Jaqynda әigili fransuz oishyly Jan-Jak Russonyng shygharmashylyghynan onyng auyl sharuashylyghyna qatysty ghajap sózine tap bolghanym bar. «Memleketti bireuden tәuelsiz etip ústaytyn birden bir qúral – búl auyl sharuashylyghy. Kýlli әlemning baylyghy qolynyzgha ilikse de ishetin tamaghynyz bolmasa – Siz basqalargha tәueldisiz. Sauda baylyqqa bastaydy, auyl sharuashylyghy azattyqqa jeteleydi» deydi ol. Mә-ә, shynymdy aitsam, tan-tamasha qaldym. Súmdyq! Qanday dәl aitylghan!

Sodan tәuelsizdigimizding dengeyi qanshalyqty eken dep auyl sharuashylyghy salasyna kóz jýgirtkenim bar. Sóitsem, auyl sharuashylyq sektory ekonomikamyzdyng negizi bolyp tabylatyndyghyna qaramastan Qazaqstannyng JIÓ onyng ýlesi nebary 4,2 payyzdy ghana qúraydy eken. 1990 jyly búl kórsetkish 9 payyzgha juyq bolypty. Yaghny biylik qanshama maqtansa da strategiyalyq salada keri ketippiz.

Auyl sharuashylyghynda 1 million 227 myng adam júmys isteydi. Búl barlyq júmys isteytin adamdardyng 14 payyzy. Auyldyq jerlerde býginde halyqtyng 42 payyzy ómir sýredi. Egistik kólemi 21 mln ga. Al enbek ónimdiligi mýlde tómen. Sebebi, tehnikalyq jaraqtanuy artta qalghan. Tiyimdi agrotehnikalyq tehnologiya joqtyng qasy. Qazaqstanda 1 ga jerge bir traktordan (key auyldarda 100 gektargha bir traktor) kelse, AQSh-ta bir gektar jerge 27 traktor, Ýndistanda 16, Braziliyada 11 traktordan keledi. Qazaqstanda qazirgi bir traktordyng ortasha jasy 17 jyl. Ábden kónergen, bólshekteri skotchpen, symtemirmen ildalanghan. Jaylaghan korrupsiya saldarynan subsidiya jay diqandardyng qolyna jete bermeydi.

Enbek ónimdiligi AQSh-ta әr fermerge shaqqanda jylyna 90-100 myng dollar bolsa, Qazaqstanda auyl sharuashylyghynda júmys isteytin әr adamnyng enbek ónimdiligi jylyna 5 myng dollar kóleminde ghana. Kedeyshilik tórkini sonda jatyr.

Azyq-týlik qauipsizdigi turaly qanshama ret aitylghanymen bayaghy jartas bir jartas. Auyl sharuashylyghynyng kenjeleui basqa salalardyng damuyna kedergi keltirip otyr. Salada enbek ónimdiligi ghana emes memlekettik qoldau tetikterining tiyimdiligi óte tómen. Sonday-aq óndirilgen ónimdi ótkizu men saqtau jýiesi damymay qalypty.

Deputattardyng keltirgen derekterine qaraghanda Qazaqstangha qajetti azyq-týlikting 80 payyzy býginde syrttan tasylady. Sonda Qazaqstan tәuelsizdigining dengeyi azyq-týlik qauipsizdigimen ólshegende nebary 20 payyz ghana eken! Mine, bizding biylikting «jetistigi!»

Osy jerde әigili Avraam Linkolinning «Halyqtyng bir bóligin ýnemi aqymaq etuge bolady, býkil halyqty da az uaqyt aqymaq qylarsyn, al býkil halyqty ýnemi aqymaq qylu mýmkin emes!» degen sózi eske týsedi.

Marat Baydildәúlynyng jazbasy

Abai.kz