Qyrghyzstannyng búrynghy preziydentteri Asqar Aqaev pen Qúrmanbek Bakiyevke Halyqaralyq izdeu jariyalandy. Olar «Qúmtór» altyn kenishin iygerudegi sybaylas jemqorlyq isine qatysy bar dep aiyptalyp otyr. Búl turaly Qyrghyzstannyng Últtyq qauipsizdik komiytetining tóraghasy Qamchybek Tashiyev mәlimdedi.

Resmy aqparattargha sýiensek, «Qúmtór isi» boyynsha arnayy qúrylghan tergeu toby búl isti birneshe kezenge bólip tekserude. Olardyng әrqaysysy boyynsha Qyrghyzstannyng eks-preziydentterining qatysy bar bolghandyqtan, búrynghy el basqarghan túlghalardyng әrqaysysyn jauapkershilikke tartu kózdelgen.

Mysaly, isting birinshi epizody – kanadalyq «Komeko» kompaniyasymen kelisim jasasqan 1992-1994 jyldardaghy zang búzushylyqtardy qamtyghan.

«Qyzmettik mansabyn asyra paydalandy» degen aiyppen eks-preziydent Asqar Aqaev pen Qyrghyz Respublikasy Ekonomikany damytu komiytetining eks-tóraghasy Boris Birshteynge Halyqaralyq izdeu jariyalanghan. Al búrynghy premier-ministrler - Tursynbek Chyngyshev pen Apas Jumagulov jәne «Qyrghyzaltynnyn» búrynghy preziydenti Dastan Sarygýlov isting merzimi ótuine baylanysty qysqartugha kelisim bergen.

«Isting qysqartyluy degen ne? Búl lauazymdy túlghalar biz keltirgen dәlelderden son, ózderining tiyimsiz kelisimshart jasaghandaryn tolyq moyyndady. Alayda, búl isting merzimi ótip ketkendikten, búl is qysqartylady. Biraq, olar óz aiyptaryn moyyndady», - dep týsindiripti qamshybek Tashiyev.

Isting ekinshi epizody – 2003 jylghy oqighalargha baylanysty eken. Tashiyevtyng aituynsha, «Komeko» kompaniyasymen aradaghy kelisimderdi qayta qúru kezinde, ondaghy Qyrghyzstannyng ýlesi 25,7 payyzgha nemese 7,3 milliard somgha deyin azaytylghan. Sol sebepti de, eks-preziydent Asqar Aqaevqa jemqorlyq jasady degen kýdik taghylyp, izdeu jariyalanghan.

Isting ýshinshi epizody – 2009 jyldy qamtyghan. Ol kezde «Qúmtór» ken orny boyynsha jana kelisimshart jasalghan. «Jemqorlyq isi» boyynsha eks-preziydent Qúrmanbek Bakiyev pen onyng úly Maksim Bakiyevke, Memgeologiyanyng eks-diyrektory Qapar Kurmanaliyevke, «Qyrghyzaltynnyn» diyrektorlar kenesining búryghny tóraghasy Aleksey Eliyseev pen Kanadalyq kompaniya ókili Andrey Sazanovqa Halyqaralyq izdeu jariyalanghan.

Al búrynghy premier-ministr Igori Chudinov pen «Qyrghyzaltynnyn» búrynghy tóraghasy Almaz Jaqypov kelisim berip, aiyptaryn moyyndaghan. Olardyng isi merzimning ótuine baylanysty qysqartylghan.

Ayta keteyik, Qyrghyzstanyng búrynghy preziydentteri – Asqar Aqaev pen Qúrmanbek Bakiyev 2005 jәne 2010 jyldarghy revolusiyadan keyin otbasymen birge shetelge qashyp ketken. Asqar Aqaev qazir Mәskeude, al Qúrmanbek Bakiyev Minskide túrady. Ekeui de Qyrghyzstanda syrttay sottalghan.

Qyrghyzstannyng Últtyq qauipsizdik komiytetining tóraghasy Qamshybek Tashiyevtyng aituynsha, «Qúmtór isi» boyynsha figuranttar qatyrynda eks-premier-ministr Ómirbek Babanov, eks-preziydent Sooronbay Jeenbekovtyng bauyry, Qyrghyz parlamentining eks-spiykeri Asylbek Jeenbekov, Jogharghy Kenesting deputaty Torobay Zulpykarov, eks-deputattar - Ishak Pirmatov, Talanbek Uzakbaev, Almazbek Baatyrbekov jәne eks-preziydent Almazbek Atambaevtyng Jogharghy Kenestegi qúzyretti ókili Daniyar Narymbetov t.b., lauazymdy shendiler bar.

Ayta keteyik, «Qúmtór» – Qyrghyzstannyng Ystyq kól aimaghynda ornalasqan eng iri altyn ken orny. Ony qazir kanadalyq Centerra Gold Inc. kompaniyasy iygerip jatyr. Qyrghyzstannyng qazirgi biyligi Qúmtór boyynsha 1992, 2003, 2009 jәne 2017 jyldary jasalghan kelisimder elding últtyq mýddesine sәikes kelmegen dep sanaydy.

Abai.kz