Tәuelsiz Qazaqstannyng negizgi zang shygharushy organy – Mәjiliste «Qazaqstannyng halyq partiyasy» degen partiya otyr. Túp-turaly bir jyl búryn búl partiyanyng atauy – «Qazaqstan kommunistik halyq partiyasy» bolghan. Yqshamdap aitsaq – Qazaqstan kompartiyasy. Býgin el ishinde elesi de qalmay bara jatqan Sovetting sarqynshaghy.

Byltyr saylau nauqan qyz-qyz qaynap, resmy tirkelgen sayasy partiyalar edel-jedel siez ótkizip, Parlamentting tómengi palatasynan oryn bólisuge úmtylyp jatqan uaq. El kózinde sayasy bedeli әbden joghalugha shaq túrghan kommunister 2020 jyldyng 11 qarashasy kýni siez ótkizdi. 15-shi siez. Qyzyldar partiyasy «komunistik» degen ataumen elden eki dauys ta ala almaytynyn týsinip, rebrending jasady. Sóitip, partiya atauynan «kommunistik» degen sózdi alyp tastady.

Ahmetbekov, Qonyrovtar bastaghan partiya liyderlerining búl sheshimine Parlamentting sol kezdegi eng egde jastaghy deputaty, qart kommunist Vladislav Kosarev bastaghan top narazylyq bildirdi. Sóitip, partiya óz ishinde býline bastady. Kosarev: «Biz ózimiz janadan partiya qúramyz. Kommunisteri kóp aimaqtarda filialdar ashamyz», - dep shyqty. Alayda, sodan beri Vladislav Borisovichting qúramyn degen partiyasynan da, ózinen de hat-habar bolmady. Ol әlginde ghana (16 qarashada) 84 jasqa toldy.

Al partiya atauynan «kommunistik» degen sózdi alyp tastap, «halyqshyl boldyq, minekey», degen Ahmetbekovter byltyrghy saylauda qalay úpay alghany bir Qúdaygha ayan, әiteuir Parlamenttegi ýsh partiyanyng biri atandy. Qazir «kompartiya» atynan 10 deputat Mәjiliste otyr. Olardyng ishinde «oryspen ortaq aqshamyz bolsyn», - dep sóilegen Ayqyn Qonyrov tar, «Qazaqstan orys әleminen alystap bara jatyr», - dep oibaygha salghan Irina Smirnovalar bar...

Búl ondyqty «kompartiyalyqtar» deuimiz tegin emes. Byltyr at auystyrghan kezding ózinde-aq, Jambyl Ahmetbekov: «Partiya aty ózgergenmen, kommunistik iydeologiyadan bas tartpaymyz», - dep ashyq mәlimdegen.

Oyda-joqta, búl Núrgeldi kommunisterding jaghasyna nege jarmasty deytin shygharsyzdar. Juyrda Serik Joldasbay degen әriptesimiz ózining «ORDA LIFE» You Tube arnasynda Jәkenmen (Jambyl Ahmetbekov) súhbat jasapty. 17-18 minutqa juyq súhbat barysynda Jambyl Aujanúly arghy-bergini aitamyn dep, atynan auyp týsipti. Aujanúlynyng auyt ketken әngimesin sholyp shyqtyq. Qaranyz:

Aty da, zaty da kompartiya – «halyqshyl» partiya bola aldy ma?

Byltyr, 12 qarashada jazghan sózim: «Atyn jýz ret auystyrsa da kompartiyanyng zaty da, aty da - kompartiya! Búl rebrending qanshalyqty der uaghynda nemese effektivti jasalghan?! Óz basym búl jýris tiyimdi dep oilamaymyn». Osy sózim – sóz! Múny Jambyl Ahmetbekovting ózi de aitypty.

