tashkentke barghan song qapshyqtyng auyzyn biraq sheship, jazdayghy bastan keshkendi bir aitarmyn-au deushi edim.
Ne kerek, jolyghysa almadyq. Seni Qyzylordada kezdestiremin degen oimen Qyzyl-ordagha soqtym. Men kelgen kýni tanerteng Jaqandykine barsam, J. «Jýsipbekti shygharyp jana ghana vokzaldan keldim», - dep otyr. Sandy bir-aq soqtym. Seni Tashkent ne Qyzyl-ordanyng birinde bolar dep oilap edim. Bolmaghan sebebindi Jaqannan estidim. J. aituynsha, «Dәleli - dәlel» deydi. Jәne jengemning nauqasy Tashkent auasyn jaqtyrmaytyndyghy ekinshi sebep bolsa kerek edi. Qalayda Orynborda oqshauyraq túryp qaldyn, endi ornyghyp qalghan shygharsyn. Áytse de, seni Shymkentke shaqyrtuy kýshti kórinedi (Shymkent pedtehnikumynyng bastyghyna jolyghyp edim), ózing yrza bolsan, eger seni túrmys jaghynan múnsyz qylar edik dep yntyq-aq bolyp otyr. Áueli jaqsy jerge barsang da teris bolmas edi. Áli de kesh emes qoy.
Endi әngimeni óz jaghyma audarayyn. Jaz - ay jarym elde boldym, 2 ay shamasy Qyzyljarda boldym. Kónil kýy jaqsy. Ázirshe oilaghan nysanagha dәl tiyip keledi. Ana jaghyn aitam. Bizge qyryn qaraytyn (ósek aitpasa ishi kebetin bir adamdardan kelgen habar bolsa kerek) bireu, ol turaly saghan teris informasiya bergen syqyldy. Onymen men qosylyppyn, ol menen ózgerip qalsa da, syrttaghy bir kýsh eriksiz (qol súghyp - ? - T.J.) degen syqyldy... Búl sózderding istochniygi ataqty qu atyshulardan shyqqan kórinedi. (Áminanyn) sinlisin Baydildin aldy. Ol túqymmen biz ejelden dúrys bolmaytúghynbyz. Dúrysynda búrynghy kýiimizden eshbir ózgeris bolghan joq. Qayta odan góri ómir qyzyghyraq bolghan syqyldy. Biraq, saghan ol kýidi suretti týrde sezdiruge qalam shaban ghoy. Ózing auyzgha salyp jibersen, ie solay der edim. Qalayda kónil tyndy. Resmy túrudy onyng oquyn bitiruine baylap qoydyq. Ol jaghynan qysqasha hal-jayymyz osy.
Maghjangha jolyqtym. 15 kýndey birge boldyq. Ol saghan qatty razy. Jalghyz syn jazghandyqtan emes, sening songhy jazghandaryna qanaghattanady: Osy kýnge sheyin aiyzym qanghan sәuletti qalam «Núr kýii» boldy. Qyzyqqandyqtan әldeneshe oqydym, - deydi. Aqynnyng múnysy sen turaly oilaytyn mening oilarymdy nyq bekitti. Quandym. Onymen týrli mәseleler turaly kóp kenestim. San pikirleri bar, dýniyege kózqarasy nyghayghan syqyldy. Múhtar oghan: «Týbinde jalghyzdar toby jasaydy, biz jalghyzdar tobynyng qúramasy», - dep jazady eken. Búl pikirdi Maghjan da quattaydy. Ekpini kýshti qalam, siqyrly sóz, negizi berik pikir týbinde alyp ta, shalyp ta jyghady, - dep aqyn shalqyp-aq jýrgen kórinedi.
