31 mamyr – Sayasy qughyn-sýrgin jәne asharshylyq qúrbandaryn eske alu kýni ekenin eskere otyryp, toghyz jasynda alapat ashtyqty basynan ótkerip, bir ýili jannan jalghyz ózi tiri qalghan jazushy Ótebay Qanahinnyng jazbasyn jariyalap otyrmyz. Jazba oqyghan adamdy beyjay qaldyrmasy anyq. Onda bylay delingen:

"…Ashtyqtan әlim bitip kózim qarauytyp, esim birde kirse, birde kirmey, tek kirpigim ghana qimyldap, júrtta qalghan tastandy kýshik siyaqty shalajansar jatqan jerimnen eresek bireulerding tauyp alyp, syrtta túrghan shanagha aparyp salghanyn, ýstime kiyiz jauyp qymtap jatqanyn emis-emis bilemin.
Sóitsem búlar ashtyqtan jappay qyrylyp jatqan qazaq auyldaryn aralap, eng bolmasa tiri qalghan bala-shaghany aman alyp qalu ýshin qystau-qystaudy aralap jýrgen komsomol jasaqtary eken.

Jolda bir jerge toqtap, bir úrttam ystyq as bergende baryp esimdi jinadym. Bizdi alyp kele jatqan eki adamnyng әngimesine qúlaq týrdim. Olar bir qystaudyng esigin qar basyp qalghanyn kórip, kýrekpen arshyp ýige kiripti. Ortasyn nar peshpen bólgen ýiding keng zәmenkesin ainala ólip jatqan balalardy kóredi. Áke-sheshesimen 11 balasy bireui qalmay ashtan ólipti. Osyny aitqanda delbe ústaghan jigit enirep jylap kele jatty.
Qalqandy shananyng ishinde menen basqa taghy birneshe bala bar eken. Kóbi basyn kótere almay әlsiz ynyrsidy. Bizdi qalagha әkelgende, shanadaghy 9 baladan beseuimiz tiri jettik.

…Bizdi Yrghyzdaghy panasyzdar ýiine ornalastyrdy. Onda tipti qiyn eken. Aryq-túraq, ózi ash balalardy bit jep óltirgenin kózim kórdi. Qystyng úzaq týninde tang aldynda týzge shyqtym. Dәrethana dep oilap, onyng qasyndaghy taqtay qoymanyng esigin ashyp qalghanymda, otyngha dayyndaghan sekseuil siyaqty tóbege deyin tirep, jiyp qoyghan ózim qúrpy kishkentay balalardyng óli denesin kórdim. Sol jerde qúlap qalyppyn. Artynan bireu-mireu ishke kirgizip tastapty.

…Nendey dert ekenin bilmeymin jana ghana sýt iship, nan jep otyrghan bala oqys qisaya ketip qylghyna bastaydy da kózi aqshandap jýrip ketedi. Menimen bir kereuette jatqan bes bala osylay óldi.
…Jazghytúrym auruhanadan shyqtym. Kiyimdi berip jatqan orta jastaghy qazaq әieli enirep jylady. Men «nege jylaysyz?» dedim. Sonda әlgi kisi kóz jasyn sýrtip: «Osynda kelgen 50 baladan әne bir-ekeuing ghana tiri ketip barasyn. Ómiring úzaq bolady eken» dedi.
…Jaz shyqqan song balalargha ilesip, qalanyng týskey jaq shetinde «Itmola» dep atalatyn tústaghy kirpish basu ýshin ýngip qazghan apangha bardym. Nәn apandardyng ishinde ýigen tezekke úqsatyp, kishkentay balalardyng basyn jiyp qoyypty.
Baqsam, qysta ólgen balalardy kóme almay, apandaghy qardyng astyna tastay beripti.

…Ayaghyma әreng túryp qalagha alghash shyqqandaghy kórgenderim: ana kóshede ashtan ólip jatqan shal, myna kóshede ynyrsyp qayyr tilegen kempir, jua terip qúdyqtyng basyna barghanymda ashtan ólip qalghan arystay dәu jigitti kórdim.
Kóshede ólip qalghandardy kýnde tәnerteng arnayy adamdar kelip, jalanashtap, tau-tóbe qylyp arbagha tiyep alyp ketedi. Qalanyng shetindegi ýlken orgha alyp baryp tastaydy. Búlardyng bәri auyldan aryp-ashyp jetken qazaqtar edi.

…Jәne bir esimde qalghany, anyq biletinim: balalar ýii ornalasqan qalada túratyn Groshev deytin kópes, kózi qarauytyp, ashtan búralyp qorasyna kirgen qazaq jigitin tabanda atyp tastady. Jazyqsyz jandy nege óltirdin, dep súrap jatqan eshkim joq. Baqshama týsti dep Nýry deytin týrik taghy bir ash qazaqty atyp tastady. Qysqasy ashtyqtan әlsiregen qazaqtardy kim kóringen atyp tastap jatty.
…Mening búl jazghandarym toghyz jasymda basymnan keshken oqighalar. Óz kózimmen kórgen súmdyqtar. Qanshama jyldan keyin esimde qalghandary ghana…

Osy ashtyqtan Yrghyz audany adamdarynyng onnan biri, malynyng jýzden biri ghana tiri qaldy. … Bir shanyraq astyndaghy ýlkendi-kishili on eki jannan tiri qalghan jalghyz men ghana…"

Ótebay Qanahiyn, jazushy, "Namys" jurnaly

Abai.kz