Ghabbas QABYShÚLY. Biz emey, kim?!
Ýmbekeng degen qúrdasym bar, kýn sayyn kezdesip, saghat sayyn sóilesip jýremiz. Býgin tanerteng kezdesu aldyndaghy sózinde ol bylay dedi:
- Men, mine, beri qara, balkonyma shyghyp túrmyn. Jan-jaghymdaghy balkondarda kórshiler túr. Mening olarda, olardyng mende sharualary joq. Bәrimiz - tәuelsizbiz. Tәuelsizdik degen bir rahat nәrse,ә?!
- O, rahat bolghanda qanday!
- Kenes Odaghy kelgen izimen keri ketirilsin delingen qaulygha Mәskeude jazushy aghamyz Ánuar Álimjanov qol qoyysymen biz: "Áne, qazaq qol qoydy, sondyqtan tәuelsizdikti biz birinshi kezekte alugha tiyispiz!" dep qighylyq salyp, birinshi oryngha shyqqanymyzda ghoy, tipti rahat bolatyn edi, ә?!
- Sonda sen, qalay, jiyrma jyl boyy ókinip jýrsing be?
- Jo-gha. Onyng esesine, aitpaqshy, keshe bir gәzetten "Almatynyng metrosy әlemdegi eng tandauly metrolardyng qataryna qosyldy" degen habar oqydym.
- Taghy ne janalyq bar eken?
- 1932-33 jyldardaghy asharshylyqtyng seksen jyldyghyna Astanada eskertkish ornatylatyn bolypty. Preziydentimiz aitypty. E-e, sodan keyin Astanada sazger atamyz Qúrmanghazygha eskertkish qoy úigharylypty... qap, qarashy, qayynagham kele jatyr, әne, kórding be, sodan keyin sóilesermiz, - dep tәuelsiz Ýmbekeng telefonyn tәueldi etti.
Ýmbekeng degen qúrdasym bar, kýn sayyn kezdesip, saghat sayyn sóilesip jýremiz. Býgin tanerteng kezdesu aldyndaghy sózinde ol bylay dedi:
- Men, mine, beri qara, balkonyma shyghyp túrmyn. Jan-jaghymdaghy balkondarda kórshiler túr. Mening olarda, olardyng mende sharualary joq. Bәrimiz - tәuelsizbiz. Tәuelsizdik degen bir rahat nәrse,ә?!
- O, rahat bolghanda qanday!
- Kenes Odaghy kelgen izimen keri ketirilsin delingen qaulygha Mәskeude jazushy aghamyz Ánuar Álimjanov qol qoyysymen biz: "Áne, qazaq qol qoydy, sondyqtan tәuelsizdikti biz birinshi kezekte alugha tiyispiz!" dep qighylyq salyp, birinshi oryngha shyqqanymyzda ghoy, tipti rahat bolatyn edi, ә?!
- Sonda sen, qalay, jiyrma jyl boyy ókinip jýrsing be?
- Jo-gha. Onyng esesine, aitpaqshy, keshe bir gәzetten "Almatynyng metrosy әlemdegi eng tandauly metrolardyng qataryna qosyldy" degen habar oqydym.
- Taghy ne janalyq bar eken?
- 1932-33 jyldardaghy asharshylyqtyng seksen jyldyghyna Astanada eskertkish ornatylatyn bolypty. Preziydentimiz aitypty. E-e, sodan keyin Astanada sazger atamyz Qúrmanghazygha eskertkish qoy úigharylypty... qap, qarashy, qayynagham kele jatyr, әne, kórding be, sodan keyin sóilesermiz, - dep tәuelsiz Ýmbekeng telefonyn tәueldi etti.
"Almatynyng metrosy әlemdegi eng tandauly metrolardyng qataryna qosyldy" dep pe?.. Qosylmaghanda she?! Álemdegi memleketter arasynda metrosyn otyz jyl boyy salghan, әli de bitire almay jatqan birinshi - biz emey, kim?!
"1932-33 jyldardaghy asharshylyqtyng seksen jyldyghyna Astanada eskertkish ornatylatyn bolypty" dep pe? Ornatylmaghanda she?! Almatyda ornatylar oryny belgilenip, tasbelgi qoyylghaly qyryq jyl bolghan eskertkishti Astanada qoymaqshy birinshi - biz emey, kim?!
