Tyrnaqshanyng ishindegi hәm syrtyndaghy әdildik nemese qorghaushy Yasyn Tókenov myrzagha naz

Tyrnaqshanyng ishindegi hәm syrtyndaghy әdildik nemese qorghaushy Yasyn Tókenov myrzagha naz

Asa, qadirmendi Yasyn Tókenov myrza! Armysyz. Internet betterin aqtarystyryp otyryp, sizding «Mister H-DÓKEY» kim emes, ol - «ÁDILDIK»!» dep jar salghan maqalanyzdy oqyp, jaghamdy ústadym (masa.kz, abai.kz sayttarynan) (http://old.abai.kz/content/yasin-tokenov-mister-kh-dokei-kim-emes-ol-edildik). Áriyne, sózdi myng qúbyltugha bolar, al qylmystyq isti myng qúbyltu sizding ghana qolynyzdan keledi, bilem. Men osy is bastalghaly barlyq jaydy nazarymda ústap kelemin. Nege? Sebebi, tughan jerim, tughan elimning qabyrghasyn qayystyrghan auyrtpalyq mening de qabyrghama batady. Jatsam-túrsam: «Tughan auylymnyng halqynyng tabanyna kirgen tikenek, mening mandayyma qadalsyn» degen tilekpen jýrgen azamatpyn. Al, siz? Siz óz salanyzdyng maytalman mamanysyz. Shek keltirmeymin... Dese de búl mәselening jiligin shaghyp, halyqqa shynayy jetkize bilgen «Egemen Qazaqstan», «Almaty», «31», «KTK», «Astana», «Jas Alash», «Saqshy», «Jas qazaq» jәne basqa da aqparat qúraldarynyng jazghanyna qadalmay nelikten nysananyzgha «Qazaqstan ZAMAN» ilige qaldy. Osyny týsinbey otyrmyn. Meninshe, «H-DÓKEYDIN» әngimesi shyqsa, ol «X-tin» biri siz bolyp shyghasyz. Osy sózim ýshin meni sotqa berseniz, qúldyq. Óitkeni, meninshe siz búl iste zandy qorghaushy ghana emessiz... Qalghany... Sәl shydanyz! Keyinirek aitayyn...

Asa mәrtebeli, Yasyn myrza! Men nege búlay batyl sóileymin. Sizding pikirinizshe, Rayymbek audanynyng sýtten aq sudan taza adamdaryn polisiya qyzmetkerleri kósheden ústap alyp, «Sen 72 bas mal úrlaghansyn» dep úryp qylmysty etedi eken. Osyghan sanaly adam sene me? Qazir Rayymbek audanyndaghy Tasashy, Saryjaz, Kegen auyldarynda mal úrlyghy sap tiyldy. Halyq basyn bәigege tigip, sotpen sabylyp jýrgen (ony sabyltyp otyrghan kim?) alty polisiya qyzmetkerine dәn riza. Senbeseniz ekeumiz birge audangha baryp saualnama jýrgizelik. Óitkeni siz de, men de (qala berdi qalyng búqara da) qúziretti organdargha «sene» bermeydi ekenbiz (Siz bas úrynyng ýsh jylgha sottalghanyn negizsiz dep otyrsyz ghoy). Tóreligin el aitsyn. Tarazynyng basy qay jaqqa qisayar eken? Sizding aitqan ÁDILDIK mening tarapyma auatynyna bek senimdimin. Eger sizding qorghauynyzdaghy azamattar úrlyq istemese, mal úrlyghy nelikten toqtap qalady? (Halyq aitsa, qalyp aitpaydy. Sizding úrylarynyz elding semiz maldaryna dәri salyp, óltirip, sol ólgen maldy satyp alady-mys (on-on bes myng tengege). Búl әriyne, sybys. Dese de, osy jigitterge aiyp taghylghan son, Qúdaydyng qúdiretimen auylda sebepsiz mal ólimi de toqtaghan.)