Onyng nastroeniyesin kóterip otyrghan Mәskeu. Mәskeude әdebiyet turaly pikir jarysy bar, maydan bar syqyldy. Europa әdebiyetshilerining de sony pikiri jaryqqa shyghyp qalatyn shaqtary bolady deydi. Marksshyldyqqa qarsy pikirdi qoldaytyn әdebiyetshiler de pikirler úsynatyn siyaqty. Teginde birezulik qylmay, ghylymy jetip, syghalap jýrip tandap ala alsa, pikir tudyratyn maydan ashylghanday. Qapelimshil jelókpeler kóp aghymnyng arasynda kez-kelgenning bireuine qaqtyghyp, salomday salmaqpen bireuine erip jýre beretindey siyaqty. Bizding Qyzyl-ordanyng VAP-da sonday bir aghymgha erip bara jatqanday desedi. Týrli әdebiyet aghymdarymen tanystyru ýshin olardyng programmalarynyng jinaghy basylyp shyghypty, Maghjan maghan jibermek boldy. Sen de súrap alyp tanys.
Maghjan saghan jazudan qajityn emes, ózing de endi shet túrghannan keyin jazudan tartynbassyn. Maghjan, Álekeng - «Vosizdattyn» nauchnyy sotrudnikteri. Mýmkin búlar arqyly jazugha kitap ta alarsyn. Mektep balalary oqityn әdebiyet kitaptaryn qazaqshagha audartu kerek deydi, olardy osy kýnnen súrauyng kerek syqyldy.
Múhtar: әdebiyet sonynan jaryq alyp týstim, oqimyn, - dep Leningradqa ketipti. Onyng «Tandaghy» songhy jazghan әngimelerin oqyghan shygharsyn. Men ony bayqay almadym, әitse-de jaqsy-au! Múhtar Maghjanmen jii jazysyp túrghan eken, pikirlerin oqydym. Olardyng endi bir oiy: sol úiymdardyng bir qazaqqa qolayly degen bireuine qatynasyp, qazaq әdebiyetine layyqty jol degen joldaryn úsynbaq. Orystyng әdebiyet jurnaldaryna jazbaq. Bayandamalar jasap, pikirlerin tyndatpaq. Maghjan jaza bastapty. Mәskeude birneshe qyrghyz, qazaq tilderinde shyqqan әdeby kitaptargha syn jazghan eken, olar da basylypty. Maghjan biyl búl jaghyna kýrdeli kirisemin dep otyr.
Tashkentte túrmys jaghynan biyl qys auyrlyq kórmespiz. Qoshke: institutke әdebiyet sabaghyn beremin dep baryp edi, «Jәsheyke qabyl almapty», - dep jýgermekter qabyl almady. Qoshke vremennyy ispolkomge kirdi. Men orynshamyn. Mening múndaghy quanyshym pedfak týzelipti, programma jaqsy. Ádebiyet tarihy, tәrbie jaghy kýshti. Ázirge oqu bastalghan joq.
Jalghyzsyraytyn emespiz. Joldastar bar. Áytse de sening orynyng bólek. Biylghy hatyng meni kóp jelpindirdi. Jazyp túr. Ne jaza-yyn demessin. Ómirimizding qong-súiyghy, ashy-túshysy bir-birimizge mәlim shyghar dep oilaymyn. «Tughanyndy kórgem joq, ólgenine jylamayyn», - deytin jerimiz joq. «Dostyq pen mahabbatqa sauda joq» degen iman qaysymyzda bolsa da bar. Dostyng taza sózinen qymbat nәrseni men ózim әzirge bilmeymin. Jalghyz-aq, shyn dostyq sanauly ekenin bilemin. Biraq dostyqty tar kezen, talma jer kórsetetin kórinedi ghoy.
«Jap-jaqyn jayshylyqta kóp dostardy, men nege jamandyqta siyrek kórem» - deytin aqynnyng sózi sýzilip ótken taza sózding naq ózi shyghar dep úghamyn. Sening jaqsylyghyna merey ósip quana almaghan, jamandyghyna jany ashyp kýizele almaghan erligi ezderding ne keregi bar».
