(Jazushy Ayan Nysanalinge hat)

Qadirli Ayan agha!

(Jazushy Ayan Nysanalinge hat)

Qadirli Ayan agha!

Kezinde, júrttan búryn janashyrlyq tanytyp, óziniz erekshe qúrmet tútqan sazger-aqynynyz  Jýsip Qydyrov jayly búl hatty aldymen «Jýsibindi jatsynba, Janaqorghan!» - degen taqyryppen  audan әkimi atyna, sonynan «Qadirine jettik pe, payghambar attas aqynnyn» degen taqyryppen kezinde birining kitabyna biri redaktor bolghan, tirshilikterinde bir-birine etene jaqyn jýrgen Jazushylar Odaghynyng tóraghasy Núrlan Orazalinning atyna jazghym keldi. Sonynan oilana kele ekeuinen de bas tartyp, osydan 27 jyl búryn «Qazaq әdebiyeti» (23.08.1985 j) gazetining ishki eki betin alyp  «Ýsh ýzik» degen taqyryppen , 1984 jyly qatarynan jaryq kórgen M.Maqataevtyng «Sholpan», J.Najmedenovtyng «Qyryn - qiya» jәne J.Qydyrovtyng «Saltanatym, sheruim» jyr jinaqtary turaly jariyalanghan  maqalanyz esime oralyp, býginde el qúrmet tútatyn, qalamy dualy Sizding atynyzgha jazghandy maqúl kórdim. Sizdin, birinen keyin biri ómirden ozghan qazaqtyng qadirmendi  osy aqyndary kitaby jayly  súnghyla taldau jasaghan búl maqalanyz der kezinde aitylghan óz qúndylyghymen, býginde mening ghana emes, talay qalamgerding arhivterinde saqtalyp túrghan bolar.  Maqalanyz  kezinde «mynnyng aitpaghyn, birding aitar» qúndylyghyna iyelik etti. Al qalamynyz dualy dep otyrghanym, osy maqalada esimderi sizding әdil saraptauynyzben sol kezding ózinde әdil baghagha iyelik etken Múqaghaly men Júmeken ózderining kózderi tirisinde kórmegen marapatqa, songhy jyldary bәribir  iyelik etip, Ýkimetting marqúm avtorlargha syilyq berilmeydi degen qaulylaryn búzyp jaryp Memlekettik syilyqtar aldy.  Ótken jylghy Almaty oblysynda,  Shalkódede  aqyn M.Maqataevtyng 80 jyldyghy óz tughan jerinde respublikalyq dәrejede atalyp ótui, qazaq әdebiyeti men qazaq qalamgerlerine sony serpin, jer-jerde aita jýrer jyly lep alyp keldi. Óz jerlerinde tuyp ósken aqyn-jazushylaryn qúrmet tútar әkim qaralargha ýlken baghdarlamaly sabaq boldy...

Endigi әngime, óziniz qúrmet tútqan ýshinshi ýziginiz әri sazger Qazaqstan Jazushylary Odaghynyng Iliyas Jansýgirov atyndaghy syilyghynyng iyegeri  J. Qydyrovqa kelip tirelip túr.

Uaqyt qanday jyldam edi. Sanap otyrsam, әni-minimen, kózdi ashyp júmghansha, jiyrma toghyz  jyl óte shyghypty... Osydan jiyrma toghyz jyl búryn  ómirining songhy ýsh jylynda, boyyna myqtap dendep engen syrqatymen alysa jýrip, ór minezdilikpen tipti, qaharmandyqpen dep aitsa da bolady, qazaq poeeziyasyna búrynghy jazghan on alty kitabynan ala bóten,  "Myng bir kýn"  atty tamasha lirikalyq mahabbat kitaby men "Ýkili dombyra" atty kýiler jinaghyn tartu etip,  ómirden óter aldynda jabyq konvertte  qaldyrghan    "Aqyrghy óleninde":

Soqty minut aqyrghy,

Shaqyrdy bayghyz, shaqyrdy

Jýrgeysinder eske alyp

Mahabbat bolyp laulaghan

Payghambar attas aqyndy!- dep 46 jasynda qalyng oqyrmanynyng qabyrghasyn qayystyryp, óz  amanatyn  tastap ketken, belgili aqyn-sazger Jýsip Qydyrovtyn  75 jyldyghy qazaq elinin, qazaq poeziyasynyng esigin úryp túr. Búlay dabyl qagha ashylau aityp otyrghanym  Jýsipting osydan bes jyl búryn  70 jyldyghy tughan eli Syr boyynda da, jazushylardyng qara shanyraghy Almatyda da  atalyp ótpedi. Búl bizding eldigimizge syn emes pe?...

