«Ayqyn» gazetining ótken sanynda bir top ziyaly qauym ókilderining Pavlodar qalasyn Núrkent, oblysty Núrarqa dep atau turaly bastama kótergeni habarlanghan. Búl qoghamdyq pikirge qozghau salyp, sarapshylardyng biri Pavlodargha Kereku degen ataudy jón kórse, qalagha Qonaev esimin úsynushylar da bar. Biraq barlyghy qalanyng Resey patshalyghynan qalghan eski esiminen arylyp, maghynaly qazaqsha ataudy alghanyn qalaydy.

Erlan QARIYN, «Núr Otan» partiyasy hatshysy, sayasattanushy:

- Áriyne, Reseyding tipti kenestik dәuiri emes, patshalyq zamanynan qalghan eski atauynan góri kez kelgen qazaqy ataudy qoldar edim. «Núrkent» pen «Núrarqanyn» astaryn da týsinip otyrmyn. Degenmen mәseleni talday qarasaq, onomastikalyq sayasattaghy maqsat - bir ataudy ekinshisimen mehanikalyq týrde auystyryp, әiteuir qazaqy ataudy beru emes, belgili bir tarihy zertteulerding nәtiyjesinde aimaqtardyng tól ataularyn qalpyna keltiru boluy tiyis. Sonda búl ataular qoghamda dúrys qabyldanyp, birden sinisti bolyp ketedi.

Biz qalanyng atauyna qatysty jiyrma jyl boyy daulasyp kelemiz. Kereku, Ertis, Saryrarqa, Bayanauyl siyaqty onshaqty atau úsynyldy.

«Ayqyn» gazetining ótken sanynda bir top ziyaly qauym ókilderining Pavlodar qalasyn Núrkent, oblysty Núrarqa dep atau turaly bastama kótergeni habarlanghan. Búl qoghamdyq pikirge qozghau salyp, sarapshylardyng biri Pavlodargha Kereku degen ataudy jón kórse, qalagha Qonaev esimin úsynushylar da bar. Biraq barlyghy qalanyng Resey patshalyghynan qalghan eski esiminen arylyp, maghynaly qazaqsha ataudy alghanyn qalaydy.

Erlan QARIYN, «Núr Otan» partiyasy hatshysy, sayasattanushy:

- Áriyne, Reseyding tipti kenestik dәuiri emes, patshalyq zamanynan qalghan eski atauynan góri kez kelgen qazaqy ataudy qoldar edim. «Núrkent» pen «Núrarqanyn» astaryn da týsinip otyrmyn. Degenmen mәseleni talday qarasaq, onomastikalyq sayasattaghy maqsat - bir ataudy ekinshisimen mehanikalyq týrde auystyryp, әiteuir qazaqy ataudy beru emes, belgili bir tarihy zertteulerding nәtiyjesinde aimaqtardyng tól ataularyn qalpyna keltiru boluy tiyis. Sonda búl ataular qoghamda dúrys qabyldanyp, birden sinisti bolyp ketedi.

Biz qalanyng atauyna qatysty jiyrma jyl boyy daulasyp kelemiz. Kereku, Ertis, Saryrarqa, Bayanauyl siyaqty onshaqty atau úsynyldy.

Endi onyng ýstine «Núrkent» pen «Núrarqany» qossaq, eldi odan beri shatastyryp, daudy úlghaytyn jiberemiz. Osylay qazaq qoghamy, ziyaly qauym arasynda aimaqtyng atauyna qatysty ortaq pikirding joqtyghyn, qayta kelispeushilikting bar ekendigin kórsetip qalamyz. Sonyng saldarynan belgili bir ataudy nege qazir jәne osylay atau kerektigin naqty týsindire almaymyz. Sondyqtan qalanyng atauyna qatysty pikirtalasty sozdyrtpay, bir ortaq atau boyynsha toqtamgha tezirek kelip, ony qoldanysqa engizu kerek dep esepteymin. Al belgili bir nәrseni ózgertpes búryn, eng aldymen, ózimizde ortaq pikir men naqty týsinikting bar ekenin basqalargha kórsetuge tiyispiz.