Asa qúdiretti Yasyn myrza! Siz óte senimdi týrde: «Rayymbek AIIB tórt qyzmetkerining úrlyqty ashqany turaly býkil el shulady. Biraq, onyng qanday jolmen ashylghany kópshilikti asa oilandyra qoymaghan syndy. Olay deytinimiz, poliyseylerding A.Tasteev pen onyng sybaylastaryna balaghan E.Edigeev, N.Shalabaev, B.Azatov, K.Oqasovtardy qalayda úry etip shygharu maqsatynda qoldanghan aila-sharghy, azaptau nәtiyjesinde Almasbek Tasteev 3 jylgha bas bostandyghynan aiyryldy. Onysymen qoymay, úrlanghan-úrlanbaghany belgisiz 11 jylqynyng qúnyn tólep berdi. Alayda, tәrtip saqshylary oghan qanaghattanbay, búlardyng moynyna 72 bas maldy  taghy ilip otyr.  Ayyptau qorytyndysynda da, sotta da keltirilgen zattay aighaq jalghyz túsamys boldy. Basqa aighaq joq» dep aidy aspannan bir-aq shygharypsyz. Endi mysalgha keleyik. Siz kóshede kele jatyrsyz. Sebepsizden-sebepsiz sizdi polisiya qyzmetkerleri ústap alyp, úrlyqshy ete ala ma? Onymen qoymay 11 bas iri qarany (bylaysha aitqanda 11 myng dollar, qazirgi zamanda 11 myng dollar emes, 11 tengeni bireuge kim jazyqsyzdan ótep beredi) tólete ala ma? Mysalgha meni óltirip tastasa da, istemegen isimdi moynyma almaymyn. Jәne sizding qorghauynyzdaghy azamattar sekildi kýni-týni auyl adamdarynyng esigin qaghyp, mal berip, keshirim súramaymyn. Sizding qorghauynyzdaghy azamattar sekildi eshkimning ayaghyna jyghylyp, keshu ótinbeymin. Jәne meni eshkim de saldarsyz ýsh jylgha bas bostandyghymnan aiyra almaydy. Óitkeni, qansha degeninizmen bizde Zang bar. Al, zanger retinde: «Bizde Zang joq, tipti Rayymbek audany basymen ketti» dep aitynyzshy. Azamattyq arynyz ne deydi eken? «Eshbir aighaq joq» degen sózinizge keleyik. Sol «úrlyq istedi» dep aiyptalghan azamattardyng qorghaushylarynyng qatysuymen (ol kezde siz búl isti qolgha almaghan bolatynsyz) bolghan tergeu isimen tanystynyz ba? Viydeolary men suretterin kórdiniz be? Áriyne, tanystynyz. Áriyne, kórdiniz... Biraq, kórmegen adam sekildi synay tanytasyz. Kórmedim deseniz, «31», «Almaty», «Astana» telearnalarynda berilgen sujeterge internet arqyly kóz jiberiniz. Bir emes, eki shúqyrgha kómilgen maldyng bas-siraghy, teri-tersegi anyq aighaq retinde sizben qauyshady. Qapqa yqtiyarlap salynghan sol sansyz maldyng sýiegi, sol sýiekke ainalghan maldardyng egelerining kóz jasy kimge laghnet aityp jatyr eken? Sony oilanyzshy... Sol iyistenip sasyghan teri-tersekting siz ýshin aighaqtyqqa jaramay qalghany ókinishti. Al, auyl adamdary sol jerdi kózben kórip, jaghalaryn ústap, shulasyp jýr... Bәrimiz mal baqqan qazaqpyz... Eshqaysymyz maldyng terisin qapqa salyp, shúqyrgha tastamaymyz. (Ol shúqyrdy kórsetip bergen de, qalay jasyrghandaryn bayandaghan da sizding «sýtten aq, sudan taza» qorghauynyzdaghy azamattar ekenin esinizge salamyz) Qala berdi bas siraghyn týgel ýitip, birqansha kýn as-auqat etemiz... Qadirli qonaqtyng aldyna tartylar basty, qadirsiz úrlyqshy ghana shúqyrgha kóme salady. Endi basqany bilmeseniz de, osyny biletin shygharsyz. Mening bir úqqanym sizding qorghauynyzdaghy azamattar on bir bas iri qarany tólep berip, 72 bas maldan qútylyp ketpek bolghan synayly. Endi kelip, basqasha sóilep otyrsyzdar. Hosh!