Men Jýsipting tirshiliktegi songhy bes jylghy ómirinde janynda  boldym. Osy bes jyl kóleminde mәngilik ómir ýshin  kýresken erligin, jaryq dýniyening әrbir minutyn tiyimdi paydalana bilgen jankeshti enbekkeshtigi men mahabbat sezimine degen adaldyghyn san ret óz kózimmen kórdim. Sonyng jarqyn kórinisi - aqynnyng adal sezimi,  jýregindegi móldiregen súlu mahabbaty, onyn  poeziya men kýishilik ónerinde mәngilik dýnie bolyp kórinis tapty. Múny aqyn tirshiligining tamyryn dóp basa bilgen Túmaghan, Túmanbay Moldaghaliyev aqynnyng ózi ómirden ótken song jaryq kórgen "Sýiemin seni ómir!"- atty jinaghyna jazghan  alghy sózinde;  "Búl kitap - mahabbat jyry. Mahabbat jyryn jazu ýshin aqyn ózi ghashyq boluy kerek. Ózing ghashyq bolmay, bir sәulege asyq bolmay, basqalardyng kóniline jol tabatyn óleng jaza almaysyn. Ásirese, mahabbat jyryn jaza almaysyn,"- dese, aqyn Qadyr Myrzaliyev ózining "Oralu" atty maqalasynda "jazghyshtar kóp bolghanmen, aqyndar az. Óte az... Al sol azdyng ishine Jýsip Qydyrov kiredi. Ol - aqyn. Qalamdas qatar qúrbylarynyng arasynda oqshau túrghan daryn"- dep salmaqty baghasyn berdi.

Óziniz bilesiz, Jýsip ne bәri 46 jas qana jasady...

...Jýsipting 60 jyldyghy jaqyndap qalghan.   Bir kýni  týsimde ayan aldym. Ýlken bir kýmbez ishine tekshelep jinalghan mýrdeler bas sýiekteri arasynan Jýsip óz basyn keudesimen birge kóterip;

- Baqtybayjan, men shóldep jatyrmyn ghoy, shóldep jatyrmyn...- dedi qinala. Aruaqtyng til qatuy degen osy bolar.  Men úiqymnan shoshyp oyandym.  Tang ata qoymapty. Jýsipting әlgi týsimde kórgen beynesi kóz aldymnan keter emes. "Shóldegeni nesi?!.. "Áruaq razy bolmay, tirining tirshiligi algha baspaydy...". Men búl qaghidany  tirshiligimde óz basymnan synaq retinde ótkizip, tolyq moyyndaghan janmyn.

Ertenine Kensaydaghy mýrdesine soqtym. Kenje úly sklupitor  -  Qaysar óz qiyalymen әkesining basyna  dombyra ústaghan ananyng tereng tebirenisti beynesin mýsin etip kótergen-di. Aldymnan shyqty. Bilgen qúranymdy baghyshtadym. Sosyn tereng oy qúshaghynda kóp otyrdym...

Jalpy, myna zamanda, qanday myqty adam bolghanymen  artynda naqtyly izdeushi bireui bolmasa ol adamnyn  enbegi kóp jaghdayda  el nazarynnan tys qalyp qoya beredi  me dep oilaymyn. Ásirese, búl jaghday  elimiz egemendigin  alghan qazirgi jana tarihy kezende  anyq bayqalyp otyrghany jasyryn emes.