Jaraydy jazyp túr. Jengege jaqsylap sәlem ait. Bektúr, Mәrua, Janaq joldastargha sýiip sәlem. Anyq adresindi jazyp jiber. Abdolladan sәlem.
Ghabdolla. 12/IH- ?

J.AYMAUYTOVTYNG A.BAYTASOVQA HATY. ORYNBOR, 2 NOYaBR

Ádebiyet - últtyng jany. Últtyq sana, taghdyr, jan jýiesi - kórkem ónerding basty taqyryby. Taptyq jik arqyly әdebiyet jasalmaydy. Baylar da qayghyrady. Ásirese qazaq ómirinde búl óte ajyratylmaghan is. Qazaqtyng taghdyry ortaq. Men ózim de kedey bop óstim.
Sonda kórgenim, kedey jigitteri jaman ayaghymen, baydyng jaqsy tósenishin bylghaydy. Tilegenin súraydy. Qyzynyn, qatynynyng qoyynyna barsam ba dep dәme qylatyndar da bar. Osylay jýrgen erkekterde baydan bóten dýniyege kózqaras bolugha mýmkin be? Sirә, bizding jas marksshiler ýlken kitaptardy oqyp alady da: «Mynau qazaqqa keledi eken»,- dep jalshynyn, ne mújyqtyng kózimen qazaqty ólsheydi. Marksti bizding jigitter qazaqqa janastyra almay, shataq osydan tuyp jýr ghoy dep oilaymyn. Qazaq ózgeshe (svoeobraznyi) túrmysty, tarihty, salt-sanaly júrt bolugha kerek. Qisynshyl (teoretiyk) bolumen tәjiriybeshil boludyng arasy alys. Bizding Ghabbas aldynghysy bolar deymin. Áueli qazaqty oqu kerek. Qazaqty bilemin degenmen kóbimiz bile bermeymiz, ony men Broydanyng kitabynan kórip otyrmyn. Biz anyq bile almay, kómeskilengen nәrselerdi ol anyq aityp otyr. Qazaq - úiymsyz, qazaq - berekesiz, qazaq - últshyl emes. Maly qanday bolsa, minezi de sonday júrt. Búl mәsele týbirlenbey túrghanda bizde daudyng shegi bolmaydy.
Taghy bir qosylmaytyn jerim: «Aqyn - taptiki ghana bolady. Biraq keyde túrmys jaghdayymen, taptan moyyny asqan, tap sharasynan joghary, ózge taptyng da soyylyn soghatyn búqarashyl, últ sanasyn mengergen aqyn da bolady», - dep Plehanov aitady. Ony Ghabbas jazyp otyr. Olay bolsa, qazaq aqyndary tapqa nege qamalyp qaldy. Nege bayshyl, nege dinshil bolugha mindetti? Otarshylyq zardapty bay, kedey, últ bolyp tartqan joq pa edi? Jerinen bay da, kedey de quylghan joq pa edi? Maly joghalsa hoholdan bay da, kedey de tayaq jep, ólgeni - ólgen joq pa edi? Últ múny búryn bir emes pe edi? Bir bolghandyqtan da, Asan qayghysy, Búqar jyrauy, Shortanbayy, Abayy, Ahmeti, Mirjaqyby, Maghjany, taghy basqalary otarshyldyqqa, orysqa, patsha ókimetine qarsy bolyp kelgen joq pa edi? Osy ótken aqyndardyng bәrin bayshyl, kedeyshil qylyp alyp, odan keyin Maghjangha, taghy taghylargha kelse, sonda jýlgeli (posledovatelinyi) bolyp synaghan bolmay ma, әitpese, Maghjan bayshyl, Mirjaqyp bayshyl, Beyimbet kedeyshil degen sóz bola ma?
