Býgin 7 mamyr. Qtan qorghaushylar kýni. Áriyne otandy bireu ghylymmen, bireu alqapta egin egip, manday terimen, bireu jol salyp, qajyrly enbegimen, endi bireu qaru alyp, shekarada qorghaydy. Dey-túra Otan qorghaushylar kýni dese, esimizge eng birinshi әsker týsetini jasyryn emes. Osy rette "qalyng qalay qazaq әskeri" degen súraqty qoyghyng keledi. 

Qazirgi uaqytta Qazaqstanda Qaruly Kýshterding qúrlyq, әue shabuylyna qarsy qorghanys kýshteri men әskeriy-teniz kýshterinen túratyn ontayly ýsh qyzmettik qúrylymy qúrylghan. Qorghanys qúrylysynyng halyqaralyq tәjiriybesin eskere otyryp, Qaruly Kýshter men arnayy maqsattaghy bólimderding qúramyna kiretin әskerlerding qúramy anyqtalyp, aumaqtyq әskerlerding orny osy uaqytta naqty negizdelgen. Armiyanyng qúrylymy men qúramy «sannan sapagha» auysumen ýnemi jetildirilip keledi. Al Qazaqstan armiyasynyng jogharghy bas qolbasshysy - el Preziydenti bolyp zang jýzinde bekitilgen. Preziydent soghys jaghdayynda әskery is-qimyldardy tikeley basqarady, al beybitshilik uaqytynda jattyghulardyng pysyqtap, әsker qauqarynyng ýnemi jetildiriluine ýlesin qosady.

Áskerdi zamanauy qaru-jaraqpen jәne әskery tehnikamen jaraqtandyru - úzaq әri qymbat prosess. Bólingen budjettik qarajatty eskere otyryp, Qorghanys ministrligi zamanauy qaru-jaraq pen әskery tehnikany kezen-kezenimen alu boyynsha jýieli júmystar jýrgizilip keledi.

Qaru-jaraq pen әskery tehnikany jabdyqtau sharalaryn josparlau kezinde, eng aldymen óndiristik-tehnikalyq qamtamasyz etu әskeriy-óndiristik keshenning otandyq kәsiporyndarynda iygerilgen ýlgilerge basymdyq beriledi. Búl otandyq qarudyng damuy men jana dengeyge kóteriluine sebepker boluda.

Qazaqstan Respublikasynyng Qaruly Kýshterin qazirgi zamanghy qaru-jaraq pen әskery tehnikamen edәuir mólsherde qarulandyru iske asty. Úrys qabilettiligi jaghynan әlemdik tehnikalyq dengeyge sәikes qarular men tehnikalar әskerimizde bar. Atap aitqanda zymyrandyq jәne artilleriyalyq kemeler , pilotsyz barlau apparattary jәne olargha qarsy túru qúraldary, radiolokasiyalyq stansiyalar, baylanys qúraldary, optikalyq qarau qúrylghylary, avtomobili jabdyqtary jәne basqa da birqatar qaru-jaraq pen jabdyqtar әskerimizde bar.

Otandyq qorghanys ónerkәsibi kәsiporyndarynda kýrdeli jóndeu jәne modernizasiya keninen iygerildi. Búl kóptegen tehnika týrlerine sapaly jana sipattamalar alugha mýmkindik beredi.

«Álemdik tendensiyalardy eskere otyryp, qazirgi zamanghy qaqtyghystarda ózin jaqsy jaghynan dәleldegen ýlgilerdi shetelden satyp aludamyz. Olardyng ishinde SU-30SM 4 ++ buyndy kópfunksionaldy istrebiytelideri, S-295M әskeriy-kólik úshaqtary, Miy-171Sh jәne Miy-35M jauyngerlik tikúshaqtary, Buk-M2E zenittik-raketalyq jýiesi, Roza-V radiolokasiyalyq stansiyalary, BTR- 82A bronetransporterleri, әr týrli synyptaghy jәne maqsattaghy drondar keshenderi (soqqy jasau, barlau), elektrondy soghys jabdyqtary jәne t.b», - bar dep jauap berdi qorghanys ministrligi. 

Áskery vedomstvoda habarlanghanday, 2021 jylgha arnalghan QR Qaruly Kýshterining budjeti 315,4 mlrd tengeni qúraydy. Oghan әskerdi tamaqtandyru, qaru-jaraqty jabdyqtau jәne basqa da shyghyndar tólenbek.

