QR Parlamenti Mәjilisi deputaty, «Aq jol» partiyasy fraksiyasy mýshesi Qazybek Isa býgin Mәjilisting jalpy otyrysynda QR Ýkimeti viyse-premieri E.Toghjanovqa deputattyq saual jasady.

Ótkende, 3 mausymda Parlament Mәjilisining Áleumettik-mәdeny komiyteti «Últtyng jana bolmysyn qalyptastyrudaghy shygharmashylyq odaqtar men qoghamdyq úiymdardyng róli» atty Parlament tarihyndaghy túnghysh ret tek qana memlekettik tilde ótken ýlken jiyn ótkizdi.

Qazybek Isa, Mәjilis deputaty:

- Keleli keneste keninen talqylanghanday, últtyng jana bolmysyn qalyptastyru ýshin eng aldymen óz bolmysymyzdy jat bolmystan qorghay biluimiz kerek. Býgingidey jahandanu dәuirinde jat bolmystan qorghanuda aqparattyq-ruhany qauipsizdikting róli zor. Al bizding telearnalardaghy qaptaghan ózge elding teleserialdarynyng elge әseri ýkimetting búiryqtary men parlamentting zandarynan da yqpaldy bolyp ketetinin úmytpayyq. Keyde teris tәrbiyege, últsyzdyqqa sheteldik aqparattyq ekspansiyamen birge ózimizding últtyq úghymnan júrday týrli filimderimizding de, jenil kýlkige qúrylghan sayqymazaqtyq shu men shoulardyng әseri az emes. El telearnalaryna tizesi jaltyraghan jyrtyq shalbarly әnshiler shyghyp jatqanda, jalpy osy bizding iydeologiyamyzdyng ózi býtin be dep oilaugha tura keledi keyde...

Últtyq iydeologiyamyzdy qolgha alyp, últtyq bolmysymyzdy últshyldyq negizde qalyptastyrmasaq, kórgen kýnimiz osy…

Ruhany janghyrudyng negizi - últtyq mýddemizdi qorghaytyn, últtyq bolmysty qalyptastyratyn - eng aldymen últtyng ruhaniyaty men mәdeniyeti. Ádebiyeti men óneri! Bilim men ghylymy! Yaghni, últtyng ziyaly qauymy birikken shygharmashylyq odaqtar.

Kózimiz jetkendey, is jýzinde memleketting strategiyalyq seriktesi jәne qoghamdaghy últtyq iydeyalardyng qozghaushy kýshi bolugha tiyis shygharmashylyq odaqtar qazir qarjylyq qiyndyqtardan shygha almay, óz kýnderin zorgha kórip kele jatyr.

Qanday elding damuynda da, eng aldymen mәdeniyetting manyzy zor!

Ekinshi dýniyejýzilik soghys kezinde Angliyanyng әigili premieri Cherchillige qarjy ministri el budjetin kórsetedi. Sonda ol «Mәdeniyetting shyghyndary qayda?» dep súraydy.  «Qaydaghy mәdeniyet, soghys kezinde?» depti ministr. Sonda Cherchilli: «Al biz onda ne ýshin soghysyp jatyrmyz, eger mәdeniyetti qorghap qala almasaq?» degen eken.

IYә, «Eger tiling men mәdeniyetindi saqtay almasan, shekarandy asha sal, bәribir nendi qorghaysyn? Búl endi sening eling emes!» dep, Nelison Mandela turasyn aitqanday, elding eng basty qorghany - tili men mәdeniyeti.

Sondyqtan da, últtyq bolmysymyz, últtyq mýddemizdi qorghaugha layyq boluy ýshin, mәdeniyetimizding mәiekti boluyna basty nazar audarugha tiyistimiz.

Mәdeniyetimizdi qoldaugha basa nazar audaryp kele jatqan Qazaqstan Preziydenti Toqaevtyng tapsyrmasymen byltyr «Shygharmashylyq odaqtardy qoldau» qory qúrylghan edi. Qazir búl qordyng júmysy әli jýrmey jatyr. Qarjy joq. Al Mәdeniyet ministrligindegi shygharmashylyq odaqtardy qoldau ýshin budjetten bólingen 257 million tenge de iygerilmey qaldy. «Sebebi, shygharmashylyq odaqtar qújattary konkurstyq talaptargha sәikes kelmedi», deydi ministrlik. Ózderi kýn kóre almay otyrghan shygharmashylyq odaqtar osylay Qúdaydyng ózi jiberip túrghan, ózderine tiyesili sybaghasynan aiyrylyp otyr. Múny qazaq «Kedeyding auzy sýtke tiygende, múrny qanaydy», deydi...

Múnday, qarjylyq qiyn jaghdayda, shygharmashylyq odaqtar óz mýshelerine qalay qoldau jasay alady? Negizinen, shygharmashylyq odaqtardyng qiyn jaghdayy olardy qarjylandyru tetikterining zannamalyq túrghyda tiyimdi jolgha qoyylmaghandyghynan bolyp otyr.

Shygharmashylyq odaqtardyng múnyn da, ministrlikterding jyryn da týsinuge bolady. Óitkeni, bizding zanymyz boyynsha últtyq mýddemizdi qorghaugha ruhany nәr beretin, últshyl ruhty úrpaqtar tәrbiyeleytin Jazushylar, Kompozitorlar, Suretshiler, Teatr, Kino odaqtary, yaghny últtyq tәrbiyege ýiretetin odaqtar men it ýiretetin odaqtardyng róli birdey.  Múnday, 22 myng úiymnyng bәrine bir kózben qarap otyrghanda, búl mәsele eshqashan sheshilmeydi.

Sondyqtan, Últtyq bolmysymyzdy qalyptastyruda manyzy zor shygharmashylyq odaqtardyng rólin arttyru ýshin memleketting strategiyalyq seriktestigi úghymyn engizu kezek kýttirmes mәsele dep bilemiz.

Biyl Tәuelsizdigine 30 jyl tolyp jatqan  elimizde, soghys kezi emes, Qúdaygha shýkir beybit kezende mәdeniyetimiz ben tilimizdi saqtap qala almasaq, biz ne ýshin otyrmyz búl jerde?

Eger ýkimet búl mәseleni jaqyn arada sheshpey, sýirete beretin bolsa, biz zangha ózgerister engizudi óz qolymyzgha alamyz.

Bizding úsynystarymyz:

1. Shygharmashylyq odaqtardy qarjylandyrudy zannamalyq túrghydan sheshu ýshin olargha memleketting strategiyalyq seriktesi statusyn beru kerek.

2. Shygharmashylyq odaqtardyng memleketpen әriptestik qyzmetin jandandyru ýshin mәdeniyet pen ónerdi damytu granttaryn taghayyndau qajet.

3. Últtyq bolmysymyzdy jat bolmystan qorghau ýshin últtyq iydeologiyalyq, Aqparattyq-ruhany qauipsizdik tetikterin jasaudy shúghyl qolgha alu kerek.

Qúrmetpen, «Aq jol» fraksiyasy deputattary

Abai.kz