Jýsipting tiridegi tirshiligindey ómirden ótkennen keyingi joly da әri auyr, әri jenil boluda. Ony aqynnyng esimin el jadynda qaldyru turaly  elu, elu bes jyldyghy aldynda úiymdastyrylghan júmystar  kezinde anyq bayqaghanday boldym.  Kezinde  auyl túrghyndary atynan J.Qydyrovtyng esimin ózi oqyghan «Talap» sovhozy ortalyghyndaghy Oktyabri orta mektebine beru turaly Ýkimetke  joldaghan hatymyz, elge qayta oralypty. Osy hatqa qoldau kórsetu turaly sol kezdegi audandyq partiya komiytetining birinshi hatshysy Sәmet Daldabaevqa  alghash soqqanymda, salqyndau qabyldady. Mening kózimshe audandyq atqaru komiytetining tóraghasy Qoyanbay Qalmyrzaev degen azamatqa telefon shalyp edi, onyng jauaby, auyl azamattary atynan úiymdastyryp, Ýkimetke jazghan hatymyzgha oray  sovhoz ortalyghynda ótken jiynda elding bir-eki sholaq belsendi aqsaqaly: «Aqyndyghynda dauymyz joq, biraq qatyn tastap, qatyn alghan, «Talap» sovhozyna eshbir kómegi bolmaghan aqyngha mektep atyn qalay beremiz?! »- degen pikir aitypty. Auyl úigharymy - osy. Osylay toqtamgha da kelipti.  Bәrin óz qúlaghymmen estip otyrmyn. Hatshy maghan qarady. Men kýldim.

- Áyel alghany ýshin kýstanalaytyn bolsaq, Abay men Pushkinning kýni qarang boldy ghoy...- dedim.  Mening osy sózim el aghasyna qamshy bolghan tәrizdi. Sәmet aghamyz osy kezdesuden song janyna Jýsipting bauyry Srayyl Iskendirovty alyp, aqyndy este qaldyru mәselesimen tikeley ózi ainalysty. Azamat eken.  1986 jyly ózi bas bolyp «Talap»  sovhozy ortalyghynda aqyn tvorchestvosyna arnalghan әdeby kesh ótkizip, aqyngha «renjuli» el aqsaqaldarynyng kózderin ashypty.   Artynsha Jýsipting taghy bir inisi aqyn Baybota Serikbaevtyng úiymdastyruymen aqyn Túmanbay Moldaghaliyev bastaghan  bir top belgili aqyn-jazushylar qoldaghan «Er qasterleu - elge syn» atty  ashyq hat (Qazaq әdebiyeti» gazeti, 25.11.1991j.) jariyalandy. Ashyq hat sol kezde Qazaq SSR halyq deputaty, halyq deputattary Qyzylorda oblystyq Kenesining tóraghasy Seyilbek Shauhamanovtyng atyna  jazylghan edi. Osynday júmystardyng nәtijiyesinde "Talap" sovhozyndaghy Oktyabri orta mektebi men Qyzylorda qalasyndaghy búrynghy Ybyray Jaqaev kóshesining aty ózgertilip aqyn-sazger Jýsip Qydyrov esimi berilgen bolatyn.