Asa alghyr Yasyn myrza! Siz óz sózinizde: «Múny aityp otyrghanym, «Egemen Qazaqstan» (basqa qatelesse de, búl gazet qatelesui mýmkin emes, óitkeni onyng әr sanyn Elbasymyz qadaghalap oqidy), «Jas alash», «QAZAQSTAN-ZAMAN» gazetterinde shyqqan tәrtip saqshylary men ata-analarynyng sózderi kópshilikti «prokurorlar úrylardy jaqtap otyr ma?» degen de oigha qaldyruda. Ýlken kisiler kóp nәrseni týsinbeui mýmkin. Al, kózi ashyq, memlekettik qyzmet senip tapsyrylghan jigitterding bar mәselening tek «dókeymen» sheshiletinin ashyq túspaldauy, jalpy, qúqyq qorghau organdarynyng atyna kir keltirip otyrghanday» dep taghy da janalyq ashyp otyrsyz. Ásili, múnday iri qylmys ashylghanda zang qyzmetkerleri marapatqa ie boluy kerek edi. Oghan siz qylmysty dep otyrghan alty polisiya qyzmetkeri әbden layyq. Biraq, bәri kerisinshe bolyp otyr. Osynday «kir keltiretin» әngimening shyghuyna kim sebepker? Halyqty zar qaqsatyp, tapqan tayanghanyn úrlap, onymen qoymay eshqanday qorghaushy dókeyi joq alty poliyseydi alty ay sabyltqan úrylar kinәli emes pe? Ádildik izdep sabylghan sol jigitterding dәlelderin iske tikpey, oiyna kelgenin istegen oblystyq prokuratura emes, jekelegen qyzmetker. Sol jekelegen qyzmetkerding «men bilemdigi». Yaghni, qúziretti organgha kir júqtyrushy da, ony sosyn óz mýddesine paydalanushy da sol jeke qyzmetkerler... Demek, sizding tarap bolmaq. Al, búl jerde memlekettik qyzmet senip tapsyrylghan jigitterding bar mәselening tek «dókeymen» sheshiletinin ashyq túspaldaugha iytermelep otyrghan da úrlyqshylar tarapynyng qoldaushylarynyng myqtylyghy. Sol myqtylyq býkil halyqtyng zang oryndaryna degen senimin azaytty. Meninshe, búghan alty qyzmetkerden búryn siz jauap beruiniz kerek. Nege deysiz be? Óitkeni, úrlyqpen aiyptalghan azamattar uaqyt kóshi úzap, bir aigha juyqtap qalghan kezde: «Bizdi úryp-soqty» dep aryzdanypty. Kimge? Audandyq prokuratura taqiyalaryna tar kelgendey oblystan bir-aq tóbe kórsetken. Demek, audandy mensinbegen bolyp shyqpay ma? Audannyng eshqanday emhanasyna jaltaqtamastan, dereu Enbekshiqazaq audanynyng emhanasynan densaulyqtaryn teksertken. Eger shynayy jaraqaty bolsa, audandyq emhana ózderining bastaryn bәigege tigip, «jaraqaty joq» degen anyqtama bere alar ma edi? Audandyq prokuratura isti jyly jauyp qoya salar ma edi? Joq. Endeshe, «kir keltirushi» kim? Yasyn myrza, sebebin óziniz aitynyzshy... Jaraydy delik... Al, osy jigitterge (poliyseyler) Esik pen Qúlja kýrejolynyng boyynda Enbekshiqazaq audanynyng Qarjy polisiyasynyng qyzmetkeri qoqan-loqy jasaghan. Ol: «Oblystyq prokuraturagha isti alghyza salyp, ózderindi qamatamyn» depti-mis. Múny estip túrghan kuәgerler de bar. Gazettegi «H-DÓKEYDIN» biri osy emes pe? (Polisiya qyzmetkerleri tergeushilerge sol DÓKEYDEN týsinik alu jóninde ótinish bildirgen. Biraq, tergeushilerding tisi negizgi kózirge batpasa kerek). Siz sóz etken «kir keltirushinin» úshyghy sol jaqta jatyr emes pe? Sol qarjy polisiya qyzmetkerining aitqany aiday kelip, kinәsiz poliyseyler temir torgha toghytylghaly otyr. Endi, kózi ashyq, kókiregi oyau sizding auzynyzdan múnday «kir keltiru» turaly aiyptau estu - úyat. Keshirersiz. Keshirmeseniz, tóreligin Allanyng qúzyryna berdik... O dýniyening shynayy sottynda mening mereyim ýstem bolatynyna imanday senemin...