«Biz byltyr rebrending ótkizip, partiya atyn ózgertip, «kommunistik» degen sózdi alyp tastap, «halyq partiyasy» bolyp qaldyrdyq. Negizinen alghanda, bizding baghdarlamalarymyz sol qalpy qaldy. Biz sosialistik iydeyany algha ústap otyrmyz, ol búryn da bolatyn. Negizinen búl iydeya qaldy. Biz tek atauyn ózgertu arqyly júmys isteu taktikasyn, metodikasyn ózgerttik. Biz aldaghy uaqytta halyqtyng әl-auqatyn kóteruge, әleumettik jaghdayyn jaqsartugha, әleumettik memleket qúrugha atsalysyp jatyrmyz.

Kommunistik iydeya degendi әzireyildik iydeya dep kórgendey bolady. Keybireuler ózining istey almay jatqan júmysyn aqtau ýshin ótkendi jamandauy kerek. Adamnyng eng jaqsy ómir sýru dengeyi degen kommunistik iydeya qalady. Sondyqtan atyn ózgertkenimizben, zatyn ózgertpedik», - depti Jambyl Ahmetbekov.

Demek, dәl qazir Mәjilistegi 10 deputat – «Qazaqstan halyq partiyasynan» emes, búrynghy sol «kompartiyadan» otyr degen tújyrym – dәleldi! Jalpy Qazaqstan sekildi kommunistik jýieden asa auyr qysas kórgen, últtyq genosidke úshyraghan elde kommunistik partiyanyng boluy, әri biylikte jýrui aqylgha qonbaydy. Dese de, Aqordadaghy ýlken kisining hәm onyng sayasy ústazynyng soltýstik jaqtyng yqpalyna qaray qabyldaghan sheshimi bolsa kerek, әiteuir songhy jyldardaghy saylaularda kompartiya Mәjiliske ótip jýr. Onyng ýstine Qazaqstanda týbegeyli destalinizasiya, dekommunizasiya ýderisi bolghan joq. Ózi keshegi kommunistik partiyanyng shiynelinen shyqqan býgingi bas biylik ókilderi әzirshe onday batyl qadamgha baruy eki talay.

«Leninning mýsini bar, ol túrady»

Byltyr ghana: «Halyq partiyasy boldyq», - dep el kózine sýikimdi kórinuge әreket etken Jәkeng Sovetting qyzyl jalauy men Leninning portretterin әli saqtap jýr eken.

«Leninning mýsinderi bar. Ol túrady. Biz tarihtan mýldem bas tartyp otyrghan joqpyz. Bizde jalaular da bar. Bizding baghdarlamamyz da sol, Markstik, Lenindik iydeyalar qalady. Sosial-demkortattar dep aitugha da bolady. Sosial-demokrattizm kommunistik iydeyanyng aldynghy satysy ghoy. Qazir tarihymyz artqa ketip bara jatqanan keyin, ómir sýru dengeyi artqa sheginip bara jatqannan keyin, osy jaqtan bastaudy jón sanadyq. Biz bәribir kommunistik iydeyagha jetemiz», - deydi «halyqshyl» deputamyz.

«Kommunistik» atpen Parlamentke óte almaytyn edik»

Partiya atauynan «kommunistik» degen sózdi alyp tastaghanda alatayday býlinip, «ózim kommunistik partiya qúramyn», - dep ketken Vladislav Kosarevpen baylanysyn ýzbepti. Sóilesip, kezdesip túratynyn, tipti Kosarevti ózining ústazy tútatynyn aityp maqtanypty.

Dese de, jogharyda biz aitqan әbden eskirgen iydeologiyanyng – saylauda payda әkelmeytinin moyyndapty. Moyyndap:

«IYә, Kosarevpen sóilesip, habarlasyp túramyz. Ol kisi qazir ózining ýiinde, ýy sharuashylyghymen ainalysyp jatyr. Densaulyghy jaqsy. Tyn. Qazir kitap jazugha kirisip jatyr...

Ol kisi partiya atauyn ózgertuge ghana renjigen. Biraq, ol týsinistikpen qaraghanyn aitty... Ol әriyne, adamy túrghydan jaqsy. Al qazirgi janasha ómir kezinde zamanauy jýru kerek qoy. Eger biz sol atauymyzdy saqtap qalsaq, bizdi qaralau, jamandaular kóbey berse, biz júmysymyzdy әri qaray jalghastyra almaytyn edik. Tipti, Parlamentke de óte almay qaluymyz yqtimal edi», - deydi Jәken.