Jýsip aghamyz jaqsyly-jamandy eki jengemizben ómir sýrdi ghoy.  Ýlkeni  Qymbattan ýsh úl, eki qyz, kishisi  Aqjoltaydan bir qyz sýidi. Kezinde eki jengeme eki kýnimdi arnap, arnayy ýilerine soqtym. Ýlkeni aqyn múraghaty jayly mardymdy eshtene aita qoymady, "Jýsipting maghan qaldyrghany, bes balasy, tórteuin ýilendirdim, kenjesi Qaysardy tәrbiyelep jatyrmyn"- degennen әri aspasa, kishi jengemiz Aqjoltay jaryq sәule ýshin kýresip, tәtti tirshilikke shóli qanbay ketken Jýsipting kózi tirisinde bes tom etip rettep qoyyp ketken  dastandary men ólenderin, 20 baspa tabaq dramalyq shygharmalaryn, 15 baspa tabaq әdeby syn maqalalaryn, 20 baspa tabaq әlemdik klassik aqyndar tuyndylary audarmasyn kórsetti. Múnymen qabat 15 baspa tabaq kórnekti qayratkerlermen, aqyn-jazushylarmen jazysqan hattary toptastyrylyp, ózi shygharghan 42 kýii men 3 әni taspagha týsirilipti. Jýsip kýy shygharumen birge sheber oryndaushy da edi ghoy, ózining oryndauynda taghy da jiyrma shaqty qazaq kýileri taspagha jazylyp qalypty.   Jaryq kórgen әdeby shygharmalary men qoljazba týpnúsqalaryn, foto-arhivterin kórsetti. Men jengemizding búl tirlikterine razy boldym. Kezinde osy jengemizding keybir «erkelikterine» ashu shaqyrghanymda, aghamyzdyng «Áy, Baqtybay, sen Aqjoltay jengenning key minezine renjime, tipti nazar da audarma. Syrqattanyp jatqan maghan jas balagha qaraghanday qarap jýrgenin kózing kórip jýr ghoy.  Men ýshin qazir onyng sol minezderi men әrbir kórkem erke qimyldary sol qalpynda óleng bolyp órilip jatyr. Ghúmyrym jeter bolsa osy jengene myng bir óleng arnap ketsem dep shamam kelgenshe tyrbanyp jatqan joqpyn ba»- degen imany sózi esime oraldy. Aqjoltay jengemiz qazir óz moynyndaghy jýgin jenildetip Jýsipting negizgi dýniyelerin memlekettik arhivke tapsyryp ýlgeripti. Sol arhivterdi jinastyru barysynda   aqynnyng 1981 jyly dybys jazu taspasyna óz auzynan jazyp qaldyrghan ghúmyrnamasy tabylypty. Men bilemin, búl kezde Jýsip әbden qaljyrap qolyna qalam ústaudan qalghan bolatyn. Osynday, ólimmen ómirding arasynda jantalasa jatyp aqynnyng óz ghúmyrnamasyn óz dauysymen ózi jazyp qaldyruynyng ózi asqan erlik qoy. Aqyn-sazgerdin: "...búl ómirbayandy aityp shyghu, ne jazyp shyghu - qiynnyng qiyny. Tipti, mynau Batys elderinde, kapitalistik elderdegi ýlken jazushylardyng ghúmyrnamasyn, olardyng ómirbayanyn arnauly adamdar, sol joldy qughan adamdar zerttep, týzip shyghady. Al endi óz basymdaghy ә degennen kórip- bilgenim, týsingen- sezingenimning bәrin hatqa týsiru óte qiyn. Ony- jyldap-aylap zerdene toqylghandy qaytadan sheship, sonyng bәrin ýlken bir biyikten angharyp, payymdau kerek bolady. Oghan jazushynyng ózining múrshasy kele bermeui de zandy nәrse. Kelgen kýnde de, ol kóp uaqytty, kóp izdenisti, ózinning ótken jolyna qaytadan bir ýlken yjdaghatpen, ýlken zertteushining kózimen qayta qaraudy talap etedi. Búl orayda mening búl magnitafon lentasyna jazyp otyrghan ómirbayanym - kóp jerinen júrt qoyar talapqa, tipti әdeby talaptyng ózine jauap bermey jatuy әbden mýmkin. Óitkeni ol - eshqanday qaghazgha jazylmay, tikeley auyzsha lentagha týsirilip otyrghan nәrse..." dep bastalatyn búl ghúmyrnamasyn "Ghashyq ghúmyr" degen taqyryppen Barys jyly synshy B.Sarbalaúlynyng qoldauymen "Qazaq eli" gazetining ýsh sanyna, sonynan «Júldyz» jurnalyna sol qalpynda jariyaladyq.

Artyna osynshalyqty asyl múra, halqymyzgha keleli ruhany qazyna qaldyrghan  aqyn-sazgerding alpys jyldyghyn atap ótu ýshin men óz tarapymnan bir jinaghyn jariyalap, ómirbayany jayly beynefilim týsirudi maqsat túttym. Búl maqsattyng songhysynan góri aldynghysy auyrlau boldy. Óitkeni,  kitap shygharuda barlyq mәsele qarjygha tireledi. Onday qarjy ol kezde mende qaydan bolsyn. Jazushylar odaghynan kómek qolyn sozuyn súraghanmen, ol kezde búl úiymnyng da jaghdayy shatqayaqtap túrghan. Degenmen,  "NÚRGRUPPA" firmasynyng qoldauymen Jýsipting "Myng bir kýn" mahabbat kitaby "Shartarap" baspasynan mening "Aqyn ruhyna hat" atty alghy sózimmen jaryq kórdi.  Osy kitap 2000 danamen basylyp shyqqannan son, aldymen Jýsipting ózi tuyp ósken «Talap» kensharyndaghy býginde óz atymen atalatyn orta mektepte 60 jyldyghy  atalyp  ótti. Búl merekege sol kezdegi  Jazushylar odaghynyng ekinshi hatshysy Temirhan Medetbek, aqynnyng kelinshegi Aqjoltay, belgili ghalymdar Rahmanqúl Berdibay men Qúlbek Ergóbek, aqyndar Qomshabay Sýiinishev, Tynyshbay Rahimov, Adyrbek Sopybekov siyaqty qazaqtyng tanymaly jazushylary qatynasyp, estelikter aityp, jyrlaryn arnady, aqynnyng tughan elin shattyqqa keneldirdi. Keshte búlarmen qatar aqynnyng jerlesteri men zamandastary, tuystary men el aghalary da Jýsip turaly jýrek jardy jarasymdy lebizderin bildirdi. Meymandar men jerlesteri Jýsip Qydyrov atyndaghy mektepke arnayy syi-siyapat jasady. Osy kórinisterding bәri beynetaspagha týsirildi.