Tónkeristen búryn, degen qara kedey Sәbit Dónentayúly da, Beyimbet te bәri de últshyl bolyp jazyp jýrse, endi kedeydi betke ústady dep, olar tap aqyny bola qalmaq pa? Boyama aqyn bola ala ma? Ádebiyetting súiyluy boyaludan shyghady dep bilemin. Shyndap aqyn jaza almasa, aqyn emes, etikshi. Ras, pikir jýre ózgeredi. Orys jazushylarynyng da keybiri tónkeristen keyin jaramsaqtanghan, olardyng ishinde jaramsaqtyqtan amany da bar. Qazaq aqyndarynyng pikiri sonshama kýrtten ózgergendey jaghday bolghan joq: óitkeni tónkeriske biz kóldenennen qosyldyq. Ashyly, túshyly tauqymetin basymyzdan kóshirgemiz joq. Sondyqtan tek dumangha, dýrmekke qyzyp, tónkeristing manyzyn, dәmin tata almay (...) qaldyq. Sol dýrmekpen әli kele jatyrmyz. Kýshengenmen sózimiz ýilespey jatyr.
Men óz basymdaghyny aitayyn. Ózim naghyz kedeyding balasymyn. Bay tuysqandarymnan zorlyq, qysym kórip óstim. «Balang orys bolyp ketedi, soldatqa alyp qoyady» dep nemere agham oryssha oqytqyzbaghan. Óz balasyn oryssha oqytyp jýrip, meni oqytpaghan. Sóitip men, baygha, juangha ósh bolyp óstim. Biraq, jýre, oqi, kóz ashyla kele, baydyng da, kedeyding de orystan kórgen qorlyghyn kórdim. Shorman auylynyng Qarakól degen ata qonysyn, Bayan tóniregindegi qazaqtyng shúrayly jerlerin kelimsekter aldy, ony men estidim de, kórdim de. Orys strajnikterinen, poliyseylerinen qazaqtyng talay tayaq jegenin kórdim. Ana jylghy Qarqaralygha hoholdan qorqyp, qashyp kelip jýrgen Jetpisbaylar esimde. Hohol joghalghan maly ýshin onyng (nadan adam ghoy) atyn tartyp alsa, ol sotqa bergen ghoy. «Sotqa beretin neme ekensing dep», hoholdar onyng aulyna jinalyp kelip óltirmek bolghan. Sodan (VII tom 148-bet) qorqyp, qystay ýiine jolay almay jýrdi ghoy. Aqmola ýiezinde Tókish degen bir kedey әnshi bar edi. Jaq joq әnshi edi. Sonyng auylyn maly joghalghan hoholdar shauyp, Tókishti tepkilep óltirgen.
Búlar 22-23 jyldardaghy oqigha.
Osylardy kórip, estip túryp, qalay tapqa kisendelersin? Keshe ghana osy jyldyng sentyabrinde Qarqaralynyng alty kedeyi Qoyandydan Orynborgha jylqy aidaugha bir orysqa jaldanyp kele, múnda kelgen song orys aqysyn bermey qashqan da ketken. Olar meni tapty. Bireui ana jyly Torghaygha mal aidaugha jaldanghan, meni biletin Sәbikey degen jigit eken. Sorly kedey qanghyp, zarlap qaytyp ketti. Qoldarynda týk belgi joq. Ne qylarsyn?
Osynyng bәri jýzden biri. Bәrin kórip, estip jýrsin. Qay qazaq hoholdyng jerin tartyp aldy, ýiinen bezdirdi? Auylyna at oinatty, óltirdi, aqysyn bermey, sauyrgha bir salyp qoya berdi? Múnsha zorlyqty kim istep otyr? Osynyng bәrin kóre, bile túra - kimshil bolu kerek?