Kezinde partiya basshylyghyna jetelep әkelgen, ózi aitpaqshy «ústazyna» Ahmetbekov satqyndyq jasady ma, degen jurnalist súrauyna, býideydi:

«Men Kosarevqa eshqanday satqyndyq jasaghan joqpyn. Biz dos retinde qaldyq. Ol meni partiyalyq júmysqa qalay ýiretti, «Siz mening múghalimim bolyp qalasyz», - dep onyng kózinshe de aitqanmyn», - deydi Ahmetbekov.

«Qazaqty men qyrghan joqpyn»

Hosh, búl partiyaishilik әngime. Jalpy júrtqa Ahmetbekovting kimdi ústaz tútatyny manyzdy bolmasa kerek. Jәkennin, sózden sýrinetin jeri mynau: Kenesting qandyauyz әmiri qazaqqa qoldan asharshylyq jasap, sayasy repressiya úiymdastyryp, qasaqana qyrghyn salghany ýshin, keshegi qandyqol kommunistik jýiening qylmysy ýshin býgingi kompartiya qazaqtan, keshegi qylmysker jýiening súmpayy sayasaty ómirlerin jalmaghan Alash arystarynyng býgingi úrpaqtarynan keshirim súrauy kerek edi. Býl siz ben bizding pikirimiz. Alayda: «Atymyzdy auystyrsaq ta, zatymyzdy auystyrmadyq», - degen Jambyl Aujanúly sazarghan qalpy: «Ol qazaqty men qyrghan joqpyn», - depti. Sózbe-sóz:

«Ol kezde halyqty men qyrghan joqpyn jәne bizding partiya qyrghan joq. Sondyqtan keshirim súraytyn jónimiz joq. Al búrynghy tәjirbie jasaghan adamdar qogham aldynda jauap bergen de shyghar. Kommunistik iydeologiyany – kommunistik tәjirbiyemen shatastyrugha bolmaydy. Kommunistik iydeologiyanyng aqshyldyghy, tazalyghy, halyqqa qyzmet etuligi bir bólek.

Qazir siz 4 million deysiz... 1-2 jyldan keyin 6 million, sodan keyin 8 million bop ketetin shyghar. Halyqty aldaugha bolmaydy. Negizinen 700 myng adam repressiyagha úshyrady. Sonyng 25 myny Qazaqstanda atyldy.

Al asharshylyq kezinde 4 million degen... Ol kezde barlyq Qazaqstan 4 million bolatyn... Ýsh jarym ba, tórt-aq million bolatyn. Sonyng ishinde qyrylghany 1 million 200 myng adam dep sanalady. Sodan keyin qaytys bolghany bar, syrtqa ketip qalghany bar, shetelge qashyp ketkeni bar, amalsyz ketkenderi bar. Óz jerinde qalatyn adam qalyp, qazir biz, úrpaghy ómir sýrip jatyrmyz», - deydi Ahmetbekov.

Parlament deputaty Jambyl Ahmetbekov, basqasy-basqa Resey Imperiyasynyng 1897 jylghy túnghysh halyq sanaghy boyynsha, qazaqtyng sany 4 mlnnan asatynyn, 1924 jyldyng qazan aiynda Álihan Bókeyhannyng býgingi «Egemen Qazaqstan», sol kezdegi «Enbekshi qazaq» gazetinde jariyalanghan «Qazaq qansha?» degen maqalasynda: «Hia men Búqar әmirlikterindegi qazaqtardy qospaghanda, Qazaq Kenestik Autonomiyasy aumaghyndaghy qazaqtyng sany 1914 jyly 6 mln 450 myng boldy» degenin oqymaghan bolsa kerek.