Gharifolla ESIM, senator, akademiyk:

- Men ózim osy ónirdegi Lebyajie audanynda tuyp óstim. Sonda bala kezimnen beri Kereku degen atau әbden qúlaghyma sinip qalghan. Áli kýnge deyin Kereku dep aitamyn. Sol jaqta túratyn eshbir qazaq ózara sóileskende Pavlodar demeydi. Búl atau óte erte zamannan qalyptasqan. Qazir ghalymdar Kereku sózi Mahmúd Qashqariyding sózdiginde bar dep jatyr. Tipti Afrika elinde patshalyq qúrghan bir dinastiyanyng Kereku ataluy da tegin emes. Ózara ýndes, osy ónirge qatysty Qiyq, Qimaq, Kereku siyaqty kóne qypshaq sózderi mәlim. Sondyqtan nege elge tanys, әri jatyq bayyrghy Kereku atauyn paydalanbasqa?

Aydos SARYM, sayasattanushy:

- Óz basym Pavlodar men Petropavldyng ataularyn ózgertilgenin qalaymyn. Búl - barsha qazaq qauymynyng sayasy talap-tilegi. Biraq janaghyday Núrkent, Núrarqa dep ózgertiluine qarsymyn. Mening oiymsha, eger olardyng ataularyn ózgertu turaly naqty sheshim qabyldanyp jatsa, ol qalalargha layyqty ataular da, tarihy túlghalar da jetip jatyr. Mәselen, Pavlodargha belgili qogham jәne memleket qayratkeri Dinmúhammed Qonaevtyng esimin beru qajet dep sanaymyn. Kezinde Diymekeng osy qalanyng kórkengi, damuy, ondaghy óndiris oryndarynyng salynuyna qyruar enbek etti. Eger qalanyng aty Qonaev dep ózgerip jatsa, týsinuimshe, oghan qazaq qauymy da, orys diasporasy da qarsy shygha almas.

Al Petropavlgha kelsek, onyng Qyzyljar degen tarihy atauy bar. Qala ataularynyng qazaqylanuy - sanany, qoghamdy otarsyzdandyrudyng alghashqy qadamdarynyng biri. Mәsele - tek qana sol qalalardyng ataularynyng ózgergeninde ghana emes, olardyng bolmysyna, túrmysyna, pishinine qazaqy qúndylyqtardyn, qazaq dizaynnyng kóptep enuinde. Bayqasanyz, eger sol Pavlodar men Petropavldan kóshelerining qazaqy ataulary men qazaq tularyn alyp tastasanyz, Reseyding kez kelgen qalasynan ainymay qalatyny haq. Sol jaghyn da eskeruimiz qajet. Olardyng ataularyn ózgertu ýshin qazaq qauymy birigip, belsendi qyzmet atqaruy kerek-aq. Oiymyz, isimiz, talaptarymyz bir jerden shyghyp otyruy auaday qajet. Al býgingidey birimiz - Kereku, ekinshimiz - Qimaq, ýshinshimiz - Saryarqa, tórtinshimiz - «tarihy atyna tiyisuge bolmaydy» dep, besinshimiz - «núrdy» qosyp jatsaq, búl jaqsylyqqa aparmaydy. Tipti ýlken manyzy bar iydeyanyng qúnyn ketirip aluymyz da mýmkin. Dúrysy, Pavlodar júrtshylyghynyng jiynyn ótkizip, naqty sheshimge kelip, sony barsha qazaqtyng úranyna ainaldyrghanymyz abzal.

RS: Kezinde onomastika mәselesine nazar audaryp kelgen Pavlodar oblysy әkimi Erlan Arynnyng da pikirin bilgimiz kelip, qabyldau bólmesine habarlasqan edik. Biraq hatshysymen sóileskennen keyin: «jaqyn qyzmetkerining ózi bir auyz qazaqsha sóiley almaytyn basshy qalanyng atyn qaytip qazaqshalasyn?!» degen oigha qaldyq.

Ayjan KÓShKENOVA

«Ayqyn» gazeti