Ras, búqarashyl bolu kerek. Baydy maqtaugha bolmaydy. Ózim baydan jaqsylyq kórgem joq, baydy jaqtap jazgham joq. Biraq men tap aqyny bola alarmyn ba? Mening miymdaghy perne shúp-shúbar. Syrtqy әserden miymdaghy izder de bar. Ol izdermen jýrmesime mýmkin be? Ghabbas qalay jýrgizbeydi eken? Qúlaghymnan, kózimnen migha habar jetkizetin jýikelerimdi (nerv) kesip tastamaq pa eken? Álde, jýikemdi mýlde qúrtpaq pa eken? Kóldeneng adam jazushygha, aqyngha kóten zorlyq qylugha jaramaydy. Ózinshe oilatam deu qiyanat.
Ras, qazaq kedeyi tendikke jetti, jetildi. Jana túrmysqa ayaq basty. Biraq eki zorlyqtan әli aiyrylghan joq, juyqta aryla almaydy. Biri - óz bayynan kóretin zorlyq, biri - jatynan kóretin zorlyq. Songhyny aita-yyn desen, últshyl bolyp shyghasyn, nemese bayshyl bolasyn. Bastapqygha qanaghat etuge bolmaydy. Qashannan qalyp qalghan nәrse, túrmys talqysymen bolmasa, búdan onay shygha qoymaydy. Shygha qoysa, әlgi alty kedey nege sandalyp qaldy? Qaghaz jýzi men ómir jýzin aiyru kerek. Ghabbas, Ábdirahmandar qaghaz jýzin alsa, men ómir jýzin alghym keldi. Mine, mening pikirim osy.
Men osy pikirimdi gazetke jazugha Smaghúldan rúqsat súrap, tolyq hat jazyp otyrmyn. Óris berer, bermesin bilmeymin. Ishimde qaynap jatqansha tym bolmasa, sendey joldasqa aghytayyn dep jazyp otyrmyn. Sen búghan óz pikirindi jaz. Teris, búrysyn kórset! Búl pikirimdi Ghabbasqa da ait. Jóni kelse, kerek jerin oqyp jiber.
Ordadan hat-habar almaymyn. Senimen jazysyp túrayyq. Sen ne oqyp jýrsin? Jaqsy kitap bolsa maghan jiber. Múhtardyng adresin bilsen, jazyp jiber. Balalar aman. Túrmys sәl, jalaqy - 72 som. Tezirek hat jazarsyn.
Qosh, sýidim. Jýsipbegin.
Adres: Orynbor, Sovet kóshesi, dom 51. Astynghy qatar. Maghan. Orynbor, 2 noyabri».
VII tom. 177-180 better

MÚHTAR ÁUEZOVTING SMAGhÚL SÁDUAQASOVQA HATY

Adresat:
g.Kyzyl-orda, Leninskaya, № 26. Maylinu dlya Smagula. Pripiska na konverte: «Beyimbet! Smaghúl onda joq bolsa Tashken jiberuindi súraymyn. M.».
Smaghúl!
Saghan ýnemi masyl bolu maghan bir paryz siyaqty minez boldy. Istegen isimdi: «Bararyna barghyz», - dep súrau bir sәri júmys bolsyn, songhy uaqytta: «Jata-jata jambasqa audy», - degendey, «endi maghan púl ber, meni asyra», - degen kýige de jettim. Songhy jibergen aqshang erekshe dostyqtyng belgisi boldy. Biraq sende de ýy bar, bala-shagha bar. Qazirgi uaqyttaghy tabysyng da mardymdy bolmau kerek. Onyng ýstine Leningradta túratyn ýili-barandy bógde bir kisini taghy da asyrau әlden asqan mindet. Qanday kýige jetsem de men seni búlaysha zorlauym kerek emes edi. Eriksiz songhy uaqyttaghy hal soghan әkeldi. Biraq, ishtey qatty qysylamyn, qinalamyn. Sen otzyvchivosyn, bilemin. Biraq, solay edi dep asylu, solay edi dep jaralau kerek emes edi. Talay-talay úmyttyrmas dostyq, tuysqandyq minezderinning biri boldy. Áytse de, búdan bylay ózgening qylyghy ýshin ózindi jaralaghandy qoy. Ony men tiley de almaymyn, qabyl da kóre almaymyn.