«Olar el basyna kýn tusa, erteng de qashyp ketedi»

Jәken, onan әri de ondyrmapty. Sovettik soyqannyng saldarynan shekara auyp, bosyp ketken qazaqty – «qashqyndar», - depti. Kerek deseniz: «olar el basyna kýn tusa, erteng de qashyp ketedi», -dep kókipti. Sózbe-sóz:

«Kezinde el basyna kýn tughan kezde qashyp, basqa jaqqa ketti. Endi Aughanystangha kýn tughan kezde qashyp bizge keleyin dep jatyr. Keshirsin, әriyne. Ony basqa bermegen son, amalsyz ketti ghoy. Erteng el basyna kýn tuatyn bolsa, bizding aramyzdaghy sol adamdar taghy da qashyp basqa jaqqa ketedi. Bizdi qorghaytyn, tudy ústap janyn pida etetin adamdar az bolady. Sondyqtan olardyng kelui men ketuine eki týrli qarau kerek. Olardy jaqsylap tekseru kerk. Olar keldi. Ayyby joq, kelsin...

Alash batyrlary dey ma, qazir Alash arystary dep atalady, ózimizding iytelliygensiyanyng ketip qalghany ókinishti-aq. biraq, olar der kezinde ózderining qanday jýiege kelgenin, Sovet odaghy sol kezdegi týpkilikti bolmasa daghy, jetpis jyl boldy ghoy, sol kezde basqa taktikamen qyzmet atqaruy kerektigin týsinuleri kerek edi. Ol taktikany búlar taba almay, qarsy shyghyp, týpki maqsatyn týsinbey otyryp, birden qarsy shyqqanan keyin, әriyne, bir-birine jala berip, atylyp ketti», - depti Jәken.

Ári qaray, «AQSh pen Batys kapitalizmi - kommunizmning basty jauy», - dep mәlimdeydi. Qytaydaghy genosidtik sayasatty aqtaghanday әlektenip, «ekstremisterdi jazalau amaly», - deydi. «Ishki sharuasyna aralasugha haqymyz joq», - dep bilgishsinedi. Sosyn Resey Syrtqy ister ministri Sergey Lavrovtyng «Qazaqstandaghy ksenofobiya» jayly sózderine pikir bildiredi. «Qazaqstanda ksenofobiya mýldem bolghan joq», - deydi.  «Reseyding jýrgizip jatqan Qazaqstandy syrttan iydeologiyalyq qorqytu, ýreylendiru taktikasy», - deydi. Jalpy solay.

Qashqyn kim, satqyn kim, Ahmetbekov myrza?

Sonymen, qashqyn kim, satqyn kim? Mәjilis deputaty Jambyl Ahmetbekov – Kenes ókimetining zúlmatynan jan saughalap, tughan el, tughan topyraghynan bosyp, bóten júrtty panalap, aman qalghan qazaqty – «qashqyndar, olar erteng de qashyp ketedi», - dep ýkim oqidy. Búl qyp-qyzyl jala! Kerek deseniz, el ishine býlik salu!

Jogharyda aitqanymyzday, Qazaqstanda týbegeyli destalinizasiya, dekommunizasiya ýderisi bolghan joq. El tarihyndaghy sol auyr kezenge, ondaghy Kompartiyanyng jetekshi roline órkeniyetti týrde bagha berilgen joq. Milliondaghan qandastarymyzdyng ómirin qighan, taghdyryna obal jasaghan ol auyr qylmystar resmy týrde aiyptalmady.

Lenindik-stalindik zúlmatty bastan keshirgen, sol kezenderde últtyq genosidke úshyraghan Qazaqstan sekildi elde dәl sol bolisheviktik-kommunistik partiyanyng boluy әri biylikting qoldauyna ie boluy – tarihi, sayasy nonsens!

Al taghdyrdyng tәlkegimen, Kenestik zúlmattyng shoqparymen shekara asqan, el Tәuelsizdigi nyghayyp, shekarasy shegendelgende Atajúrtqa asyghyp jetken qazaqty – «qashqyn» dep aiyptaghan Jambyl Ahmetbekovting Qazaqstannyng basty zang shygharushy organy – Parlamentte, Parlamentting Mәjilisinde otyrugha moralidyq qúqy joq! Tәmam!

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz