Ótken beysenbi yaghni, nauryzdyng 25-kýni Núr-Súltan qalasynda jәne ózgede aimaqtarda jer reformasy jónindegi komissiyanyng alghashqy otyrysy ótkeni belgili.

Onlayn týrde qashyqtan baylanysqan osy komissiyanyng mýshesi, «Qazaq әdebiyeti» gazetining bas redaktory Dәuren Quat myrza auyl sharuashylyghy jerlerin paydalanu maqsattarynda «Tarihiy-mәdeny múralardyn» qorghaluyn tolyq qamtamasyz etudi zanmen retteu kerektigin úsynys retinde joldady. Degenmen komissiya tóraghasy Eraly Toghjanov myrza «Tarihiy-mәdeny múralardy» qorghau basqa zanmen retteletinin aityp, sonymen búl úsynys eskerusiz qalghanday boldy.

Turasyn aitu kerek, búl jerde Dәuren Quat myrza óte ózekti mәseleni qozghap otyr. Óitkeni «Qazaqstan Respublikasynyng tarihiy-mәdeny múra obektilerin qorghau jәne paydalanu turaly» 2019 jylghy 26 jeltoqsandaghy №288-VI zanda eskertkishterge qatysty tek qúrylys saludy retteu jaghy ghana qarastyrylghan. Qúrylys salatyn kompaniyalar nemese jer qoynauyn paydalanushylar ózderi jalgha alghan jerlerin paydalanar aldynda tarihiy-mәdeny saraptama jasatugha mindetteledi. Biraq búl jerde auyl sharuashylyghy jerlerin paydalanu kezinde tarihiy-mәdeny múra obektilerin qorghau turaly bir de bir sóz joq. Sondyqtan atalghan zang iri qúrylys salasy men jol qúrylysymen ainalysatyn sonday-aq jer qoynauyn paydalanushylargha ghana qatysty siyaqty bolyp qala bermek.

Jyl sayyn әrtýrli jobalarmen el aralap issaparda jýrgenimde auyl sharuashylyghy jerlerinde talay eskertkishterding búzylyp, qirap jatqanyn kórdim, mening әriptesterim de sonday kelensizdikterdi kórip jýr. Onyng negizgi sebebi: jergilikti әkimshilikterden bastap qarapayym sharualargha deyin tarihiy-mәdeny eskertkishterdi qorghau degendi bilmeydi. Jergilikti sharualargha jerimizding qasiyet kiyesi, tarihiy-mәdeny eskertkishterding qúndylyghy turaly týsindiru júmystary jýrgizilmeydi. Olar keyde shynymen bilmey, keyde bile-túra osy eskertkishterdi qazyp tastaydy. Sonymen qatar dihandar egistik jyrtqanda myndaghan eskertkishterdi soqalarmen qoparyp tastaghanyn nemese jermen jeksen etip tegistep tastaghanyn da kórdik.

Preziydentimiz Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev Otan tarihyn qayta jazu turaly tapsyrma berip, ol júmystargha ghalymdar men zertteushiler júmyldyrylyp jatqan sәtte eskertkishterdi qorghau isi kýn tәrtibinen týspeui kerek. Onyng arghy jaghynda eldigimizding mәselesi túrghandyghy jәne belgili.

Sondyqtan «Jer kodeksine» tarihiy-mәdeny múra obektilerin qorghaudy mindetteytin arnayy bir punkt engizilui kerek. Sonymen qatar gharyshtyq monitoring túraqty týrde jәne respublikalyq dengeyde jýrgizilgeni jón. Ol jerde de eskertkishterding saqtalynuyn ýnemi qadaghalaytyn jýie engizilui kerek dep oilaymyn. Al búl mәseleni Jer komissiyasynyng tóraghasy Eraly Toghjanov myrza myqtap eskerui kerek!

FOTODEREK:

1-suret. Eleke sazy jaylauyndaghy tonalghan qorghandar.

2-suret. Eleke sazy jaylauyndaghy tonalghan qorghandar.

3-suret. Piyannyy Yar-1 qorghandar tobyndaghy soqamen tegistelgen qorghan.

4-suret. Arshaly-1 qorghandar tobyndaghy tastaryn qúrylysqa paydalanu ýshin qoparylghan qorghan.

5-suret. Peschanka-1 qorghandar tobyndaghy soqamen tegistelgen qorghandar.

6-suret. Mihaylichenko qorghandar tobyndaghy soqamen tegistelgen qorghandar.

7-suret. Kondratievka-4 qorghandar tobyndaghy soqamen tegistelgen qorghandar.

8-suret. Kondratievka-8 qorghandar tobyndaghy soqamen tegistelgen qorghandar.

Erden Oralbay, arheolog

Abai.kz