Onyng esesine, jibergen nәrselerimdi shama kelgenshe bararyna bararlyq etip jibersen, sol da sening az enbeging emes bolady. Soghan da men riza bolamyn.
Tapsyrylghan nәrsening bәri Ghabbasqa berilse, әriyne, onyng eshqaysysynyng da tezirekpen ayaghy jerge tiymeydi. Óitkeni bәrin jinaghanda ol kóp material bolmaq. Jәne jazu - mening jazuym. Oqyp shyghu qiyn. Kóp uaqytty alady. Ghabbas ýnemi soghan qarap otyrghan kisi emes. Basqa da qyzmet alany kóp. Sondyqtan da búl mening sózderime jasalghan «qúrmetti aidau» esepti bolugha kerek... Sózine qaraghanda, mening byltyrghy «Súghanaq súrym» da (soghan - T.J.) berilgen shyghar deymin. «Eski әdebiyet tarihy», Abay da soghan berilgen shyghar. Olargha songhy «Qarash - Qarash» degen әngime, odan song «Gosizdatqa» jiberilgen әngimeler, taghy o-vagha (obshestvo kraevedenie - T.J.) ... tapsyrghan (kisining aty tanylmady - avt.) materialdar qosylghan shyghar. Kәrimning (Toqtybaev - T.J.) jazdy kýni maghan aitqan bir sózinde: «Sening jazghandaryndy Ghabbas pen Jandosov ekeuining birining qaramaghyna berem!»,- dep edi. Sonda «Abay», «Súghanaq súrdy» eske ala aitqan siyaqty edi. Tegi keyingilerdi de sol izben jibergen ghoy. Osynyng anyghy qalay eken? Ghabbasqa tapsyrghannyng ishinde songhy, biyl jibergenderim bar ma eken? Joq búrynghylar ghana ma? Osyny anyqtap bilip, aiyryp jazsang jaqsy bolar edi. Ne bolmasa, ózing bilip jýruge uaqyt alatyn bolsa Teljangha (Shonanov - T.J.) tapsyrsang jaqsy bolar edi. Dәl anyghyn bilip, Ghabbas qanshasyn qarady, ne aitty, qanshasyn qaraghan joq. Qashan qaramaq, sol mәsele turaly anyq tolyq habar berse jarar edi. Ózdering jýruge kóp júmys. Teljangha qadaghalap tapsyryp, jazyp jiber dep aityp ketseng eken deymin.
Qyzylorda basudan jalyqpasa, men jazudan da sonday qajymaspyn dep oilap otyrmyn. Jaqynda bir piesa jazbaqpyn. Onan song 16-shy jyldyng birer sózin kishileu әngime roman qylmaqpyn. Osy ekeuin jaqyn uaqytta júmystap júmystarymdy bitirsem, dekabriding 15-nen әri Qyzylordagha baryp qaytamyn ba dep oilap otyrmyn. Barlyq búrynghy-songhy júmystarymdy eng songhy ret taghy bir aryla sóilesip, bararyna barghyzyp kórsem qaytedi deymin.
Búdan eshtene shygha ma, joq pa? Dekabriding 20-larynda sen qayda bolasyn? Barsam bir-aq júmagha ghana baryp qaytam.
Odan songhy ýlken júmysym: meni bitirgen song qayda paydalanbaq? Búl jayyn ótken hatynda osy joly sóilesemin dep edin, sóilesting be? Ózim barsam qalay sóilesu kerek? Osyny da tez jazyp jiber.
Hat jazsam ylghy men «sharua» jayyn jazyp, onsha bir syr, nәrli sózben pikir alysyp, әngimeleskennen qalyp baramyn. Sen de úzyn-yrgha bolmasa, tәptiktep jazbaysyn. Chitateli problemasy turaly Jýsipbekpen jazysady ekensin, ne desesinder? Maghan da aityndarshy. Búl irgeli mәsele bolu kerek. «Oqushy ýshin әdebiyet» deysinder me, joq oqushy sredasyn әdebiyet formirovati etedi deysinder me? Ekeui de qabyrghaly, soqtaly sóz. Maghan ekeuinning de ne deytindering ekeu siyaqty, tanysu, bilu óte qajet siyaqty.
