ÚQShÚ-nyng Qazaqstan aumaghyna kirui biraz eldi dýrliktirdi. Batys elderi, AQSh, TMD, Aziya elderi de pikir bildiruden qalys qalmady.

Ukrainalyq jurnalist Dmitriy Gordon «Sy Szinpin men Erdoghan Putinge «Qazaqstannan ket», - dedi. Sosyn olar ketti», - dep pikir bildirgen.

Gordonnyng aituynsha, Týrkiya preziydenti Rejep Erdoghanmen Qytay ptóraghasy Sy Sinipinning ÚQShÚ-nyng elden ketuin Resey preziydenti Putinnen talap etken.

7 qantar kýni QHR SIM ókili Van Venibini CGTN telearnasynan: «Qytay Qazaqstangha daghdarystyq jaghdaydy jenuge kómektesu ýshin qoldan kelgenning bәrin jasaugha dayyn ekenin», - mәlimdegen bolatyn. «Beyjing «syrtqy kýshterding tәrtipsizdikterdi qozdyrugha jәne týsti tónkeris» jasaugha  degen kez-kelgen әreketin qabyldamaydy», - delingen habarlamada. Sonday-aq, Sy Szinipin Qytay men Qazaqstan arasyndaghy qarym-qatynasty búzyp almaugha ýndegen.

Al, Týrkiya preziydenti Rejep Erdoghannyng kómekshisi Ihsan Shener ÚQShÚ әskerining kiruin Reseyding Qazaqstangha «basyp kirui» retinde bagha bergen.

«Resey Federasiyasy 30 jyl boyy kenestik basqarudyng qúrsauynda bolyp, ózining mәdeniyetine, qúndylyqtaryna, baylyghyna úmtylghan memleketti bayaghy tayaz, maghynasyz ómirge qaytarghysy keledi», - degen Shener óz mәlimdemesinde. Sonymen qatar «Týrki elderining úiymy qúrylghannan keyin oghan qarsy kóptegen sharalar qabyldanghanyn» tilge tiyek etti.

Ihsan Shenerding búl mәlimdemesin Resey SIM Reseyge qarsy shabuyl retinde qarastyryp, onyng týsindirip beruin talap etken. Keyin Erdoghannyng kómekshisi Reseyding Týrkiyadaghy elshisi Aleksey Erhovpen kezdesu barysynda Qazaqstangha ÚQShÚ bitimgelik kýshterin jiberuin aiyptaghan sózin «dúrys týsinbestik», dep mәlimdegen.

Dmitriy Gordon ózining «gordonua.com» saytyna bergen auqymdy pikirinde Qazaqstangha ÚQShÚ әskerining kirip, onyng nege dereu shygharylghanyn bylay dep týsindirgen: «Ol jaqta Ukraina ssenariyining qaytalanghanyn qalamaymyn. Bir ghana ssenariy boldy: Resey qayyghyn terbetip, sonynda Qazaqstannyng soltýstik oblystaryndaghy «orys aghayyndaryna» kómekke keler edi. Osylaysha Qazaqstannyng soltýstik óniri Donbasqa ainalyp shygha kelushi edi, Búl ssenariy boldy. Bәri soghan bastap bara jatty. ÚQShÚ әskeri Qazaqstangha kirdi. Sodan keyin nege ekeni belgisiz, eshkim týsindirmegen ghajayyp oqigha boldy. Nege Resey әskeri jyldam kirdi jәne sonshalyqty jyldam shyqty? Jauaby qarapayym, Qazaqstan bay el. Ol jerde paydaly qazbalar, tabighy resurstar óte kóp», - dedi jurnalist.

Gordon: «Qazaqstanmen shektesip jatqan Qytaydyng óz kózdegen biznesteri bar», - deydi. «Qytaydyng Qazaqstangha qyzyghushylyghy óte joghary. Onymen qosa, ol jerde AQSh, Úlybritaniya, әsirese, Týrkiyanyng pozisiyasy óte kýshti. Sebebi, qazaqtar men týrikter – týrki halyqtary. Mine, qúdaygha shýkir, býginde batys elderining әlsiz kóshbasshylarymen qatar Qytay men Týrkiyanyng óte myqty kóshbasshylary bar – Sy Szinipin men Erdoghan Putinge óz tilinde: «ol jerden ket», -dedi. Ol sýikimdi janday túrdy da ketti. Sebebi, Putin ózi әlsizdermen qalay sóilesse, tilding kýshin solay týsinedi. Ol – búl jaghdayda әlsiz. Qytay men Týrkiya bar jerde, Reseyding isteytin isi qalmaydy. Oghan «búl jerden tezirek ket» dedi, ol ketti. Sonymen ÚQShÚ missiyasy ayaqtaldy, Qazaqstanda Reseylik kýshter joq. Mine, Qytay men Týrkiyanyng batyldyghy neni bildiredi, al, Ukrainagha qatysty Batys elderining batylsyzdyghy neni bildiretinin kórdik», - deydi.

Ol Qazaqstangha kóp kelgenin jәne qazaqtardy jaqsy kóretinin aitty. Jurnalist birinshi preziydent Núrsúltan Nazarbaevtyng viydeoýndeuine qatysty da pikir bildirdi.

«Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev – elita dep aitugha әbden layyqty adam. Sebebi (Kenes Odaghynyng túnghysh preziydenti) Mihail Sergeevich Gorbachev 91-shi jyly Nazarbaevqa Kenes Odaghy Ministrler Kenesining tóraghasy lauazymyn úsynghanyn bir kezderi maghan aitqan. Nazarbaev – ýlken mektepten (sharuashylyq, partiyalyq-kenestik) ótken dayyndalghan sayasatker. Ol Ukrainany jaqsy biledi, osynda oqydy.

Ony osy uaqytqa deyin Leonid Danilovich Kuchmamen (Ukrainanyng ekinshi preziydenti) baylanystyrady. Oghan Leonid Danilovich Kuchmamen jaqsy qarym-qatynasy sebep bolghan dep oilaymyn. Leonid Danilovich ol turaly jyly eske alady.

Áriyne, «Nazarbaev - búl postkenestik kenistikting tirekterining biri, ol ómirge, әlemge, geosayasatqa auqymdy kózqaraspen qaray alatyn adam», - dep atap ótti Gordon.

Ayjan Temirhan

Abai.kz