Qazaqstan әskerin sifrlandyru da asa manyzdy. Sifrlandyru ýsh negizgi baghyt boyynsha jýzege asyrylady: «Sifrlyq Qazaqstan» Memlekettik baghdarlamasynyng is-sharalaryn iske asyrugha qatysu; «Elektrondyq ýkimet» portaly arqyly halyqqa memlekettik qyzmetter kórsetu; basqaru jýiesin avtomattandyru jәne әskery aqparattyq jýielerdi engizu boyynsha iske asuda.

Sonday-aq, úrys qimyldary kezinde bólimshelerding manevrin qamtamasyz etu ýshin avtomattandyrylghan basqaru jýiesining mobilidi keshenderi engizilude. Sonymen qatar, jogharghy eshelon men Qúrlyq әskerlerin basqarudyng avtomattandyrylghan jýiesi jasaldy. Búl Qaruly Kýshterdi basqarudyng avtomattandyrylghan jýiesining negizi bolyp tabylady jәne әskerdi basqarudyng tiyimdiligi men sapasyn arttyrugha, sheshim qabyldau uaqytyn qysqartugha jәne adam men resurstardyng minimaldy shyghyny arqyly jeniske jetuge mýmkindik beredi.

Qaruly Kýshter ýshin resurstardy basqarudyng avtomattandyrylghan jýiesi jasaluda. Jýieni qúru ayaqtalghannan keyin buhgalterlik esepting barlyq týrleri onlayn rejiymine kóshedi. Búl qarjynyng tiyimdi júmsaluyn qadaghalaugha jәne baqylaudy ashyq jýrgizuge mýmkindik beredi.
Sonday-aq, «Sandyq jergilikti әskery basqaru» pilottyq jobasy Núr-Súltan qalasy men Almaty oblysynyng jergilikti әskery basqaru organdarynda jýzege asyryluda. Maqsat - әskery komissariattardyng qyzmetin sifrlyq negizde transformasiyalau. Býgingi kýni 11 aqparattyq jýie kommersiyalyq paydalanugha engizilgen.

Qorghanys ministrligi, Bas shtab, Qaruly Kýshter filialdary, aimaqtyq qolbasshylyqtar, әskery bólimder men mekemeler arasynda aqparat almasu ýshin derekterdi beruding vedomstvolyq jelisining qúrylysy da jalghasuda. Búl әskery bólimder men mekemelerdi birynghay sifrlyq aqparattyq kenistikke biriktiruge mýmkindik beredi. Qazirgi uaqytta mekemelerding 41% -y vedomstvolyq derekterdi beru jelisimen jabdyqtalghan.
Halyqaralyq yntymaqtastyq ekijaqty dengeyde de, Qazaqstan Respublikasynyng halyqaralyq jәne aimaqtyq úiymdargha (BÚÚ, EQYÚ, AÓSShK, ÚQShÚ, ShYÚ, TMD jәne t.b.) qatysu shenberinde de jýzege asyrylady.

Sheteldik seriktesterding qorghanys vedomstvolarymen ekijaqty jәne kópjaqty formattaghy ózara is-qimyldyng negizgi baghyttary әskery bilim jәne ghylym, jauyngerlik dayyndyq, әskeriy-tehnikalyq yntymaqtastyq jәne bitimgershilik qyzmet bolyp tabylady.

Újymdyq qauipsizdik turaly shart úiymy (ÚQShÚ), Tәuelsiz Memleketter Dostastyghy (TMD) jәne Shanhay yntymaqtastyq úiymy (ShYÚ) formatynda úiymdardyng qorghanys vedomstvolary basshylarynyng kezdesuleri, týrli salalardaghy mamandardyng jiyndary, seminarlar men saraptamalyq dengeyde konsulitasiyalar jyl sayyn ótkiziledi.

Áskery qyzmetshilerdi ózara oqytu úiymdargha qatysushy elderding әskery oqu oryndarynda jenildikpen jәne óteusiz negizde úiymdastyrylghan. Úiymgha mýshe elderding qaruly kýshteri arasynda birlesken jattyghular men jarystar jyl sayyn ótip keledi. Tipti pandemiya kezeninde de tәjiriybe almasu toqtaghan emes. Onlayn formatta bilim almasu da jýrip túrdy.

Aziyadaghy ózara is-qimyl jәne senim sharalary jónindegi kenesting (AÓSShK) sayasiy-әskery ólshemderinde de yntymaqtastyq damuda. Áskery vedomstvolar basshylyghynyng ómirbayandyq aqparaty jәne qarudy baqylau men qarusyzdanu jónindegi kópjaqty qújattardyng qatysuy nemese ratifikasiyalanuy, AÓSShK Arnayy júmys toby men agha komiytetining otyrystary turaly jyl sayynghy aqparat almasu jýzege asyrylady.

Birikken Últtar Úiymymen (BÚÚ) birlesken bitimgerlik missiyalaryna qatysu júmystary da jyl sayyn ótude. El basshylyghynyng tapsyrmasyna sәikes qazaqstandyq bitimgershilik kontingentining qatysu geografiyasyn keneytu mýmkindigi qarastyryluda. Sheteldik seriktestermen BÚÚ missiyalarynyng birine súranysqa ie mamandandyrylghan bólimshelerdi (dala gospitaly, injenerlik bólim, barlau bólimi, әskery polisiya otryady) birlesip ornalastyru boyynsha júmys jýrgizilude. Halyqaralyq әskery yntymaqtastyq ekijaqty negizde Resey Federasiyasy, Qytay Halyq Respublikasy, AQSh, Týrkiya, Ortalyq Aziya aimaghynyng elderi, Ýndistan, Pәkistan jәne t.b. eldermen damu ýstinde.

Áskery quatty memleket eshkimge tәueldi bolmaydy. Onyng sózi ótimdi, al mysy basym. Óitkeni qaruly adam men jalang qol jauyngerdi salystyrugha kelmeydi. Qazaq tarihynda qarudyng sapasyna baylanysty opyq jep, ah úrghan sәtterimiz az emes. Batyr babalarymyz aq nayzanyng úshymen, aq bilekting kýshimen myna alyp atyrapty qorghap ótti. Alayda jana qaru týrleri kóshpendi dәuirding qaruy men soghys taktikasyn keyinge ysyryp tastady. Saldarynan biz zenbirekke qylyshpen shaptyq, bilte myltyqqa qarsy sadaqty qoydyq. Tarih ony keshirmedi. Úzaq jyldargha sozylghan qarsylasu men azattyq ýshin kýrester jeniliske úshyrap, sonynda bodan boldyq. Búl biz eshqashan úmytpaytynday sabaq boldy.

Qazir tәuelsizdikti qalpyna keltirip, tәuelsiz elding tәuelsiz әskerin qúrdyq. Qazaq balasy 15 memleketten qúralghan KSRO atty bodan eldi emes, óz elining shekarasyn kýzetip, tau men tasynyng tynyshtyghyn saqtap jýr. Áue kenistigin tilip úshqan úshaqtar, kók aidyndy tolqyndata jýzgen әskery kemeler men sayyn dalany shandata jýitkigen tankter tәuelsiz qazaq әskerining qarulary. Qazaqstan jana qaru týrlerin satyp aludy, ony synaqtan ótkizudi manyzdy sanaydy. Sebebi jogharyda aitqan tarihy sabaqtar bizdi solay etuge mәjbýrleude. Biz eng ozyq tehnologiyalardy iyemdenuge úmtylyp jatyrmyz. Sebebi әskery sala artta qalghan elding qateligin keshirmeydi. Áskery sala ýnemi izdenis pen janashyldyqty qajet etedi. Ol qaru-jaraq, әskery strategiya, taktika, oqu-jattyghugha da tikeley qatysty. Sol maqsatta el ýkimeti qarjyny da qysyp qalmay, jetkilikti etip bólude. Ortalyq Aziya memleketterining barlyq әskery salagha bólingen qarjysyn qosqanda Qazaqstannyng qorghanys salasyna bóletin budjetine jetpeytini sondyqtan. Songhy jyldary Qazaqstan qorghanys salasyndaghy әue kýshterin damytugha den qonda. Onyng ishinde úshqyshsyz apparattar men barlau qúrylghylaryn satyp alu, ýirenu jәne ózimiz shygharudy qolgha aludamyz.

Qazaq әskerining qauqary osynday kóp dengeydi әriptestik arqyly qalyptasyp keledi. Jasay ber aibyndy Alash әskeri!

Abai.kz