Eger maghan: «Tashkenge barasyn», - deytin bolsan, qay kezde qalaysha baramyn. Ózim may ishi bola ma dep mólsherlep edim. Biraq búl Qyzylorda nәrselerimdi basyp, qarajat beretin bolghan uaqytta. Eger olay bolmasa, jýdep-jútap jýrsin dese, shydap bolmaydy. Onda erte ketemin. Osy songhy hal bolsa - qalay baruyma bolady, sony anyqtap, ashyp jaz. Osy bola ma dep qorqamyn. Ózing Tashkende otyru, otyrmau (túru, túrmau - T. J.) turaly taghy da ospaqtap qalghan kisi siyaqtysyn. Taghy kóshemisin, әlde nemene? Búlay bolsa qashan bolmaq, qalay qaray? Ony da jaz. Vuz - kelesi jyly Tashkende bola ma, ony da bilgim keledi. Búl turaly jaza sal. Ázirshe qosh, sýidim. Valyadan sәlem, dostyghyna alghys aitady.
Múhtaryn. 24. HI - 27 j.

S. SÁDUAQASOVTYNG M.ÁUEZOVKE JAUAP HATY

Múhtar!
Sening songhy hatyndy bayaghyda alsam da, oghan jauap jazugha jana ghana múrsham kelip otyr. Bizde azdaghan ózgerister bar. Men pedvuzdan kettim, býgin Qyzylordagha jol jýrmekpin, al ondaghylar qayda jiberedi - bilmeymin. Mening orynyma әli eshkimdi qoyghan joq, uaqytsha bizding basqarma mýshelerining bireui qalady.
Endi, sening bizge qyzmetke keluing turaly mәselede ózgeshelik boluy mýmkin. Oqu-aghartu komissary tayauda búndaghy jana diyrektorgha: «Endi búl arada eshkim de qalmaydy» - depti, bәrimiz de solay oilaymyz. Sondyqtan da sening Tashkentke keluing resmy emes jolmen rastaldy. Bizding Almatygha kósher-kóshpesimiz әli sheshilgen joq. Oqu-aghartu komissariatynyng aituy boyynsha, tayauda kóshuimiz kerek, biraq ta naqty emes.
Pәter jóninen qam jeme - pedvuzdyng óz ýii bar. Men túrghan ýide bir ýlken de keng bólme bar. Onyng ýstine mening ýiim ýsh bólme, sonyng bireuin saghan bosatyp beruime bolady. Liza Tashkentte qalady, ol uniyversiytetten shyghyp kete almaydy. Sondyqtan da men qayda ketsem de jalghyz ketemin. Eger de Qyzylorda kelisim berse - Tashkentte qalamyn.
Jibergenindi aldym. Quana-quana sәlem joldaymyn. Eger de búl hat bolmasa, men saghan renjiytinim anyq edi. «Enbek jýrip jatyr». Jurab jóninde pikir talasyn ótkizdim, bayandama jasadym. Adam kóp boldy. Men ózime-ózim qanaghattanbadym. Men jaqsy-aq dayyndaldym, biraq әdettegidey 40-50 ghana kisi bolatyn shyghar dep oilaghanmyn. Biraq ta 300-400 qaraly adam jinaldy. Sózimning qorytyndysynda ózimning bedelimdi saqtap qalghanday kórindim. Jora pikir talasyn úiymdastyrmaqshy, men onda bayandama jasamaqpyn, al Sәken qosymsha bayandama jasamaq.
Ázirshe, sýiip qúshaqtadym - Smaghúl.
Kelesi hatty Qyzylordadan jazamyn. Smaghúl.

http://qasym.kz