Asa bilgir, Yasyn myrza! Sizding sózinizding ynghayyn baghamdasaq, búqaralyq aqparat qúraldary tek birjaqty pikir berip jatqan kórinedi. Eger olay bolsa, sol basylym, telearnalardyng esigin nege qaqpaysyz? «31» arnadan sizderding «adam kýlkisin keltirer» sujetterinizdi kórgennen son, poliysey qyzmetkerleri sol arnanyng esigin qaghyp, elding kózin shyndyqqa jetkizbedi me? Siz taza qazaq tildi Rayymbek audanynyng eki payyzy da oqymaytyn «Vremya»-nyng oqyrmandaryn dýrliktirgende de, búl jigitter ol basylymgha baryp bar jaydy bayandap berdi. «Zan» gazetine de bas súqty. Al, ekinshi taraptyng pikirin bergisi kelmegen ol basylymdargha 6 polisiya qyzmetkerlerining ata-analary renjigen de, ókpe-naz aitqan da joq. Tek siz sottyng alghashqy kýni «Bizding «Zan» gazetindegi jurnaliysimiz kelmey qaldy. Sonyng diktofonyn qosyp qoysam» degen sóz ynghayynda ótinish aittynyz. Sonda respublikalyq «Zan» gazeti sizding «jekemenshiginiz» be edi? Ol sizding emes, halyqtyng gazeti ekenin qalay ghana úmyttynyz? Osy sóz zang biletin adamnyng sózi me? Qay qoghamda jekelegen túlgha ózine «jekemenshik jurnalist» jaldaushy edi? «Bizding jurnaliysimiz, senderding jurnalisterin» dep jikteuge bola ma? Onda qoghamdyq pikir tughyzyp, shyndyqty jazatyn BAQ ne ýshin qajet? Eger de «Bizding «Zan» gazeti» dep aitatyn qúziretiniz bolsa, ol gazet kimning gazeti bolyp shyqpaq?

Asa zerek, Yasyn myrza! Oqasovtyng denesindegi jaraqatty (ony kim qanday maqsatpen, qanday jaghdayda salghanyn bir Qúday biledi. Óitkeni arda qanshama uaqyt ótti.) Tәsteevting denesindegi jaraqat dep «31 arnadan» kórsetip, eldi aljastyrghan kim? Taghy da óziniz jauap berip kórinizshi. Adam maldy tanymay qaluy mýmkin, al auyl adamdary Oqasov pen Tasteevti shatastyruy әste mýmkin emes. Búlay jurnalisterdi janylystyru arqyly, isti býrkemeleu, elding jaghasyn ústatyp, zang qyzmetkerlerining atyna kir keltiru kimning qolynan keldi eken? Kimning osyghan ary bardy? Taghy da jauap sizding qúziretinizde... Al, endi «maldyng enin, týr-týsin úrlyqshy qalay biledi» degen uәjinizge keleyik... Ne degen tapqyr sóz. Siz osy tergeu barysyndaghy úrlyqshylardy bettestirudi viydeodan kórinizshi... Ózderining qylmysyn azaytu maqsatynda әrqaysysy birining qylmysyn biri ashyp, sarnap otyr. Búghan ne deysiz? Áriyne, qoldarynda kisen de joq. Qastarynda qorghaushysy (búrynghy). Búghan qarap otyrghan adam «poliysey úryp-soqty» degenge әste senbes. Sense de, aqyly auysqan pendeler ghana ilanar. Al, endi «úryp-soqty» degen qarulargha keleyik. Jalany da jónmen jabu kerek. Poliysey qyzmetkerlerining aiyptau qorytyndysynda sizding qorghauynyzdaghy azamattar «elektroshoktyn» qanday bolatynyn bilmey, terlepti. Adam ózin qinap qorlaghan qarudy úmyta ma? Al, «qarumen qorqytty» degen jigit tórt kýndik issaparmen Jalanashta jýripti. Tipti, iste tirkelgen qarular týri audandyq ishki ister bóliminde joq ekenin eshkim qaperge almaghan. Tayaq izdegen tergeushiler (boljam boyynsha tayaq boluy qajet eken) týk tappay, qiiy qashqan ýstelding ayaghy bolyp túrghan temirdi aighaq zat etken. Múnyng da kuәgerleri bar. Naghyz qyzyqty «týie soyghanda kóresiz» degen. Ony da kórdik.

Asa iygi Yasyn myrza! Siz qorghap otyrghan azamattardyng ekeui osy mal úrlyghy az bolghanday, taghy bir auyldasyn tonap, isti bolghanyn nege sóz etpeysiz? Joq, әlde úyalmay úrlyqshylar búl bassyzdyghyn taghy da poliysey qyzmetkerlerine jaba salmaq pa? Bәlkim, «osyny tona» dep jәbirlegen bireu bar shyghar. Álde sizding qorghauynyzdaghy «asa taza», «kinәsiz», «pәk azamattar» qylmystyng qanday týrine bolsyn mashyqtanyp alghan ba? Olar bir is az bolghanday, ekinshi qylmysqa baryp otyr. Ony dandayysytyp jibergen kim? Óziniz aitynyzshy... Kimge senip otyr, olar? Meninshe...