Almatygha kelgen son, Almaty men auyldy qauyshtyrghan osy saparda týsirilgen beynekórinisterge qosa, belgili qalamgerler Qadyr Myrzaәli men Zeynulla Serikqaliyevti  qatystyra otyryp «Ghashyq ghúmyr» atty qyryq minuttyq beynefilim dayyndap, «Qazaqstan» telearnasy arqyly efirden kórsettik.

Aqyn-sazger J.Qydyrovtyng alpys jyldyghyna Qazaqstan jazushylary Odaghy ýiinde  nýkte qoyyldy. Qara shanyraqta ótken saltanatty jiyndy Odaq tóraghasy Núrlan Orazalin óz esteligin aitumen bastady. Belgili synshy-ghalym Qúlbek Ergóbek aqyn-sazgerding ómirbayany men tvorchestvosy turaly jan-jaqty qamtyghan jarasymdy bayandama jasady.  Jazushylar Ýiinde túnghysh ret sol kezdegi bas mufty Rәtbek Nysanbayúly aqyn-sazger ruhyna dúgha baghyshtady. Kóz kórgen aqyn jazushylar Jýsip turaly estelikter aitty.

Kezdesuding sony asqa úlasty...

Búl jaylardy jazudaghy basty sebep, Jýsipting 60 jyldyghyn joghary dәrejede ótkizuge at salysqan azamattargha kesh te bolsa rahmetimizdi aitumen birge, biylghy esik qaghyp túrghan 75  jyldyghyn da audan, oblys, respublika kóleminde dýrkiretip atap ótu ýshin Sizge hat arnay otyryp, mindetti týrde atap ótuge tiyis mәdeny sharagha qalamgerler nazaryn audaru bolyp otyr. Óitkeni osy jyly ótuge tiyis búl mәselege Mәdeniyet ministrligi, oblystyq, audandyq әkimshilik әli kýnge moyyn búrmay otyr. Bayaghyday memleket tarapynan qarjylanatyn, qazir  qarjysy joq jazushylardyng qara shanyraghy - Jazushylar Odaghy da dәrmensiz. Aqyn mereytoyyna nazar audarylsa,  býginge deyin naqtyly  sharalary belgilenip, is-qimyly kózge shalynyp qalar edi ghoy. Belgilengen merekelik datanyng ótkiziler kýnderin biler edik. Onday eshtene bayqalmaydy. Jýsipke baylanysty tirshilik  60 jyldyghy qarsanyndaghy jasalghan sharalardan keyin sol kýii ayaqsyz qalghan. Nesin jasyramyz, Jýsip tuyp ósken Janaqorghan audany sol bayaghy Sәmet Daldabaevtan keyin mәdeniyet pen ónerge janashyrlyqpen qaraytyn  birinshi basshygha jarymay-aq qoydy.  Búl sózdi jan-jaghymyzdaghy júrt jasap jatqan tirshilikke qarap, renjigennen song amalsyz aityp otyrmyn. Ótken jyly Múqaghaly toyyna baylanysty aqynnyng auylynda bir emes, birneshe ret bolugha tura keldi. Audanda Múqana arnalghan búrynghy  muzey ýii qayta janghyrtylyp, qanday tamasha súlu etip kóterildi. Alystan men múndalap túr. Auyldaghy eskertkishi  Almatydaghy eskertkishinen kem emes. Bәrinen búryn aqyn atyndaghy mektepting oqushylary men oqytushylary ghana emse, auyl túrghyndary tútas aqyn ólenin jatqa soghyp, jerlesterining qanshalyqty mereyin kóterip jatqanyn kórgende әuesing ketedi eken. Dәl osynday dәstýr shyghysta, jazushy Oralhan Bókeev auylynda da qalyptasqan. Jyl sayynghy ótkiziletin respublikalyq Oralhan oquy dәstýrli bayqauynyng epiysentri -Oralhannyng tughan audany bolyp keledi. Semeydegi Abay audanyna barsang da, audanda jasalyp jatqan sharalardy zerdene toqyp, ózinnen-ózing Abaytanushy bolyp shygha kelgendey әserde qalasyn. Osylardyng әseri me, ótken jyly Qaraghandyda aqyn Qasym Amanjolovtyng 100 jyldyghy el esinde qalarday ýlken abyroymen ótti. Úiymdastyrushylargha rahmet.

