(esse)

Eger әkem tiri bolsa, ne istep, ne aitar edim?

Osy súraqty jasym eseygen sayyn ózime jii qoyatyn boldym. Eger, sizde men sekildi әkeden jastay qalghan jan bolsanyz, osy súraqty ózinizge qoyyp kórdiniz be? Áriyne, qoydynyz, oghan senimim kәmil. Ómirden ozghan ata-anasyn úmytar jan bolar ma tәiir?

  - Siz ne dep jauap berer ediniz? Árkim әrtýrli aitar. Alayda, kópshiligi: " Eger әkem tiri bolsa, oghan qamqor bolyp, el men jerdi aralatyp, iyilip tósek, jaylyp jastyq bolar em. Sizdi jaqsy kóremin nemese meni keshiriniz dep aitar em" -degendey jauaptargha sayady. Dúrys-aq men de osylay ister edim. Biraq, әkeme aitarym siz oilaghannan mýlde basqa sóz bolatyn. Ol qanday júmbaq sóz deysiz be? 

Az-kem sheginis jasayyn. Sonda ne aitpaq bolghanymynyng sebebin úghynasyz. Ákem jastay últ azattyq soghysqa qatysyp, el biyligine erte aralasty. Ómirden de erte ozdy. Basshy adam bolghandyqtan is-saparda jii bolatyn, onyng ýstine kem sózdi, biraq qatang tәrtipting adamy edi. Ol ýige kele jatqanda nemese dastarhan basynda otyrghanda bir ýidegi osharly bala ayaghymyzdyng úshymen jýrip, andyp sóilep, barynsha tәrtipti bolugha tyrysatynbyz. Mening búl sózimen әkemdi minezi qatal adam eken dep qalmanyz. Ol meyirimdi bolatyn. Onyng meyirimin sózinen emes, kózinen sezip jýretinbiz. Bizdi erkeletip, arqamyzdan qaghyp, mandayymyzdan emirene iskegenin nemese ashulanyp úrsyp, may qúiryqtan tartyp jibergenin ómir boyy kórgen emespiz. "Arpa ishinde bir biday"-degendey jalghyz әpkemnen ózge aghayyndy tórteu edik. Bir bas qosuda әkem bizdi oily janarymen bir sholyp shyqty da:

- Balalarym, "jaqsy әkening aruaghy balagha qyryq jyl azyq"-degendey, men senderge ómir boyy ýlgi bolamyn, meni biletin adam senderdi syilaytyn, qamqorlyq tanytatyn әke bolamyn. Al sender maghan kýiik emes, qyzyq bola bilinder. Basqa kýterim joq -dedi sózin nyqtap. Ákemning ómirde bizge aitqan alghashqy da, songhy jalghyz auyz aqyly osy boldy. 

Qúdaygha shýkir ómirde maqsattaryma jetip, jelkenim jelbirep jýrdi. Sodan oilaytyn edim: "Ákem jaryqtyq aqyl aitpasa da, óz aqylymmen biraz dýniyege jettim", -dep. Keyin "orda búzar" jastan asqanymda ózimning ómirlik ústanymymnyng qaynary әkemde jatqanyn anghara bastadym. 

Jar qúshyp, bala sýiip,  úrpaq tәrbiyelep ústaz atanyp jýrsem de, әli kýnge әkemning sol bir jalghyz auyz aqyly jan dýniyemning tereng týkpirinen janghyryp túrady. Kýn ótken sayyn, ol kisining parasat-payymy jaqyndaghan sayyn biyiktey týsetin taularday asqaqtap barady. Ol kisinin  jýris-túrysy, otyrysy, is-әreketi, aitqan sózderi túnyp túrghan tәrbie men tәlimning kózi ekeni búlttan shyqqan kýndey aiqyndalyp keledi. Beu qayran әkem, Siz qúr sózben emes, keng minezinizben, berik ústanymynyzben, sabyrly is-qimylynyzben bizge әr kýn emes, әr sәt sayyn keremet kórkem ónege kórsetip, tәlim aityp ótipsiz ghoy ómirden. Sol qúndylyqtarynyz tozandanghan gýldey mening de jan-sarayyma qonaqtap qalghanyn keshte bolsa týsinip kelemin. 

Bozbala kýnimde ózim teteles, biraq tentek, tilazar úldaryna әkeleri aqyl aityp nemese úrsyp, tipti úryp jatsa, olargha qyzygha da, qyzghana da qaraytynmyn. "Sol balanyng ornynda ózim bolyp, әkemnen tayaq jesem ghoy"-degen bir eserleu oy kónil kókjiyegimnen jarq etip baryp ghayyp bolatyn-dy, onyng ornyna: "men әkemdi renjitpes edim, eger, әlde qalay ashuyna tiysem,  ayaghyn qúsha jyghylyp, shang basqan ayaq kiyimin alaqanymmen tazalap:

-Áke, keshirshi meni, endi qaytyp tilazar bolmaymyn. Sizdi ýnemi quanyshqa bóleytin bolamyn, -dep aitar edim", - deytinmin ishtey. Osylardy oilap túrghanymda tamaghyma bir nәrse keptelgendey zorgha jútynatynmyn, kózimning aldy da buyldyrlanyp  ketushi edi. 

Jastyq shaqta, keyin jigit aghasy bolghan kýnderimde de әkemning aqylyn ansamaghan kezderim az. Dostarym ýilengende, tórde otyrghan asqar tauday әkelerin kórgende әkemdi saghyna eske alatyn edim. Keyin sol dostarym әkesining aqylyn jýre tyndap: "IYә, bilemiz ghoy, aita bermeshi",-dep esikti jauyp shyghyp ketkende jabylghan esiktey dostaryma degen jyly kónilimde jabylyp qala beretin. 

Ata ertegisin tyndamay ósip jatqan balalarymdy kórgende, әkem marqúmdy taghy eske alatynmyn. Dese de, balalaryma jaqsy tәrbie beruge tyrysyp kelemin. Biraq, әkemdey ónege-ýlgi kórsetip, tәlim bere aldym ba, bilmeymin. Ony bolashaqta balalarymynyng taghdyrynan, maghan degen shynayy yqylasy men syilastyghynan kórermin, ómirim bolsa. 

Qazir әkemning ómirden ozghan jasyna jettim. Qysqa kýnde qyryq qúbylghan dýniye, aldy ýmit, arty ókinish aldamshy tirshilikting qay syryna ýnilip, qay qyryna shyghyp ýlgiremiz. Basym qatyp, salynym sugha keter shaqtarym da, jaghadan jarmasqan esalang súraqtargha jauap tappay sandalghan kýnderim men týnderim de kóp. Sonday da, kógen kóz baladan ba, sharuasynan sharaday basy shaqshaday bolyp jýrgen qatynnan ba, әlde býgin bar, erteng joq túrlausyz dostan ba, kimnen aqyl súraryndy bilmey dal bolasyn...    

Osylardy jazyp shalyqtap otyrghanymda, әuelgi súraq sanama qayta ainalyp soqty: "Eger Qúdaydyng qúdiretimen әkem tiri bolsa, onda ne istep, neni aitar edim? IYә, qolymnan kelgenin istep, bәrin ayamas edim. Al aitarym, ony kórgen jerden, qolyn sýiip, meyirimdi janaryna qarap túryp alghashqy aitarym:

- Áke, maghan aqyl aitynyzshy -degen ótinishim ghana bolar edi. 

(sony)

Qaster Sarqytqan

Abai.kz