Asa әdil Yasyn myrza! Talay súmdyqty estip edik. Dese de, múnday súmdyqty, múnday jalany sizden, yaghny zang qyzmetkerinen estu argha syn eken... Siz maqalanyzdy: «Bizding aitarymyz,  sizder sabylyp izdep jatqan  «mister H-DÓKEY»  eshkim de emes, ol -  «ÁDILDIK» әri onyng jenerine senemiz degimiz keledi» dep әdemi ayaqtapsyz. Dese de, ÁDILDIK degen sózdi nelikten tyrnaqshagha alghanynyz týsiniksiz. Tyrnaqshagha alynghan sóz keyde kekesin, keyde antonim sózdi menzeytinin bilmeushi me ediniz? Demek, ol tyrnaqsha әdiletsizdik degen maghana berip túr. Ol әdiletsizdikting bir úshy sizge baryp tireledi. Maqalanyng basynda: «Óitkeni siz búl iste zandy qorghaushy ghana emessiz... Qalghany... Sәl shydanyz! Keyinirek aitayyn...» degen edik. Endi sol sózge kelelik. Sizding balanyz osy audanda mal dәrigeri bolyp qyzmet isteydi. Poliysey qyzmetkerlerining «osy úrlyqshylargha jalghan anyqtama bergen sizding úlynyz boluy mýmkin» (Áriyne 72 basqa dey almaymyz. Dese de, búl sózimiz negizsiz emes) degen kýdikteri bar. IYә, ashyghyn aitqanda halyq sol ózinizding bauyr etiniz, balanyzdan kýdiktenedi... Sebebi, poliysey qyzmetkerleri sizding balanyz bergen jalghan anyqtamalardy bayaghyda anyqtap, boytúmarday saqtap keledi. Al, jalghan qújat beruding jazasy qanday bolatynyn menen de jaqsy bilesiz. Siz bәlkim osy ýshin shyryldap jýrgen bolarsyz (qorghaushylarynyzben tuystyq qatynas jayly sóz etpey-aq qoyalyq).

Al, mening shyrylym jalghyz malyn joghaltqan mýgedek shaldyng shyryly, kýieui qaza bolyp jesir qalghan әielding shyryly, әkesinen airylghan shiyittey balanyng shyryly, balalaryn zansyz jaladan arashalay almaghan ata-ananyng shyryly, polisiya qyzmetine kelgenine nebary ýsh-tórt ay bolghan (jalpy úru degendi bile me eken?) jas oghlannyn, jas mamannyng shyryly... San jyldar osy salanyng suyghyna tonyp, otyna kýigen, «әne-mine» zeynetke shyghamyn» dep otyrghan saqa mamannyng shyryly... Ýiinde birden-ekiden býldirshini bar jas әkelerdin, jas júbaylardyn, qala berdi besikte jatqan sәbiylerding shyryly. Al, osy sózim ýshin zang aldyna jauap beretin bolsam, men razy... Qúday aqy... Óitkeni, men de siz sekildi tәuelsiz elimning Zanyna QÚRANDAY senemin. Búl iste sizding mereyiniz ýstem bolsa, Alla aldynyzdan jarylqasyn... Óitkeni, men zang salasynyng qyzmetkeri emespin! Biraq, nening aq, nening qara ekenin syrttay baghamday biletin kórermenmin...

Al, beldeserge qara tappay qalsanyz maghan keliniz... Jyghylsam, jer kóterer... Ar aldyndaghy sózim ayaq astynda qalmasyn...

P.S.

Bizding elde sóz bostandyghy bar. Eger de, mening qatelesken túsym bolsa, «janylmaytyn jaq joqtyqqa» salugha bolady. Al, sizding qatelesuiniz, keshuge kelmeydi. Óitkeni, zandy qorghaushysyz... Eger de mening kózim, men sekildi halyqtyng kózi jetpey jatqan jayttar bolsa, «qaranghy qazaq» kógine, órmelep shyghyp kýn bolynyz!» Al, jap-jaryq kýnde qolyna shyraq alyp, jol kórsetushi qay kezde de tabylady. Ony nemerelerinizge ertek qylyp aitarsyz...

«Abay-aqparat»