Osynday iygi dәstýrdi aqyn-sazger Jýsip Qydyrovtyng 75 jyldyghyna baylanysty Qyzylordalyqtar da nege qolgha alyp jalghastyrmasqa?

Jýsip tuyp ósken Janaqorghan audany órisi malgha, Syr boyy dәnge toly. Shyghysynda Shalqiyaday kenishi, batysynda Qazaqstandaghy eng bay uran qory saqtalghan «Horasan» siyaqty baylyghy tasyp shalqyghan qazynasy mol audan. Audanda mәdeny sharanyng ne bir týrlerin dýrildetip ótkizuge negiz bar. Qúdaydyng qazynasy jetedi, biraq bardy úqsatatyn kókiregi oyau basshygha zar. Áytpese, Qyzylordadaghy J.Qydyrov danghyly men Janaqorghan audany ortalyghyna әlde qashan aqynnyng mýsinin ornatatyn uaqyt boldy ghoy. Biraq oblys basshylary múnday kesek dýniyeni qolgha almaq týgili, óz atymen atalatyn mektepke aqynnyng bustin qougha da shamalary kelmepti.

Men ótken jyly osy mektepte bolyp qayttym. Aqyn atyndaghy mektep oqushylary men múghalimderining әdebiyetke degen yqylastaryn kórgende ishtey egilip qayttym. Esil mektepting ensesi týsip ketken. Úyat...

Ayan agha!

Men Sizge búl hatty nege jazyp otyrmyn. Jýsipke baylanysty býgingi men aityp otyrghan mәseleni, Siz osydan 29 jyl búryn jazghan sol «Ýsh ýzik» atty maqalanyzda menen búryn kótergen bolatynsyz. Jýsipting qazaq әdebiyetinde oiyp alghan orynyn kórsetip beru men qatar oghan layyqty nazar audarudy elden búryn kóregendikpen eskerken de bolatynsyz. Meniki sol oidy janghyrtu, qazaq әdebiyetining kórnekti ókili J.Qydyrovtyng 75 jyldyghyn layyqty atap ótuge qalamgerlerding nazaryn audaru. Iya,qalamgerlerdin. Osy bizding qalamgerler keyingi jyldary óz salmaqtaryn ózderi jenildetip jýr. Sodan ózderin de, ótkenderin de úlyqtata almauda. Keshegi Múqandar men Sәbenderding izbasarlary aghalary jetken salmaq bedeldi kóteruge ózderi kýsh salulary kerek. Men sizge Jýsipti ghana aityp otyrmyn, songhy onjyldyqta Jýsip siyaqty qanshama qadirmendi aqyn jazushylarymyzdyng tughan kýnderi osynday qoy ýstine boztorghay júmyrtqalar zamanda atausyz ótti. Búl orayda Mәdeniyet ministrligi, oblystyq  әkimdikter ózdiginshe bilip júmys jasaudan qalghan. Ziyaly degen aqyn jazushylarymyz óz bedelderimen osynday qomaqty da salmaqty júmysqa zer saludyn  orynyna qara bastarynyng sharuasyn kýittegenge mәz. Áytpese, ataghyn atan týie tarta almas, jasy ýlke ziyaly jazushylar osynday eldik mәdeny mәselege bas kóz bolyp jatsa, osynday shyryl jazylar ma edi.

Siz ne deysiz, Ayan agha.  Ýshinshi ýziginizge ýn qosynyz?..

Sәlemmen, qalamdas ininiz Baqtybay AYNABEKOV

«Abay-aqparat»