"Astanada sazger atamyz Qúrmanghazygha eskertkish qoy úigharylypty" dep pe? Úigharylmaghanda she?! Han babamyz Abylaygha eskertkish ornatugha tәuelsizdigimizding jiyrma jyly boyy Astanada oryn taba almay, sazger atamyz Qúrmanghazy eskertkishine oryn tapqan birinshi - biz emey, kim?!
"Bir qayghy..." - tfu! - bir oy jýz oidy qozghady.
60-70 jyl boyynda qalyptasqan halyq sharuashylyghy salalaryn, ghylym-bilimdi, mәdeniyetti 6-7 aidyng ainalasynda tu talaqay etken birinshi - biz emey, kim?!
"Búghan deyin shekarasy bolmaghan, memleketi, әskeri bolmaghan" qazaq jerining shekarasyn "belgilegen", memleketin "ornatqan", әskerin "jasaqtaghan" birinshi - biz emey, kim?!
Kenbaytaq jerining 75 payyzyn asty-ýstindegi baylyghymen jateldik paydakýnemderge tolayym bergen birinshi - biz emey, kim?!
"Bay - bay bolady; kedey - kedey bolady!" degen "teoriyany" oilap tapqan birinshi - biz emey, kim?!
On jyl ishinde aty-jóni mәlim jәne beymәlim jiyrma shaqty milliarder "ósirgen" birinshi - biz emey, kim?!
Memleketining atymen atalghan "Qazaqgeyt" degendi shygharghan birinshi - biz emey, kim?!
Elde demokratiyalyq tandaudyng boluyn kerek etpey, jas demokrattar úiymyn tas-talqan etken birinshi - biz emey, kim?!
Oppozisiyany atajauynday kórip, basshylarynyng aldynghylaryn attyrtyp tastaghan, songhylaryn týrmede shiritkeli jýrgen birinshi - biz emey, kim?!
Halqynyng qol-ayaghyn buyp, ereuilge esigining aldyna da shyghartpay, shygha qalghanyn oisyz-týisiksiz polisiyasyna qualap jýrip sabatyp, automәshinge tiyetip ala jóneldirushi birinshi - biz emey, kim?!
Tәuelsiz baspasózdi shilshe teuip kele jatqan birinshi - biz emey, kim?!
Saylau atauly sharany shatqayaqtatyp, bulletenin biylikting qolymen sanap jýrgen birinshi - biz emey, kim?!
Parlamentti "qoy auzynan shóp almas" qauymgha ainaldyrghan birinshi - biz emey, kim?!
"Halyqtar assambleyasy" dep viyse-parlament siyaqtyny qúryp alghan birinshi - biz emey, kim?!
Halqyna jiyrma jyl boyy "arzandady" degen sózdi estirtpey, jappay qymbatshylyqtyng qyspaghynda ústap otyrghan birinshi - biz emey, kim?!
Halqyn"bayytqany", adam qúqyghyn ayaqasty "etpegeni", demokratiya talaptaryn "qúrmettegeni" sebepti әlemdegi ozyq on eldin, elu elding qatarynan oryn "alghan" birinshi - biz emey, kim?!
Nәn sheneunikterining zandy talaq ete saldyrtyp alghan san qabatty әshekey sarayly auyldaryndaghy itting ýishigene de tiyispey, qarapayym qazaghynyng "zansyz" salynghan auyldaryn astan-kesteng oirandaghan birinshi - biz emey, kim?!
Osynday "jetistikterimiz" ýshin preziydentimiz N. Nazarbaevty jerding ýstine sighyza almay, gharyshqa kótere maqtap-madaqtap, Múhammed payghambargha úqsatyp, Núh payghambargha tenep, jәdigóilene jantalasyp kele jatqan birinshi - biz emey, kim?!
Aytpaqshy, Janaózende ereuil jasaghan qazaghyna anau basqa sheteldershe әueli kózin ular gaz shashyp, odan song denesin jaraqattar rezenke oq atyp shatylmay, birden qorghasyn oq jaudyrghan, sóitip 17 adamdy óltirip, jýz shaqtysyn jaralaghan birinshi - biz emey, kim?!
...Osymen әlem shirkin tyrp etpey tosa túrsyn, toqtay túrsyn, biz әli talaygha talaydy kórsetip, talay ret birinshi bolamyz!
«Jas Alash» gazeti
